Startpagina / Samenvattingen / Constitutioneel recht / koninklijk-koning-artikel

Staat en soevereiniteit

51 belangrijke vragen over Staat en soevereiniteit

Op welke wijze wordt het NL staatshoofd aangewezen en waar in de Gw vinden we dit?

door erfopvolging, artt. 24, 25 en 26 Gw

Wat betekent het dat in NL het staatshoofd door erfopvolging wordt aangewezen?

dat het een monarchie is

Welke dubbelrol vervult de Koning?

staatshoofd en participerend in het ambt regering

Hoe kan men verklaren dat het begrip regering voor 1983 slechts sporadisch in de Gw voor kwam?

uit het feit dat de Gw tot 1983 de terminologie van de Gw van 1814 bezigde, er was toen geen sprake van een regering in de huidige betekenis. De Koning besloot zonder contraseign van een minister en vormde zelf, als koning de regering, de ministers waren slechts zijn raadslieden, zij beslisten niet mee

Is de Gw terminologie voor Koning consequent?

NEEN, het wordt in diverse betekenissen gebruikt; waar het gaat om erfopvolging doelt de Gw op de koning persoonlijk, als drager van het koningschap; echter waar de Gw van de koning spreekt bij wetsprocedure doelt zij op de koning als samenstellend deel van de regering, hetgeen betekent dat de regering (koning en ministers) besluit (bijv. artikel 87)

Wat kan men afgaande op de Gw tav de koning stellen?

dat hij enerzijds drager is van het ambt koningschap (en daarmee van het ambt van staatshoofd) en anderzijds samenstellend deel van de regering is

Vindt de civielrechtelijke ministeriele verantwoordelijkheid een aparte regeling in het recht?

NEEN, voor de minister geldt - op een punt na - het gewone asr vervat in het BW

Kun je in de Gw van 1983 nog iets terugvinden van de sr ministeriele verantwoordelijkheid?

NEEN, wel bestaat nog steeds de wet ministeriele verantwoordelijkheid die een procedureregeling bevat inzake de vervolging van een minister en staatssecretaris; de strafbepalingen zelf zijn vervat in de artt 355 en 356 Sr die specifiek de hoofden van ministeriele departementen betreffen. Daarnaast kan de minister algemene ambtsmisdrijven plegen (bijv 362 en 363 Sr)

De politieke ministeriele verantwoordelijkheid betreft het feit dat ministers verantwoordelijk zijn aan een of meer andere ambten; welke zijn die ambten en waar in de wet vinden we dit terug?

artikel 68 Gw: ministers (en staatssecretarissen) geven de kamers elk afzonderlijk en in verenigde vergadering mondeling of schriftelijk de door een of meer leden verlangde inlichtingen

Bij wie rust het recht inlichtingen te verlangen van de minister/staatssecretaris?

bij een Kamer(meerderheid) maar ook bij elk lid of een aantal leden van de Kamer

Noem de kern van het stelsel van politieke ministeriele verantwoordelijkheid?

het recht op het vragen van inlichtingen en de plicht tot het verstrekken van deze inlichtingen is de kern van de politieke ministeriele verantwoordelijkheid

Schrijft de Gw voor op welke wijze de kamerleden inlichtingen kunnen vragen?

NEEN, de reglementen van orde geven terzake wel enige voorschriften

Is een bewindsman nu altijd gehouden de gevraagde inlichtingen te verschaffen?

68 Gw is daarover duidelijk: geweigerd kunnen worden inlichtingen waarvan het verlenen strijdig is met het belang van de staat

Wat houdt het belang van de staat in en wie bepaalt of er sprake is van het belang van de staat (artikel 68 Gw)?

de bewindsman zelf en het belang van de staat is een weinig bepaald begrip; in beginsel kan alles daaronder vallen

Licht de verhouding artikel 68 Gw en het juridische regime van de WOB eens toe?

artikel 68 Gw dient te worden beschouwd als een regeling die naast de WOB staat, het verstrekken van informatie op grond van de WOB is een besluit in de zin van de awb terwijl die niet het geval is met inlichtingen ex artikel 68 Gw

Geef in hoofdlijnen aan in welke gevallen de Gw welke betekenis van het woord koning hanteert?

in de Gw bepalingen inzake erfopvolging, het koninklijk gezag en dergelijke (hfdst 2) wordt de term koning gebezigd in de betekenis van koning persoonlijk dus als drager van het ambt koningschap. De Gw bepalingen waarin een beslissing van de regering, een gezamenlijk besluit van de koning en de verantwoordelijke ministers wordt bedoeld, hanteren daarentegen de term koninklijk besluit. Voor het overige gebruikt de Gw de term regering indien koning en een of meer ministers of staatssecretarissen gezamenlijk is bedoeld. Het taalgebruik van de gw gever is in deze niet consequent

In welk artikel is de kern van het stelsel van erfopvolging vervat?

in artikel 25 Gw

Welke twee mogelijkheden opent de Grondwet om een toekomstig koningschap te ontgaan?

1) huwelijk zonder toestemming bij wet; 2) uitsluiting van de erfopvolging wanneer bijzondere omstandigheden daartoe nopen

Wat wordt er geregeld in artikel 30 Gw?

de benoeming bij ontbreking van de troonopvolger

Waarmee houdt de regeling van artikel 30 Gw geen rekening?

met de mogelijkheid dat na de benoeming van een opvolger alsnog een opvolger volgens erfrecht wordt geboren. Uit de Gw geschiedenis blijkt dat dan de benoemde opvolger heeft te wijken

Wat kunt u zeggen over artikel 32 Gw?

de inhuldiging en de eedaflegging zijn slechts van rituele aard en zijn niet constitutief voor de uitoefening van het koninklijk gezag

Kan een potentiele erfopvolger zich distantieren van het toekomstig koningschap?

een potentiele erfopvolger kan geen afstand doen van het toekomstige koningschap (afstand doen kan pas als men reeds koning is) maar kan wel door zonder bij wet verleende toestemming in het huwelijk te treden bewerkstelligen dat hij/zij van rechtswege van de erfopvolging wordt uitgesloten (art 28 tweede lid Gw)

Welke procedure dient te worden gevolgd wanneer men een potentiele erfopvolger van de erfopvolging zou willen uitsluiten?

zie artikel 29 Gw - een potentiele erfopvolger kan alleen bij wet van de erfopvolging worden uitgesloten. Het initiatief is voorbehouden aan de regering. De St-G dienen in verenigde vergadering te beraadslagen en te besluiten. Voor aanneming van het wetsvoorstel is een gekwalificeerde meerderheid van twee derden van de stemmen vereist

Is de uitdrukkelijke wens het koningschap niet te beerven ivm de ambitie een carriere in het bedrijfsleven op te bouwen voldoende grond om bij wet van de erfopvolging te worden uitgesloten?

neen, de Gw eist dat er sprake is van uitzonderlijke omstandigheden. Voor het doorbreken van de gw regeling van de erfopvolging moet een zwaarwegender reden zijn aan te wijzen dan de wens verstoken te bloijven van het koningschap. Het moet gaan om evenwichtige, objectieve criteria zoals duidelijke ongeschiktheid voor het ambt, lichamelijke en geestelijke gebreken of een met de belangen van het volk of het land strijdige houding

Waar in de wet vinden we de oplossingen voor de situatie waarin geen opvolger van de koning is aan te wijzen?

artikel 30 Gw - ook 137 Gw geeft een mogelijkheid: afschaffing van het koningschap, hiervoor is wel een gw herziening nodig

In welke drie gevallen is de koning niet bevoegd tot uitoefening van het koninklijk gezag?

bij minderjarigheid (zie artikel 33 Gw) - bij buiten staat verklaring van het koninklijk gezag (bijv wegens ziekte; het geschiedt bij besluit van het parlement genomen in verenigde vergadering (35 Gw) - tijdelijke neerlegging van het koninklijk gezag; volgens de gw geschiedenis dient dit te geschieden bij gecontrasigneerd kb maar volgens kortmann is dit niet nodig omdat het een handelen van het staatshoofd betreft; hervatting geschiedt in de vorm van een wet, waarover de St-G verenigde vergadering hebben beraadslaagd en besloten, de verenigde vergadering heeft in deze geen recht van initiatief (36 Gw jo 82 2e lid Gw)

Waardoor wordt de onbevoegdheid tot de uitoefening van het koninklijk gezag opgeheven?

bij minderjarigheid door het bereiken van de leeftijd van 18 jaar; bij buiten staat verklaring door de in staat verklaring van de koning, dwz de verklaring bij wet dat de koning weer in staat is tot de uitoefening van het koninklijk gezag (zie artikel 35 Gw) en bij de hervatting - bij wet - waarover de St-G verenigde vergadering hebben beraadslaagd en besloten

Welke voorzieningen geeft de Gw voor de waarneming van het koninklijk gezag?

zie artt 37 en 38 Gw - uitgangspunt is dat het koninklijk gezag wordt uitgeoefend door een regent (37 Gw) zolang niet is voorzien in regent of een nieuwe koning is de Raad van State het aangewezen ambt (38 Gw). In het geval van buiten staat verklaring van de koning en dat van de tijdelijke neerlegging van het koninklijk gezag is de vermoedelijke troon opvolger, mits 18 jaar of ouder van rechtswege regent. In andere gevallen wordt een regent benoemd bij wet waarover de St-G in verenigde vergadering dienen te beraadslagen en besluiten

Wat eist artikel 39 Gw en waarom?

een wet die regelt wie lid is van het koninklijk huis zodat duidelijk is wie lid is en wie niet. Dit werd van belang geacht omdat aan het lidmaatschap van het koninklijk huis speciale rechtsgevolgen zijn verbonden (zie art 40 Gw en art 2 Wet op de raad van state) en invm de ministeriele verantwoordelijkheid

Waar en in welke wet vinden we wie er tot de leden van het koninklijk huis behoren?

in de wet lidmaatschap koninklijk huis (A9) meer specifiek in artikel 1 van die betreffende wet

Wordt een partner van een potentiele troonopvolger lid van het koninklijk huis indien zij samen een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan?

NEEN, de partners van potentiele troonopvolgers zijn anders dan echtgenoten, geen lid van het koninklijk huis

Staan er in de huidige Gw nog bepalingen tav de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de minister?

NEEN, die is in 1983 uit de Gw verdwenen. Wel bestaat nog steeds de wet op de ministeriele verantwoordelijkheid, een procedure regeling inzake de sr vervolging van ministers en staatssecretarissen wegens in die hoedanigheid begane delicten.

Waar in de wet vinden we de verplichte contraseign en wat is de staatsrechtelijke belang ervan?

in artikel 47 Gw - het belang ervan is hierin gelegen dat de koning voor regeringsdaden de medewerking van de desbetreffende minister(s) nodig heeft, c.q. dat de koning niet zelfstandig kan optreden

In welk artikel van de Gw zien we de koninklijke onschendbaarheid thans terug?

in 42 Gw: de politieke ministeriele verantwoordelijkheid legitimeert de koninklijke onschendbaarheid

Waarvan is de politieke ministeriele verantwoordelijkheid tevens een aspect?

van het parlementaire regeringsstelsel; het maakt het mogelijk dat het regeringsbeleid in volle omvang in het parlement (en daarbuiten, bijv. in de media) ter discussie kan worden gesteld. Het brengt het handelen van de regering onder democratische, parlementaire invloed en controle

Welke artikelen dienen ter effectuering van de politieke ministeriele verantwoordelijkheid?

artt. 68 Gw (inlichtingenplicht) en 69 Gw de daarin neergelegde verplichting voor een minister om in de kamer te verschijnen als de kamer daarom heeft verzocht

Wie zijn politiek verantwoordelijk?

de verantwoordelijkheid van artikel 42 Gw berust bij de ministers en - zie artikel 46 2e lid Gw - ook bij de staatssecretarissen

Waaruit blijkt in de meeste gevallen welke minister of staatssecretaris verantwoordelijk is?

uit de handtekening (de contraseign), in de overige gevallen is beslissend welk(e) ministerie(s) de materie heeft behandeld en/of had behoren te behandelen

Is het ministeriele contraseign van belang voor de geldigheid van de besluiten van de koning?

dat hangt af van het soort besluite; sommige besluiten van de koning, de zgn koninklijke beschikkingen vereisen geen contraseign (bijv het verlenen van een onderscheiding in de huisorde van oranje, de toekenning van het predikaat zich hofleverancier te noemen); Voor koninklijke besluiten is echter medeondertekening van de minister voorgeschreven. Het verplichte ministeriele contraseign (47 Gw) ontneemt de koning de mogelijkheid om zonder medewerking van een minister kb te nemen: een koninklijk besluit zonder handtekening van een minister is niet geldig. Het contraseign is een medeconstituerend element van een koninklijk besluit

Mag een minister weigeren een door de koning ondertekend besluit te contrasigneren?

de een is van mening dat dit wel kan en de ander niet, er is geen consensus. Naar het oordeel van de nationale ombudsman is een minister niet bevoegd het contraseign te weigeren als de koning het besluit reeds heeft ondertekend

Op welk moment - dan van ondertekening door de koning, van het verlenen van het contraseign of een ander moment - treden de rechtsgevolgen in van een koninklijk besluit?

het contraseign werkt terug tot de datum van de ondertekening van het besluit door de koning. Deze rechtsmomenten welke worden geacht samen te vallen, doen het besluit nog niet in werking treden. De rechtsgevolgen van het koninklijk besluit treden pas in nadat het besluit is bekend gemaakt (3:40 Awb) en niet - zoals de nationale ombudsman suggereert - op het moment van ondertekening van het besluit door de koning. Evenmin treden de rechtsgevolgen in wanneer het contraseign ontbreekt; het besluit is dan immers niet geldig

Mag een minister of staatssecretaris zich mengen in het privé leven van de koning?

als een particuliere aangelegenheid een openbaar belang raakt kan ministeriele bemoeienis gerechtvaardigd zijn. De ministers en staatssecretarissen beoordelen zelf of het gaat over een openbaar belang dat in het geding is. Ze beschikken niet over bevoegdheden op de koning tot een bepaald handelen of nalaten te dwingen

Ministers en staatssecretarissen beschikken niet over bevoegdheden om de koning tot een bepaald handelen of nalaten te dwingen, hoe kunnen zij toch proberen de koning tot een bepaald handelen of nalaten te bewegen?

door met aftreden te dreigen of in een uitzonderlijke situatie ene procedure tot buiten staat verklaring beginnen. In zijn algemeenheid kan men echter stellen dat een minister of staatssecretaris die niet bereid of in staat is de verantwoordelijkheid te dragen voor een bepaald optreden van de koning dient af te treden

Wat houdt het 'geheim van huis ten Bosch' in?

dat over gesprekken tussen het staatshoofd en ministers en besluiten die daaruit voortvloeien wordt niet gerapporteerd

Is de koning bevoegd haar invloed aan te wenden ter bescherming van privébelangen van het koninklijk huis? zo ja, in hoeverre zijn ministers verplicht rekening te houden met de wensen van de koning?

ja, het staatshoofd heeft het recht zich te laten inlichten, het recht aan te dringen en het recht om te waarschuwen. Van dit recht kan hij ook gebruik maken ter behartiging van privébelangen. Er bestaat voor de ministers geen juridische verplichting de wensen van de koning te honoreren.

Geldt de koninklijke onschendbaarheid ook voor de overige leden van het koninklijk huis?

NEEN, de in artikel 42 Gw neergelegde koninklijke onschendbaarheid geldt niet voor de overige leden van het koninklijk huis, zij zijn niet onschendbaar en de ministers behoeven het doen en nalaten van deze leden niet voor hun verantwoordelijkheid te nemen alsof er sprake is van een eigen gedraging of nalaten

Wat wordt er precies bedoeld met afgeleide ministeriele verantwoordelijkheid?

het wekt de suggestie dat het gaat om een afgeleide van het tav de koning geldende stelsel, dit is echter onjuist. Er wordt mee bedoeld dat de ministers en staatssecretarissen mbt de overige leden van het koninklijk huis slechts verantwoordelijk zijn voor eigen ministerieel handelen en nalaten

Hoe zit het met het oproepen van een getuige in een civiele zaak wanneer die getuige een lid is van het koninklijk huis?

daarvoor maakt de wet (rv) geen uitzondering. Artikel 165 eerste lid Rv geeft aan dat eenieder mits daartoe op wettige wijze opgeroepen verplicht is om te getuigen

Wanneer een lid van het koninklijk huis een beroep doet op haar onschendbaarheid, kan de rechter diegene dan dwingen tot het getuigen?

de koninklijke onschendbaarheid geldt alleen voor het staatshoofd en niet voor de overige leden van het koninklijk huis. Met betrekking tot de overige leden van het koninklijk huis speelt de koninklijke onschendbaarheid geen rol bij de interpretatie van de bepalingen uit rv

Wanneer de koning geen gehoor geeft aan de oproep om als getuige te verschijnen, staan hiertegen dan dwangmaatregelen open?

op grond van de wet wel (rv), echter de onschendbaarheid van de koning staat hieraan in de weg

Wat geeft artikel 42 Gw nu eigenlijk aan?

dat de uitvoerende macht bij de regering ligt

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Constitutioneel recht | 9789013078008 | C A J M Kortmann, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.