Ethiek - Tweede periode analytische ethiek: wending naar gewone taal 1945 - 1970

28 belangrijke vragen over Ethiek - Tweede periode analytische ethiek: wending naar gewone taal 1945 - 1970

Hoe veranderden de opvattingen over morele oordelen in de tweede periode?

Morele beweringen hadden zich voor WO2 te veel laten leiden door ideaal wetenschappelijk kennen en formeel logische taal.
> Meer aandacht hoe morele oordelen in gewone taal worden gebruikt.

Waarop is het taalfilosofische project van John Austin gericht?

Onderzoek naar de betekenis taal waarin we over ons handelen praten, bv verontschuldigen.

Wat zijn performatieven of taaldaden? (Austin)

  • Uitspraken waarmee werkelijkheid wordt veranderd: relaties tussen mensen wordt veranderd, zoals bij doen van belofte.
  • Schept werkelijkheid: relatie rechten en plichten.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wat is een locutionaire of verwijzende/betekenende werking? (Austin)

  • Betekenende functie taal: woorden of zinnen gebruikt om boodschap over te brengen.
  • Letterlijke betekenis van de taaluiting.
  • Verwijzende werking verwijst naar de manier waarop taal kan verwijzen naar specifieke objecten, gebeurtenissen of concepten in de wereld.

Wat is de illocutionaire werking? (Austin)

  • Verwijzing intentie of betekenis achter uiting.
  • Niet alleen letterlijke betekenis woorden, maar ook om bedoeling erachter. Bijvoorbeeld, als iemand "Gefeliciteerd!" zegt, kan de illocutionaire werking zijn om gelukwensen over te brengen.
  • Begrip illocutionaire werking helpt om communicatieve bedoelingen van anderen beter te begrijpen.

Wat is de perlocutionaire werking? (Austin)

Effect spraak- of taalhandelingen op luisteraar.  Intentie spreker om reactie of gedrag bij luisteraar op te wekken.
Invloed die woorden of uitspraken hebben op anderen: overtuigen, informeren, beïnvloeden of aanmoedigen van iemand om iets te doen of te geloven.

Wat stelde Richard Hare aan de orde in zijn The Language of Morals (1952)

Wat bedoelen mensen wanneer ze morele uitspraken doen?
Diefstal is verkeerd = niet alleen afwijzing, maar ook aanspraak algemene geldigheid

Wat kenmerkt morele beweringen volgens Richard Hare>?

  1. Prescriptief
  2. Handelingsgeleidende karakter
  3. Universaliseerbaarheid > spreker stelt norm

Wat kenmerkt morele beweringen volgens Richard Hare>?

  1. Prescriptief
  2. Handelingsgeleidende karakter
  3. Universaliseerbaarheid > spreker stelt norm

Hoe sluit Richard Hare aan bij Kant?

  • Hare > morele beweringen prescriptief > drukken een handeling uit. Spreker stelt norm die voor iedereen geldt.
  • Kant > kenmerk morele normativiteit > bindend karakter.

Wat concludeert Hare over het emotivisme?

Slleen oog causale en perlocutionaire effecten morele uitspraken, zonder recht doen aan redengevende, performatieve en illocutionaire karakter morele uitspraken.

Wat is een van de meest invloedrijke en bediscussieerde analyses van Wittgenstein in zijn Philosophische Untersuchungen?

Wat betekent het om de regels te volgen?
Niet alleen regels taal, maar ook sport of spel

Wat is het verschil tussen constitutieve en regulatieve regels?

Constitutieve regels => basis voor handelingen of praktijken(schaken, sport)
Regulatieve regels => normeren bestaande regels. 'Volwassenen moeten geen kinderen slaan'.

Welke drie auteurs werken de regelgeleide praktijken in de ethiek verder uit?

  1. Strawson
  2. Hart
  3. Peter Winch  

Wat kenmerkt Peter Strawson?

Legt relatie tussen
  1. Morele emoties en attitudes (schuld en schaamte)
  2. Regelgeleide sociale praktijken
Praktijken en attitudes op zekere hoogte vervangen alternatief.

Wat kenmerkt Peter Winch?

Leer betekenisvormen binnen sociale en culturele systemen (levensvormen)

Welke filosofen verwerkten Wittgensteins gedachtengoed in de vorm van een deugdethiek?

Elisabeth Anscombe
Philippa Foot

Wat kenmerkt Elizabeth Anscombe?

  1. Aanval dominante, consequentialistische en deontologische ethische theorieën.
  2. Terugkeer Aristoteles' deugdethiek.

Wat was het bezwaar van Elizabeth Anscombe tegen het consequentialisme en deontologische theorieën?

Het morele begrip 'Plicht' is allesbepalend, maar in seculiere tijd is de bron van de plichtethiek - God als moreel wetgever - weggevallen.

Waarvoor pleit Elizabeth Anscombe?

  • Terugkeer Aristoteles deugdethiek.
  • Ethiek weer verband met menselijke natuur en analyse menselijke intenties en motivaties. 

Waarin verschillen Anscombe en Foot met Richard Hare?

  • Richard Hare > prescriptief > spreker stelt norm die voor iedereen geldt.
  • Anscombe/Foot > descriptieve uitleg morele taal.  Uitspraken inhoudelijke, beschrijven en verwijzende strekking. Gul. 

Wat is een descriptieve uitleg van morele taal? (Anscombe en Foot)

  • Morele uitspraken niet alleen voorschrijvend (normatief), maar ook inhoudelijke, verwijzende en beschrijvende strekking, verbonden met vraag wat goed is voor mens.
  • Dankbaarheid, generositeit, gul.
  • Wanneer we iemand gul noemen, is dat beschrijving van zijn handelen. Ook normatief verband.   

Wat toont het debat tussen de prescriptivisten en descriptivisten aan?

  • Onweerlegbare wetenschappelijke analyse van moreel taalgebruik is niet te geven.
  • Wat moreel of amoreel is, is niet vast te stellen vanuit punt buiten alle moraal. 

Waarom kun je geen onweerlegbare wetenschappelijke analyse van moreel taalgebruik geven?

Wat moreel is, niet vaststellen vanuit een punt buiten alle moraal, door bijvoorbeeld iemand van de planeet mars.
Interpretatie wat moraal en morele ervaring is, kun je niet neutraal uitvoeren.

Welke verandering ondergaat de wijze waarop de ethiek zich tot de wetenschap verhoudt in de tweede periode? (1945 - 1970)

Formele en logische taal niet langer voorwaarde rationele ethiek.
Streven inzicht moraal door toepassing logische en conceptuele analyse op eigen studie-object:
  1. Gewone taal (Austin, Hare)
  2. Regelgeleide sociale praktijk (Strawson, Hart, Winch)
  3. Concepties menselijke natuur (Anscombe, Foot)

In de tweede periode werd de conceptuele analyse toegepast op drie eigen studie-objecten. Welke?

  1. Gewone taal (Austin, Hare)
  2. Regelgeleide sociale praktijken (Winch, Strawson)
  3. Concepties menselijke natuur (Anscombe, Foot)  

In zijn aandacht voor de alledaagse taal mag het werk van de Engelse filosoof Richard Hare kenmerkend worden genoemd voor de tweede periode in de geschiedenis van de analytische ethiek. Leg uit, hoe deze aandacht voor de alledaagse taal in het werk van Hare blijkt.


  • Aandacht op alledaagse taalgebruik > wat brengen morele uitspraken teweeg in (het gedrag van) anderen.
  • Spreker formuleert met morele uitspraak norm waarvan hij vindt dat deze algemeen geldig is:
  • “kindermishandeling is onjuist” > opvattingen individu, maar ook aanspraak algemene geldigheid.

  • Precies deze aandacht voor alledaagse taal is kenmerkend voor de tweede periode in de geschiedenis van de analytische ethiek.       

Waarom wilde Anscombe terug naar de deugdethiek van Aristoteles?

In seculiere tijd is God als moreel wetgever weggevallen.
Met de deugdethiek van Aristoteles zou - met hulp van de moderne filosofie - de ethiek (menselijk handelen en emoties) weer in verband gebracht worden naar de menselijke natuur.
> ontstaan rijkere en complexere structuren om morele dimensies menselijk handelen te beschrijven dan alleen via 'plicht'.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo