Mythe en ritueel

Een rite is een traditioneel vastgelegd, geregeld herhaald handelingspatroon met een demonstratief theatraal karakter.

Hij wilde het belang van ritueel voor religie aantonen.  Hij was beïnvloed door de Grimm's: via volksverhalen kom je de ziel van het volk op het spoor. Hij vergeleek Duitse met Poolse gebruiken, waar veel overeenkomsten tussen zaten.

Hij verspreidde 15000 enquêtes onder hoogopgeleiddden over volksgebruiken van boeren die ze kenden rondom zaaien en oogsten (het belangrijkste voor de boer). 2500  enquêtes werden teruggestuurd.

'Antike wald- und Feldkunde'. Toonde het belang en de samenhang tussen ritueel en mythe aan.

Hij versmolt de visies van Mannhardt en Tylor met elkaar en bedacht de offertheorie: in elke godsdienst staat het offerritueel (vooral m.b.t. vruchtbaarheid) centraal, waarmee je goden en de natuur kunt beïnvloeden. Als het geschenk geaccepteerd wordt, wordt er een tegengeschenk verwacht. 

Robertson smith: Eerst was er het ritueel, dan wordt de mythe bedacht om het ritueel te verklaren.

Tylor: eerst mythe, toen rite

Mannhardt: eerst rite, toen mythe

Mythe                                                                              Ritueel

De aarde opent zich                                                   De grond wordt geploegd

Persephone verdwijnt in de aarde.                     Een zaadkorrel wordt geplant.

De nimf Kyane weent om Persephone.              Er wordt water over de zandkorrel gegoten.

Persephone keert terug uit de onderwereld.  Het gewas komt op uit de aarde.

Belangrijkste werk: The golden bough, a history of myth and religion. Hij voegt de visies van Tylor, Mannhardt en Robertson Smith samen. Centraal staan de vruchtbaarheidsrituelen en het komen en gaan van de seizoenen.

Seth, Osiris en Isis waren allen broers en zussen van elkaar. Seth was jaloers op koning Osiris en stopte hem in een kist en gooide hem het water in. Isis (de vrouw van Osiris) vond de kist met het lijk terug. Seth was woedend en hakte het lichaam in stukjes en verdeelde ze over de wereld. Isis zocht alle stukjes weer bij elkaar en zette ze in elkaar. Het enige dat miste was zijn geslacht, dat ze verving door een stuk hout of ivoor. Isis gaat op hem zitten en wordt zwanger.

Een ratel, een kruik met nijlwater, een isisknoop op de borst. Ze is zowel Egyptisch als Grieks.

Adonis (ouders zijn Myrrha en Cinyras) wordt getroffen door een everzwijn en sterft in Afrodites armen. De tranen van Afrodite veranderen in anemonen, het bloed van Adonis verandert in rozen. Later wordt hij uit de dood opgewekt en mocht hij een half jaar bij Afrodite zijn en het andere halve jaar in de onderwereld --> ontstaan van de lente.

Het wereldbeeld was magisch en de wereld was beïnvloedbaar door magische rituelen. De koning was direct verbonden aan vruchtbaarheid en moest jaarlijks geofferd worden (zondebokritueel, zoenoffer) om de goden gunstig te stemmen. Er moet een nieuwe koning worden benoemd, de wederopstanding --> begin van de lente en het nieuwe jaar.

Het is niet handig als de koning steeds doodgaat, want dan kan hij niet ingewerkt worden. Frazer: substituutkoning wordt geofferd; de echte koning wordt tijdelijk bedelman (omkeringsritueel). Tegenwoordige voorbeelden: prins carnaval (wordt alleen niet geofferd).

Staat voor onvruchtbaarheid en dus de winter. Daarbij hoort een vruchtbaarheidsgodin (naast de vegetatiegod).

Bij mythe is het een god, bij rite is het een jaarkoning.

Rite                                                                                                                          Mythe

jaarkoning zorgt voor vruchtbaarheid.                                                   Vegetatiegod zorgt voor vruchtbaarheid.

Koning sterft of abdiceert.                                                                             God gaat naar de onderwereld.

De koning bestijgt (opnieuw) de troon.                                                    De god keert terug uit de onderwereld.

Heilig huwelijk met 'vruchtbaarheidsgodin'.                                          Heilig huwelijk met vruchtbaarheidsgodin.

De lente begint.                                                                                                   De lente begint.

Ook Jezus is een 'dying and rising god'. Het welzijn van de koning is gekoppeld aan het welzijn van het land; de koning is het land.