Farmacologie - Overgevoeligheidsreacties

59 belangrijke vragen over Farmacologie - Overgevoeligheidsreacties


Wat is het verschil tussen een allergisch en een niet-allergisch Overgevoeligheidsreactie?

allergisch = waarbij het immuunsysteem wordt geactiveerd = immunologisch mechanisme
niet-allergisch = geen betrokkenheid immuunsysteem = niet-immunologisch mechanisme

Wat zijn voorbeelden van niet-allergische gnm reacties?

  • ACE-remmer geinduceerd angio-oedeem
  • opiaten
  • NAC = N-acetylcysteine = een antidotum bij PCM intox

Welke andere alternatieve diagnosen moet je altijd meenemen in je overweging die erg op overgevoeligheidsreacties lijken dan een allergische of een niet-allergische oorzaak?

virale infectie
toxine gemedieerd exantheem
Graft versus host disease 
erysipelas: scherp begrensd
cellulitis: vage begrenzing
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welke 3 zaken gelden in de algemeenheid voor geneesmiddelenallergie?

1. ieder geneesmiddel kan een overgevoeligheidsreactie veroorzaken
2. bijna alle huidbeelden kunnen veroorzaakt worden door geneesmiddelen
3. alle typen allergische reacties zijn bij gnmovergevoeligheid beschreven en dus bekend!

Welke 2 pathofysiologische principes liggen ten grondslag aan een geneesmiddelenallergie en kunnen dus een allergische reactie opwekken? Noem een aantal voorbeelden bij elk principe.

1. Antigeenvorming door binding van een gnm of een metaboliet ervan aan een eiwit. Dit complex wat dan gevormd is noem je een hapteen.
VB gnm: penicillinen, cefalosporinen
VB metaboliet: sulfamethoxaol, fenytoine, carbamazepine 

2. P-i concept = pharmacologic interaction concept = allergische reactie door directe interactie van het gnm met een immuunreceptor.
VB Tcel receptoren: sulfamethoxazol, carbamazepine
VB HLA moleculen: carbamazepine, allopurinol, flucloxacilline, abacavir

Het is van groot belang om onderscheid te maken tussen gecompliceerde en ongecompliceerde allergische reacties.
1. Ongecompliceerde overgevoeligheidsreacties  zijn vaak gebaseerd op welke typen reacties?
2. Hoe is de verdeling in voorkomen tussen de 2 vormen van reacties?

1. Type1 of 4 reacties
2. 95% ongecompliceerd en 5% gecompliceerd.

Welke gecompliceerde overgevoeligheidsreactie is het meest voorkomend?

DRESS/DIHS

Waarom mag je bij een anafylactische reactie NOOIT adrenaline I.V. geven?

Omdat bij iv toediening er een enorme tachycardie ontstaat met mogelijk ritmestoornissen omdat in 1x alle adrenaline vrijkomt.

Door welke medicamenten kan acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP) worden uitgelokt?

B-lactam antibiotica
antihypertensiva
Anit-epileptica
Antimalaria


Wat zijn de kenmerken van acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP)?

Koorts en pustuleuze huidafwijkingen
Symptomen:
- eerste afwijkingen in lichaamsplooien
- pustels met een erythemateuze, oedemateuze huid
- brandende jeukende huid
- Leukocytose, meestal neutrofielen

Hoe is het beloop van AGEP? Hoe verloopt het herstel van AGEP? en hoe lang duurt dit?

Na het staken gnm begint het herstel. AGEP is meestal self-limiting. Herstel is met vervellen van de huid dat na 1-2 wkn na het staken van gnm optreedt.


Met welke symptomen begint het Steven Johnsson syndroom/Toxische epidermale necrolyse?
Hoe ontwikkelt het ziektebeeld zich vervolgens?

Het begint vaak met koorts, pijnlijke mond en ogen.
Snel daarna ontwikkelen zich huidafwijkingen. Kenmerkend is dat het een zeer pijnlijk erytheem is!
Deze erythemateuze maculae breiden zich in uren tot dagen uit naar bullae.

Welke organen zijn betrokken bij SJS/TEN?

longen
tr. digestivus
nieren
KNO
genitaliën


Steven Johnsson/Toxische epidermale necrolyse worden door welke geneesmiddelen uitgelokt?

Antibiotica
Anti-epileptica
Allopurinol
NSAIDS

Wat zijn symptomen bij DRESS/DIHS?

Koorts
RASH op hoofd, hals, armen en romp
soms oedemateuze huid in mn het gelaat
er kan sprake zijn van jeuk, pustels en bullae
lymfadenopathie
artralgien


Individuele urticaria horen in principe binnen hoeveel tijd weer weg te zijn?

binnen 24 uur

Wat zijn 5 complicaties van SJS/TEN?

1. hypovolemie door uitdroging
2. infecties door aangetaste huid
3. electrolytstoornissen
4. nierfunctieverlies
5. visusstoornissen

Waar is de mortaliteit afhankelijk van bij SJS/TEN?
Wat is de mortaliteit van SJS en TEN?

Mortaliteit is afhankelijk van de mate van uitbreidingen van de huidafwijkingen.
SJS <5%
TEN 30%

Waar treedt het overlijden voornamelijk door op bij TEN?

infecties
MI
longembolien
GI-bloedingen

Door welke 3 zaken kenmerkt zich een DRESS/DIHS?

koorts, maculopapulaire rash en orgaanbetrokkenheid


Koorts verdwijnt exantheem verschijnt?

Exanthema subitum


Exantheem komt meestal na hoeveel tijd op na een start van een geneesmiddel?

4-14 dagen

Wat wordt vaak als bevinding in het lab gevonden bij DRESS?

een eosinofilie en atypische lymfocyten

Welke organen zijn betrokken bij DRESS?

de lever is het meest betrokken want het geeft vaak een hepatitis.
Maar alle organen kunnen betrokken zijn.


Hoe lang na starten van het gnm beginnen de volgende overgevoeligheidsbeelden?
Zet ze in volgorde van snelst optredend oplopend naar traagst optredend.

DRESS/DIHS
AGEP
SJS/TEN
EXantheem
Urticaria

Urticaria = <24 uur (minuten tot uren
AGEP = 1-4 dagen
EXantheem = 4-14 dagen
SJS/TEN = 7-21 dagen
DRESS/DIHS = 15-40 dagen

Hoe behandel je DRESS/DIHS?
Wat komt er helaas vaak voor na het afbouwen?

Je behandelt met systemische corticosteroiden.
Er komen na het afbouwen vaak recidieven voor!

Wat is de mortaliteit van DRESS/DIHS? Waar hangt dit van af?
Wat zijn daar de oorzaken van?

Tot 10%, hangt af van het middel wat het veroorzaakt.
Oorzaken:
- fulminante hepatitis
- myocarditis
- interstitiele pneumonitis
- nefritis
- thyreoiditis

Waar is er een blijvend verhoogd risico op na herstel van DRESS?

op auto-immuunziekten:
- schildklier
- DM
- SLE

Hoe is de aanpak bij een overgevoeligheidsreactie in de kliniek?

1. inventariseer wijzigingen in medicatie tot 8 wkn terug!
2. beschrijf morfologisch het patroon van huidafwijkingen
3. herken tekenen van een gecompliceerde reactie
  • ken de alarmsymptomen bij LO en AO
  • weet de symptomen waarvoor je op je hoede bent

4. bepaal vervolgens welk middel de boosdoener is door de volgende zaken te combineren:
  • gnm anamnese
  • type allergie en daarbij behorende tijdsinterval
  • pas op voor te snelle conclusies! 'bad boy in the class room' & case reports mijden

5. Twijfel over diagnose?
  • huidbiopt

6. Twijfel over het oorzakelijke middel?
  • Stop alle verdachte middelen!

Wat wordt er bedoeld met de 'bad boy in the classroom' in het kader van overgevoeligheidsreacties?

een gnm met een hoog risico op allergische reacties

Waarom wil je niet te snel naar case reports via pubmed kijken in het kader van overgevoeligheidsreacties?

Het zijn vaak enkele casussen waardoor je op een verkeerd been gezet kunt worden qua diagnose en behandeling. Het is vaak niet het middel wat bij jou pt van toepassing is.

Wat zijn alarmsymptomen van een gecompliceerde reactie bij LO?

- koorts en/of systemische verschijnselen als hypotensie
- oedeem in het gelaat
- lymfadenopathie
- specifieke huidafwijkingen

Wat zijn specifieke symptomen bij LO die je kunt vinden van de huid waardoor je op je hoede bent voor een gecompliceerde reactie?

Karakter van de huidafwijkingen:
  • pijnlijk
  • bulleus, pustulair of schietschijflaesies
  • betrokkenheid mucosa
  • beschadigde huid en/of positief teken van Nikolsky
  • >50% van het lichaamsoppervlak

Wat zijn alarmsymptomen bij AO voor een gecompliceerde reactie op een gnm?

- eosinofilie en/of atypische lymfocyten
- verhoogde leverenzymen
- gestoorde nierfunctie
- proteïnurie

Hoe moet een huidbiopt altijd afgenomen worden?

Altijd biopteren aan de rand van een 'verse' recente afwijking

Wanneer is het handig om een huidbiopt af te nemen?

Als je twijfelt over het type gnmreactie of als je alternatieve diagnoses overweegt

Hoe is de specificiteit van een huidbiopt?

Nooit 100%! Het kan altijd nog een niet gnmmiddel gerelateerde reactie zijn.

Bij twijfel over het oorzakelijke middel stop je alle verdachte middelen. Wat zijn vervolgens je mogelijkheden qua behandeling?

- maak waar mogelijk gebruik van alternatieven
- overweeg selectieve herintroductie
- waarbij je moet starten met de minst verdachte middelen
- weeg indicatie af tegen het risico waar het gnm voor gegeven wordt

Hoe lang na volledig herstel kun je aanvullende diagnostiek doen in het kader van gnmreactie?

na minimaal 4-6 wkn volledig herstel

Waar bestaat aanvullende diagnostiek uit bij overgevoeligheidsreacties?

1. huidtesten
2. provocatietesten

Huidtesten
1. Hoe is de sensitiviteit?
2. Wanneer zijn ze mn handig?
3. En bij welke 2 andere beelden kunnen ze ook nuttig zijn in de evalatie ervan?

1. Relatief lage sensitiviteit
2. mn bij type 1 reacties: anafylactische reacties
3. AGEP en DRESS/DIHS

Bij welke beelden hebben huidtesten geen plek in de aanvullende diagnostiek>

SJS en TEN

Provocatietesten
1. Hoe is de sensitiviteit?
2. Wanneer kun je de test inzetten?

1. Vrij hoge sensitiviteit echter geen 100%!
2.
  • Als er een lage voorafkans is, dus de kans dat het middel echt de oorzaak is van het beeld.
  • Bij middelen die echt noodzakelijk zijn bij de behandeling van een patient bijv in de parktijk vaak: NSAID, AB, locale anesthetica.
  • Je mag de test alleen doen als je geen goed alternatief hebt.

Bij type 1 reacties kun je een provocatietest overwegen. Welke afweging maak je dan?
Wat moet je altijd doen voordat je de test af wil nemen?

Het voordeel zet je af tegen het risico van de test.
Je moet altijd:
- de pt goed informeren over de risico's en de test zelf
- alle voorzorgsmaatregelen ter behandeling van een evt nieuwe reactie moeten zijn genomen
- informed consent moet zijn ondertekent door de pt


Telefoontje in de dienst van de Specialist ouderengeneeskunde:

Pte in verpleeghuis, 83 jaar, uitgebreide co-morbiditeit Aantal weken geleden ontslagen na LWI Nu kuur augmentin ivm UWI, eind van de kuur (dag 6):
hoge koorts, ziek, “van top tot teen rood”

Verpleegkundige: “vorige keer aantal dagen na amoxicilline ook uitslag”.

Wat wil u weten?
Wat stelt u voor?


“Alles is mogelijk...”
– Medicatie anamnese, minimaal 6-8 weken terug!
– Tijdsbeloop
– Type reactie / huidafwijkingen
– Herken tekenen van een gecompliceerde reactie
– Provocatietest alleen onder strikte voorwaarden


Welk diagnostisch onderzoek kun je inzetten om meer duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van de reactie? noem er 3 en wanneer het niet kan

1: Huidbiopt (meestal)
2: Huidtest (niet bij SJS/TEN!)
3: Provocatietest


Dhr Jansma, 40 jaar
VG: -
Med: -

A: pijn, koorts en vurige roodheid been
LO: temp 38,5

WerkDiagnose: erysipelas
Beleid: feneticilline 4d500 mg
“allergisch voor penicilline”

Welke extra vragen stel je nog aan dhr Jansen?

Je stelt extra vragen:

Welk middel is gegeven/gaf de reactie?
Wat waren de verschijnselen?
– Bijwerkingen:

• Misselijkheid
• Diarree

– Overgevoeligheid Type?
• Type 1 – Anafylaxie
• Type 4 – Exantheem
• Gecompliceerde reactie?
Op kinderleeftijd allergische reacties gehad? Op medicatie? uberhaubt medicatie gehad?

Hoeveel patiënten rapporteren dat ze een allergie hebben?
Hoeveel hebben er geen type 1 allergische reactie gehad?

1/10 patiënten rapporteert allergie
19/20 géén type 1 reactie...


Dhr Jansma, 40 jaar
VG -
Med -
A pijn, koorts en vurige roodheid been
LO temp 38,5
WD erysipelas
B feneticilline 4d500 mg
“allergisch voor penicilline”

Op kinderleeftijd amoxicilline ivm keelpijn > rash

Wat is je beleid?


op proef starten penicilline
goede instructies meegeven


Mevr De Wilde, 24 jaar

Opname urologie ivm recidief urosepsis.

Kort na eerste gift ceftriaxon: stridor, tachycardie, hypotensief, urticarieel huidbeeld.

Type reactie?
Behandeling?

anafylaxie (type 1).

Behandeling anafylactische reactie:

• Adrenaline 0,5 mg im (nooit iv!):
– Zo nodig ook salbutamol verneveling
– Laagdrempelig icc anesthesie bij bedreigde luchtweg

• Clemastine (antihistaminicum)
• Dexamethason (corticosteroïd)

Wat is in het algemeen het beleid bij een type 1 reactie?
En bij een type 4 reactie?

Type 1:
  • zeer verdacht: betreffende middel niet geven
  • niet uit te sluiten: eerst huidtest


Type 4:
  • Als kind bij een virusinfectie gehad: risico op daadwerkelijke allergie is klein, dus toch het middel geven
  • Volwassenen: risico is groter, dus het middel in principe niet geven.

1. Is een late anafylactische reactie veel voorkomend/voorkomend/zeldzaam?
2. Wanneer treedt de late reactie meestal op?
3. Wanneer is het veilig om na zo'n reactie een patiënt te ontslaan?
4. Welke 2 zaken zijn belangrijk bij het ontslag van de patiënt die zo'n reactie heeft gehad?

1. zeldzaam
2. meestal in de 1e 24 uur
3. Ontslag na volledig verdwijnen van klachten veilig
4.  • Goede instructies wat te doen bij late reactie
• Epipen meegeven


Dhr Kolkman, 75 jaar
VG: hypertensie, T2DM, myocardinfarct
Med: acetylsalicylzuur 1d80 mg
metoprololsuccinaat 1d200 mg
lisinopril 1d20 mg
metformine 3d500 mg
glimepiride 1d4 mg
simvastatine 1d40 mg

A: midden in de nacht wakker geworden met zwelling van de tong breidt uit, kan niet meer slikken, benauwd gevoel. anderhalf jaar geleden zwelling rechter tonghelft, spontaan verdwenen.

LO: p 80 RR 140/90 geen huidafwijkingen

1. Wat valt je op aan het verhaal?

2. Wat is je werkdiagnose?


1. Angio-oedeem
recidief
eerste keer enkelzijdig
geen medicatie wisseling
geen jeuk, geen huidafwijkingen
geen hypotensie
2. ACE remmer geïnduceerd angio-oedeem

Wat is het belangrijkste om te doen qua behandeling bij angio oedeem door een ACE remmer? Ook als de patient het al jaren gebruikt?
Wat houdt de verdere behandeling in?

ACE remmer staken (ook bij jarenlang gebruik!!)!

Bij milde verschijnselen de patient observeren.

Ernstige verschijnselen:
– Overweeg intubatie
– Prednison (?)
– Fresh Frozen Plasma (bevat ACE)
– Icatibant (bradykinine receptor blokker)

Welke groep medicamenten zijn niet effectief bij ACE remmer geinduceerd angio-oedeem?

Anti-histaminica zijn niet effectief.

Welke typische allergische symptomen zul je bij ACE remmer geïnduceerd angio-oedeem niet vinden?

Je zult geen jeuk of urticaria vinden!

Niet-allergische overgevoeligheidsreacties

Verbind op de juiste manier:
A. ACE remmer geïnduceerd angio-oedeem
B. Histamine release 

1. niet IgE gemedieerd
2. degranulatie mestcellen & basofielen
3. geen jeuk 
4. jeuk  
5. huidafwijkingen
6. hypotensie
7. geen urticaria
8. kan jaren later na start optreden   
9. ophoping van bradykinine


A. ACE remmer geïnduceerd angio-oedeem
– Ophoping van bradykinine
– Geen jeuk of urticaria!
– Kan optreden tot jaren na start

B. Histamine release; degranulatie mestcellen & basofielen
– evenmin IgE gemedieerd
– wel jeuk, huidafwijkingen en evt hypotensie

Een voorbeeld van een middel waar een niet-allergische overgevoeligheidsreactie met histamine release; degranulatie mestcellen en basofielen kan optreden is NAC = N-acetylcysteine.

Wat is dit voor middel en waar wordt het bij ingezet?
Hoe is de behandeling bij dit middel wanneer een reactie optreedt erop?
Kunt u nog een middel noemen die dezelfde reactie kan opwekken?


Antidotum bij paracetamol intoxicatie.
In lagere dosering vaak alsnog toe te dienen.Opiaten.


8 maanden oude jongen. Is sinds 5 weken verkouden. Heeft een otitis media bdz. Waarvoor Amoxicilline 7 dagen.

Op dag 5 opnieuw hoge koorts en op dag 8 uitbreidende rash.

Voortaan allergie opgeven?
6de ziekte.......?

Koorts verdwijnt en exantheem verschijnt. Dit kan het gevolg zijn van de 6e ziekte of van een kruisreactie tussen EBV en amoxicilline.
Dit gebeurt vaak als kids AB krijgen.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo