Farmacologie - Basale Farmacokinetiek
44 belangrijke vragen over Farmacologie - Basale Farmacokinetiek
Uit welke 4 processen bestaat de farmacokinetiek?
Leg kort uit wat ze inhouden.
distributie = over het fictief verdelingsvolume
metabolisme = afbraak tot wateroplosbare stoffen
eliminatie = daadwerkelijke uitscheiding via gal of urine
Waar staan de volgende tekens voor in de farmacokinetiek?
C0 =
F =
D =
Vd =
T1/2 =
D/ T =
Css =
F = biologische beschikbaarheid
D = dosis
Vd = verdelingsvolume
T1/2 = halfwaardetijd
D/ T = dosis per tijdinterval
Css = steady state
Welke factoren bepalen de steady state concentratie?
Welke formule kun je gebruiken om de steady state concentratie te berekenen?
In:
F = biologische beschikbaarheid
D = dosis
Uit:
ΔT = tijdsinterval
Cl = klaring
- Hogere cijfers + sneller leren
- Niets twee keer studeren
- 100% zeker alles onthouden
Een andere manier om de benodigde dosis om de steady state te bereiken is met het adjusted bodyweight. Leg uit hoe dit in zijn werk gaat?
ABW = adjusted bodyweight
TBW = total bodyweight
LBW = lean bodyweight = vetvrij lichaamsgewicht wat te berekenen is met de formule:
LBW= 0,9 x l(cm) – 93
Wat is de nulde orde kinetiek?
Noem een voorbeeld van een stof dat zo geklaard wordt.
Dit houdt in dat als alle enzymen bezet zijn de bloedspiegel (eindeloos) blijft doorstijgen bij te hoge dosis.
De eliminatie van de stof verloopt met een constante snelheid. Dat wil zeggen dat er per tijdseenheid (bijvoorbeeld per minuut) een constante hoeveelheid geëlimineerd wordt. Deze hoeveelheid is onafhankelijk van de concentratie in het bloed.
Een voorbeeld van een stof die zo geklaard wordt is alcohol, ethanol en fenytoine.
Bij 1e orde kinetiek: als de dosis verhoogd wordt waar heeft het dan GEEN effect op? Waarom?
Wat is de eerste orde kinetiek?
Welke stoffen worden zo geklaard?
Per tijdseenheid wordt er een constante fractie (bijvoorbeeld x%) van de hoeveelheid van een in het lichaam aanwezige stof geëlimineerd. Deze fractie is onafhankelijk van de concentratie. Een en ander houdt dus in dat er per tijdseenheid een afnemende hoeveelheid van het middel uit het lichaam verdwijnt (en dus geen constante hoeveelheid zoals bij nulde-ordeprocessen).
Vrijwel alle lichaamseigen stoffen en farmaca worden via eerste-ordeprocessen geklaard.
Om welke reden wil je de onderhoudsdosis bepalen?
Hoeveel procent water bestaat 1 normale lichaamskilo uit?
En uit hoeveel procent water bestaat 1 kilo vetweefsel?
30% water in 1 kg vet.
dit is de helft in water van een normale lichaamskilo dus daarom dien je de helft van het middel toe per kg wat je per normale lichaamskilo aan geneesmiddel zou toedienen.
Tip! Als je moet rekenen bij EEN patient zonder dat het geslacht bekend is reken dan met de 60% van de man!
Gentamycine is een wateroplosbaar geneesmiddel. Er wordt bij normaal gebouwde volwassenen één maal daags een dosis van 5 mg/kg gegeven waarbij het van belang is dat er steeds een bepaalde topspiegel gehaald wordt.
Welke dosis moet gegeven worden bij een morbide adipeuze patiënt van 140 kg, die een lean body mass van 70 kg heeft (en dus 70 kg surplus aan vet).
a) 350 mg
b) 500 mg
c) 700 mg
d) 1000 mg
Extreme adipositas heeft een Groter Vd, ook van wateroplosbare stoffen
• ABW = LeanBW + 0,4 (TBW-LBW) voor wateroplosbare stoffen
80 + 0.4 (140-80) = 104; 104 * 5 = 520 mg genta
• Daardoor grotere T ½
• T ½ = 0,7 x Vd/Cl
Gentamicine
• hydrofiel antibioticum
• ernstige infecties met Gram-negatieve bacteriën
• gedoseerd op lichaamsgewicht: 5 – 7 mg/kg
Hoeveel zou u toedienen aan een patiënt:
1. Patient met lengte van 1.70m, waarbij het gewicht door oedeem is toegenomen tot 70 kg?
2. patient met lengte van 1.70m en gewicht van 60kg, wanneer deze door een terminale nierinsufficiëntie dialyse-afhankelijk is?
60kg lichaamsgewicht x 5mg genta = 300.
Totaal: 100 + 300 = 400mg genta in totaal.
2. Het gewicht is hetzelfde dus het verdelingsformule ook wat maakt dat de oplaaddosis hetzelfde is als bij ieder ander! Anders wordt er geen therapeutische spiegel bereikt.
De onderhoudsdosis is wel anders of je kunt ook het tijdsinterval aanpassen waarin je de meds geeft.
*bij veel meds maakt dit niet uit omdat ze een grote therapeutisch breedte hebben, maar bij sommige zoals gentamycine wel!
Gentamicine
• hydrofiel antibioticum
• ernstige infecties met Gram-negatieve bacteriën
• gedoseerd op lichaamsgewicht: 5 – 7 mg/kg
Gebruik nu de formule voor het adjusted bodyweight:
Hoeveel zou u toedienen aan een patiënt met een lengte van 1.70 m en een gewicht van 90 kg?
LBW= 0,9 x l(cm) – 93
Dus LBW = 0,9 x 170 - 93 = 60kg
ABW = 60 + (0,4 x (90 - 60)) = 72kg
72kg x 5mg = 360mg genta in totaal
Waarom zijn concentraties geen handige rekeneenheid?
Met wat wordt er dan gerekend?
Je rekent met het fictief verdelingsvolume: In hoeveel liter bloed lijkt de totale hoeveelheid geneesmiddel te zijn opgelost, gekeken naar de plasmaconcentratie?
De klaring is een vast gegeven, in mL/min, ongeacht de concentratie. Wat is de klaring?
Bij een hydrofiel gnm halveer je de dosis dat verdeeld is over het vetweefsel.
Is dit hetzelfde voor een lipofiel geneesmiddel? Leg je antwoord uit.
Als ouderen de dosis benzodiazapinen wordt voorgeschreven zoals bij een volwassene wat ontstaat er dan voor verhoogd risico?
Hoe kan dit?
Dit komt door een veranderde lichaamsbouw: meer vet en minder spieren waardoor er een ander verdelingsvolume is ontstaan. Dit veranderde verdelingsvolume heeft tot gevolg dat de halfwaardetijd toe neemt omdat benzo's zich verdelen over het vet.
Omdat het middel langer aanwezig is in het lichaam van een oudere treed er accumulatie op wanneer de volgende dosis wordt gegeven wat weer leidt tot een verhoogd valrisico.
Van sommige geneesmiddelen moet er eerst een oplaaddosis worden gegeven. Hoe wordt de oplaaddosis bepaald?
Wat is de definitie van de biologische beschikbaarheid?
Welke formule gebruik je bij het bepalen van de oplaaddosis bij een infuus?
Hoe groot is de Biologische beschikbaarheid (F) bij het infuus?
En welke formule gebruik je wanneer het middel oraal gegeven wordt?
Wat is er anders waar je rekening mee moet houden bij het bepalen van de oplaaddosis van een gnm tov infuus?
Infuus: C0 = dosis (mg) / Vd (L)
Biologische beschikbaarheid (F) = 1 dus kun je weglaten uit de formule itt de orale formule.
Oraal: C0 = F x dosis (mg) / Vd (L)
Er is sprake van first pass effect waardoor er maar een fractie van de toegediende dosis in de systemische circulatie terecht komt.
• afbraak in darm en lever
• transporteractiviteit darm
• fractie in bloedbaan
Welke 2 zaken hebben geen invloed op de steady state?
Hoe efficienter de uitscheiding, des te sneller het evenwicht wordt bereikt.
Die efficientie wordt bepaald door klaring en verdelingsvolume.
Als de nierfunctie verslechterd met welke factor moet de dosis dan aangepast worden om dezelfde steady state te behouden?
Welke middelen moeten dan aangepast worden?
Middelen die door de nieren geklaard worden zijn de middelen die aangepast moeten worden.
Waar leidt een te hoog gedoseerd nulde orde middel toe?
Hoe wordt dat in de praktijk geprobeerd om te voorkomen?
Renale klaring
Verbind de juiste zaken met elkaar:
A. Tubulaire secretie
B. Actieve resorptie
C. In beide gevallen
1. competitie
2. specifieke carriers (glucose, aminozuren, vitamines)
3. transportsystemen met brede substraataffiniteit zoals P-glycoproteine (organische kationen en anionen)
4. endocytose (eiwitten)
5. actief proces in proximale tubulus
6. maximale capaciteit
– transportsystemen met brede substraataffiniteit zoals P-glycoproteine (organische kationen en anionen)
Actieve resorptie:
– specifieke carriers (glucose, aminozuren, vitamines)
– endocytose (eiwitten)
In beide gevallen:
- actief proces in proximale tubulus
- maximale capaciteit
- competitie
Hoe groot is de normale renale klaring door de glomerulaire filtratie, tubulaire secretie en reabsorptie per minuut?
Als de renale klaring afneemt wat gebeurt er dan met Css en T1/2?
Waar is creatinine het afbraakproduct van?
Waarom wordt deze stof gebruikt als maat voor de nierfunctie?
Volledig renaal geklaard > ideale maat voor “nierfunctie” .
Interpretatie:
– spiermassa?
– kreatinine stabiel?
Maar dat is nog niet alles…..
– glomerulaire filtratie
– tubulaire secretie (15% bij normale nierfunctie) kent een Individuele variatie! Bij gestoorde nierfunctie tot 50% vd renale klaring. Geremd door trimethoprim….
Welke 3 condities leiden tot hyperfiltratie?
Wat is belangrijk om op te letten bij het risico op onderschatting van de renale klaring?
En wat is belangrijk bij overschatting?
Risico op overschatting: let op toxiciteit (zeker bij smalle therapeutische breedte) let op nefrotoxische middelen .
Patient met een normale nierfunctie die je gentamycine wil voorschrijven:
• Gewicht: 140 kg. Lengte: 165 cm
• Hydrofiel geneesmiddel, weinig in vet
Dosering?
A. 700 mg
B. 275 mg
C. 450 mg
Welk risico loop je bij deze patiënte?
LBW= 0,9 x l(cm) – 93
ABW : LBW + (0,4 x (TBW-LBW)
Dosering:
TBW (140 kg) : 700 mg
LBW (55,5 kg) : 275 mg
ABW (89,3 kg): 450 mg
Risico:
Cl = 0,7 x Vd / T ½
T ½ neemt toe … Dus tijd tot dalspiegel neemt toe
Consequentie bij genta beperkt (oplaaddosis)
Mevrouw Oud, bejaard met een normale nierfunctie wil je gentamycine voorschrijven.
Gewicht: 70 kg. Lengte: 170 cm.
Wat gebeurt er fysiologisch met het spier-, vetweefsel en de nierfunctie van deze dame?
Welk gevolg heeft dit voor het verdelingsvolume en de uiteindelijk te geven (oplaad)dosis?
Welke uitzondering op dat gevolg ken je?
• Afname spierweefsel --> afname Vd
• Toename vetweefsel --> afname Vd
• Nierfunctie
C0 = F x D / Vd dus (Oplaad)dosis lager!
Er is geen afname van het Vd als het een lipofiel middel zou zijn. Dan zou er eerder een toename zijn.
Een patient met een normale nierfunctie die opgenomen ligt op de IC ivm sepsis heeft nu oedeem all over. Je wilt gentamycine voorschrijven.
Gewicht: 70 kg. Lengte: 170 cm.
Hoe nu doseren en waarom kies je dat antwoord?
• Hoger
• Lager
• Gelijk
Als er sprake is van oedeem dan is er ook verdeling in het 3e compartiment waardoor het Vd stijgt.
Oplaaddosis: C0 = F x D / Vd wat leidt tot een hogere toe te dienen dosis voor hetzelfde effect.
Link juist aan elkaar wat algemeen op de IC geldt:
A. Hyperfiltratie
B. Nierfunctieverlies
C. Oedeem
1. dosis lager
2. dosis hoger
3. dosis even hoog maar let op het volume!
Bij welke zaken (A,B,C) is er spiegelcontrole nodig?
Nierfunctieverlies dosis lager
Oedeem dosis even hoog maar let op het volume!
Spiegelcontrole bij hyperfiltratie en nierfunctieverlies.
Welke stap in de farmacokinetiek is de snelheidsbepalende stap bij een benzo?
Is een benzo een hydrofiele of een lipofiele stof?
Waar is de distributie (meestal) bepalend voor van een benzo?
Lange eliminatiehalfwaardetijd ≠ lange werkingsduur.
Hoe is de metabolisatie van benzo's?
Welke 3 benzo's is er een relatieve voorkeur voor bij de metabolisatie?
• Cave actieve metabolieten
• Fase 2 reactie relatief langst ‘gespaard’ bij leverfunctieverlies
Relatieve voorkeur voor: Lorazepam, Oxazepam & Temazepam.
Als benzo's herhaaldelijk worden toegediend in welke weefsels accumuleren ze dan?
Welke 3 middelen hebben geen accumulatie als je ze 1DD1 doseert?
Oxazepam, lorazepam, zolpidem
Wanneer wordt de steady state bereikt bij chronisch gebruik van benzo's?
Wat zijn oorzaken van een verminderde leverfunctie?
Welke benzo's kies je bij een verminderde leverfunctie?
Bij verminderde leverfunctie kies benzodiazepinen die minder levercapaciteit vergen (LOT).
Welke benzo's zet je in voor anxiolyse en waarom?
Maakt het uit of een benzo lipofieler is of niet dan een andere benzo? Waarom wel/niet?
Je wilt een benzo voorschrijven bij de volgende patient:
Topatleet
Normale nierfunctie
Gewicht: 90 kg. Lengte: 198 cm
Dosering temazepam?
• Theoretisch: 13 mg (90/70 x 10 mg)
• Praktisch: 10 mg evt ophogen
Je wilt een benzo voorschrijven bij de volgende patient:
Obesitas
Normale nierfunctie
Gewicht: 140 kg. Lengte: 165 cm
Dosering temazepam?
Waar moet je rekening mee houden?
Wat is jou advies?
Nu moet je rekening houden met ‘hangover’ t.g.v. verhoogd Vd.
Advies: Doseerinterval verlengen & Herhaalde mini-oplaaddoseringen.
Je wilt een benzo voorschrijven bij de volgende patient:
Bejaarde
Normale nierfunctie
Gewicht: 70 kg. Lengte: 170 cm
Dosering temazepam?
Waar moet je rekening mee houden?
Wat is jou advies?
Waar loopt zij risico op en wat zijn daar de oorzaken van?
Fysiologische veroudering
• Afname spierweefsel
• Toename vetweefsel
Risico op hangover agv een verhoogde eliminatiehalfwaardetijd door een groter verdelingsvolume en een afgenomen leverfunctie/nierfunctie.
Wat is de indicatie van theofylline? Wanneer zet je het middel in?
Theofylline heeft een bijzondere kinetiek en een smalle therapeutische breedte.
Dhr A: donderdag 10u 1200mg/24u theofylline
• Oplaaddosis 240mg/30min.
• Rookt 2 pakjes per dag.
Dhr B: donderdag 10u 1200mg/24u theofylline
• Oplaaddosis 240 mg/30min.
• Rookt niet, hartfalen.
Vrijdag (dag 1) wordt de bloedspiegel gemeten.
Bij beide heren 15 mg/l.
Dhr A, de roker, krijgt na ontslag een ernstig auto-ongeluk. Hij raakt beide benen kwijt. Zijn lichaamsgewicht daalt van 60 kg naar 40 kg.
Een paar maanden later wordt hij weer opgenomen wegens een exacerbatie COPD.
A. Hoe pas je de oplaaddosis aan?
B. En de onderhoudsdosis?
• Vd 2/3 van oude dosis
B. Css = F x D/(T x Cl)
• Cl is constant gebleven (hij heeft zijn nieren nog)
• In principe dezelfde onderhoudsdosis als eerder
• Cl = 0,7 x Vd / T ½
• Doordat Vd kleiner is, en de Cl constant zal T ½ afnemen
De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:
- Een unieke studie- en oefentool
- Nooit meer iets twee keer studeren
- Haal de cijfers waar je op hoopt
- 100% zeker alles onthouden