Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd - Discoursen v duurzaamheid

31 belangrijke vragen over Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd - Discoursen v duurzaamheid

Als we bovenstaande tegenover elkaar zetten kunnen we een classificatie maken v discoursen rond het duurzaamheidsvraagstuk

De heersende gedachte in dit diepgroen discours + invalshoeken vh diepgroene discours

* De gedachte: Vanuit een gevoel van zorg en verantwoordelijkheid kan iedereen tot een ecologische levenswijze komen, om zo een eigen bijdrage te leveren aan het herstel vd balans met de natuur.

*Voor anderen is het ecocentrisme meer een vraagstuk van ongelijke machtsstructuren. (zie vlgnd)

* Een andere invalshoek binnen de deep ecology is de 'rechtvaardigheidsbenadering', zoals we die ook kennen v Rachel Carson

Voor welk discours is de boodschap vd iconische foto Earthrise de achterliggende gedachte?

Voor een discours van radicale actie: ons voortbestaan hangt er vanaf.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Kan radicale actie ook anders dan van bovenaf worden opgelegd?

Radicale actie hoeft niet v bovenaf te worden opgelegd. WE kunnen ook vertrouwen op t oneindige vat v menselijk vernuft, de grote aanjager v innovatie en vooruitgang.

Paul Ehrlich (bioloog, 1932)

Ehrlich muntte in 1968 de term population bomb, waarmee er geen misverstand over kon bestaan dat de snelle groei vd wereldbevolking zou leiden tot

- uitputting v grondstoffen en tot
- dramatische overschrijding vd grenzen die de aarde ons stelt

Julian Simon (econoom, 1932-1998)

Simon werd juist bekend als rasoptimist met een enorm vertrouwen in creativiteit, innovatie en technologische vooruitgang.

Het discours vd ecomodernist -


Handelsperspectieven w beschreven in termen v investeringsagenda's, technologische ontwikkeling en grondstoffen, maar dit geeft nul verbinding tussen de mens en zijn leefomgeving.

Dit is misschien niet nodig in een meer gematigd, prozaïsch discours v verduurzaming. Dan is er geen sprake ve heroïsche strijd om de wereld te redden, maar ve pragmatische aanpak door effectief werkende bureaucraten en efiiciënt functionerende markten

Het is de aanpak v 'niet lullen maar poetsen', een kwestie v adequaat management en degelijke wetenschappelijke analyse.

Dit was het dominante discours vh milieubeleid in de jr 80 en 90.

Een meer gematigd, prozaïsch discours v verduurzaming


Wanneer was dit discours in zwang? hoe ziet het discours eruit?
(eigen note: is dit een gematigde variant vh ecomodernisme?)

Pragmatische aanpak - 'niet lukken maar poetsen': adequaat management en degelijke wetenschappelijke analyse

Dit was het dominante discours vh milieubeleid in de jr 80 +90: experts duiden het probleem op basis v degelijke wetenschappelijke analyse
'meten is weten', terwijl beleidsmakers tot rationele oplossingen komen.

De interactie tussen experts en beleidsmakers vindt vaak plaats in instituten; de beproefde methoden zijn de kosten-batenanalyses, technologiebeoordeling, risicoanalyse en scenario's.

Welke traditie is een schoolvoorbeeld v dit meer gematigde discours v verduurzaming? Hoe krijgt dit in Nederland vorm?

De West-Europese traditie v 'ecologische modernisering' is een schoolvoorbeeld v dit discours. In Nederland kreeg deze benadering tussen eind jr 80 tot aan t begin v deze eeuw vorm met het strakke beleidsritme vd nationale milieubeleidsplannen (NMP)

Vergroeningsvarianten die de kracht vd markt benadrukken, om op die manier te komen tot meer milieuvriendelijke vormen v productie en consumptie

Vervuiling wordt gezien als 'marktfalen', te corrigeren met prijsmaatregelen, vaak in combinatie met maatregelen voor liberalisering en privatisering.

Een andere variant is 'vergroening vh belastingstelsel'

Door milieuvriendelijke productie en consumptie een finaal zetje te geven en door vervuiling juist extra te beprijzen.

Het gedeelde kenmerk v deze instrumenten (economisch discours):

Degene die een 'groen' besluit moet nemen wordt aangesproken op zijn of haar economische realiteit.

Vergroenen en verdienen kunnen op die manier goed samengaan in een model ve 'groene economie'.

Uiteindelijk wordt zo het milieu geholpen omdat het goed is voor business en voor de portemonnee.

De economische realiteit dekt uiteindelijk maar zeer ten dele de werkelijkheid.

Daarom zal een werkelijk duurzame ontwikkeling mensen vanuit bredere motieven moeten aanspreken. Maatschappelijke betrokkenheid is sinds enkele jr t toverwoord.[link: reden opkomst engagement in kunst/lit],

vanuit de liberale gedachte dat mensen wel degelijk goed weten wat ze willen, maar niet altijd de aansluiting vinden bij de wereld v bestuurders en politici.De energie zit in de samenleving en hoeft in feite alleen nog maar te worden aangeboord.

Maatschappelijke betrokkenheid is t toverwoord vanuit de liberale gedachte dat mensen wel degelijk goed weten wat ze willen, maar niet altijd de aansluiting vinden bij de wereld v bestuurders en politici


Tegenwoordig wordt door bestuurders geëxperimenteerd met het consulteren v betrokken burgers. Wat is de visie op de burger in deze benadering?

in dit soort benaderingen is nog steeds sprake ve flinke dosis rationele logica. Het is een aanpak vol v redelijkheid, met een gestructureerde aanpak om tot een breed gedeelde doelstelling te komen.

De 'groene burger' wordt in dit perspectief beschouwd als een weldenkend en verantwoordelijk individu, die t publieke belang betrekt in zijn overwegingen.

Waar kan een nadere beschouwing v deze discoursen ons mee helpen?

Een nadere beschouwing v deze discoursen kan ons goe helpen om houvast te ontwikkelen voor ons handelen in het Antropoceen.


De 'groene burger' wordt in dit perspectief beschouwd als een weldenkend en verantwoordelijk individu, die t publieke belang betrekt in zijn overwegingen.

Waarom is de praktijk weerbarstiger volgens de auteur A. Faber?

O.a. Vanwege de nogal naïeve aanname dat er zoiets zou zijn als een eenduidig groen belang, dat alleen maar beredeneerd hoeft te worden.

Op welk spar van discoursen brengt dit ons?

Het startpunt van het discours v duurzaamheid als verhaal v overleving binnen ecologische grenzen:

Het discours v duurzaamheid als verhaal v overleving binnen ecologische grenzen kent een duidelijk startpunt:


Op kerstavond 1968 maakte astronaut William Anders vd Apollo 8 de iconische foto Earthrise, de aarde die opkomt boven het maanoppervlak.

Deze toonde voor t eerst de aarde als kleine groenblauwe planeet in een grote, donkere, lege ruimte.

Een filosofisch moment, vanuit t besef dat de hele geschiedenis vh leven zich op deze kwetsbare bol heeft afgespeeld.

de foto is iconisch geworden en heeft een duidelijke boodschap: er is maar één. Aarde, ons enige thuis, dat we zullen moeten koesteren.

Dit brengt ons bij discoursen met mer ruimte voor verbeeldingskracht en creativiteit. Waarom is het begrip 'duurzaamheid' hier al een vb van?

Het begrip 'duurzaamheid' blijkt vaak een krachtige inspiratiebron te zijn voor vele burgers, bedrijven en bestuurders.

Hoe kan je de 'duurzame ontwikkeling' zoals gedefinieerd in het rapport Our Common Future vd VN-commissie-Brundtland (1987) dus interpreteren?

We kunnen duurzame ontwikkeling interpreteren als 'continueerbaarheid v kwaliteit v leven', met nadruk op behoud of versterking vd economische, ecologische en sociale mogelijkheden voor nu en in de toekomst.

In welk land/welke aanpak ziet het discours v radicale actie een bewonderend vb en waarom? Waar schuilt in deze aanpak een gevaar (2)?

Binnen het discours v radicale actie zien we vaak een grote bewondering voor een centralistische aanpak zoals in China, dat er schijnbaar in slaagt per decreet binnen enkele jr uit te groeien tot grootmacht v vergroening.

Het is een nogal elitair discours, waarbij een verlichte voorhoede weet wat goed voor ons is, ingegeven door grote urgentie, maar ten koste v maatschappelijke betrokkenheid en met de valkuil ve autocratie.

Hoe is dit begrip van duurzame ontwikkeling uitgewerkt onder de vlag v de Verenigde Naties?

Onder de vlag vd VN is dit uitgewerkt in de vorm v zgn 'Duurzaamheidsdoelstellingen', die tot 2030 een agenda bieden voor duurzame ontwikkeling.

Daarnaast bestaan er vele nationale en lokale duurzaamheidsagenda's, vaak met brede maatschappelijke betrokkenheid.

In welke stroming krijgt het vertrouwen in vooruitgang en innovatie tegenwoordig een sterke impuls?

Vanuit t zogenoemde ecomodernisme krijgt t vertrouwen in voruitgang en innovatie een sterke impuls:

Deze stroming v optimisten heeft een enorm vertrouwen in het inzetten v alle denkbare technologieën, waarmee vooruitgang en menselijk welzijn losgekoppeld kunnen worden v milieudruk.

Wat is t nadeel v zo'n brede benadering v t begrip duurzaamheid?

Het verhult dat er afwegingen gemaakt moeten worden.

- als alles met alles samenhangt is t lastig om sturing of prioriteit te geven.
- als alles als voorwaarde voor alles wordt gezien, biedt het geen kompas meer voor richting of vernieuwing.

in t ergste geval is duurzaamheid nog slechts 'een goed gevoel', iets waar je niet tegen kunt zijn, v dezelfde orde als 'alle dagen mooi weer' en 'vrede op aarde'. Vlgns sommige critici is t begrip al zover uitgehold dat t is 'gekaapt' door de mainstream v bedrijven en door filmsterren die mooie sier m net de nieuwste elektrische sportauto.

Het discours vd ecomodernist lijkt een spiegelbeeld vd doemdenker, maar er zijn ook overeenkomsten:


1) Zowel ecomodernist als doemdenker pleit voor radicale wegen tot actie

de een is gemotiveerd dr zorgelijke beelden v ecologische ontwrichting, de ander ziet juist kansen.

2) beide discoursen zijn geworteld in mechanistische wereldbeelden

        - waarin verandering vooral een kwestie is v willen en
        - waarin betrokkenheid v burgers nauwelijks v belang is.

De mens is doorgaans onderdeel ve universele 'bevolking', zonder onderscheid of rekenschap v  ieders ind creativiteit, inspiratie en daadkracht

Handelsperspectieven w beschreven in termen v investeringsagenda's, technologische ontwikkeling en grondstoffen, maar dit geeft nul verbinding tussen de mens en zijn leefomgeving.

Uiteindelijk staat ook in t concept 'duurzamen ontwikkeling nog steeds de mens centraal. Dit kan onbevredigend zijn voor wie de aarde zelf ziet als het ijkpunt voor zingeving. Bij welk discours brengt dit ons?

Bij een meer radicaal, diepgroen discours.

In dit discours gaat t om de integriteit vd aarde zelf, om de intrinsieke waarde vd natuur, ongeacht het nut voor de mens.


Het is een vorm v groen bewustzijn en ecologische eenheid, gericht op verbondenheid met de natuur en identificatie met een groter organisch 'Zelf'.

Wat is de historische grondslag v dit meer gematigde discours v verduurzaming? En waar past deze ontwikkeling in?

Deze dynamiek past in de bestuurskundige tijdgeest vh new public management maar is in feite al terug te voeren op de gecentraliseerde Pruisische traditie v staatsorganisatie

In dit discours is nul sprake v politiek of verschil v inzicht, maar wel ve sterke overheid. Bestuurlijke vragen w geduid in termen als 'implementatietekort', dwz t verschil tussen uitvoering en wat experts nodig achten.

Maatschappelijke betrokkenheid is t toverwoord vanuit de liberale gedachte dat mensen wel degelijk goed weten wat ze willen, maar niet altijd de aansluiting vinden bij de wereld v bestuurders en politici

Hoe proberen sluiten bestuurders hierbij toch aan te sluiten? Welke filosoof gaf een beschrijving van deze visie/benadering? Hoe luidde die beschrijving?

Tegenwoordig wordt door bestuurders druk geëxperimenteerd met het consulteren v betrokken burgers.

De Duitse filosoof Jürgen Habermas (1929) spreekt over de publieke sfeer als de ruimte waarin het politieke systeem + de dagelijkse leefwereld v mensen in constructieve dialoog bij elkaar komen voor een 'machtsvrijer' uitwisseling v argumenten

in dit soort benaderingen is nog steeds sprake ve flinke dosis rationele logica. Het is een aanpak vol v redelijkheid, met een gestructureerde aanpak om tot een breed gedeelde doelstelling te komen.

Het begrip 'duurzaamheid' - krachtige inspiratiebron gebleken voor burgers, bedrijven en bestuurders.

Hoe werd dit in t rapport Our Common Future vd Vn-comissie Brundtland (1987) gedefinieerd?

Dit werd in het klassieke rapport Our Common Future vd VN-commissie-Brundtland (1987) als volgt gedefinieerd:

'Een duurzame is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften vd huidige generaties zonder het vermogen in gevaar te brengen v toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien'.

[zie: temporele dimensie - schaal]

Dit is nog altijd een belangrijke leidraad, zelfs al is t lang niet altijd duidelijk wát het is dat ontwikkeld moet worden of wat de behoeften zijn vd huidige of de toekomstige generaties.

Radicaal diepgroen discours: o.a ecoloog Aldo Leopold, econoom Eens Friedrich Schumacher, paus Franciscus

Het diepgroen discours laat zich goed vertalen in persoonlijk handelen, geïnspireerd door groene deugden. Vb:

De Keniase milieuactiviste Wangari Maathai (1940-2011) liet zich inspireren door traditionele, spirituele waarden, met liefde en respect vr de natuur.

Maathai ontving in 2004 de Nobelprijs voor de vrede vanwege haar niet-aflatende inspanning voor herbossingsprojecten tov brandstof, voedsel en sociale zekerheid.

Het diepgroene discours: Voor anderen is het ecocentrisme meer een vraagstuk van ongelijke machtsstructuren

* De eco-feministische literatuur benadrukt de onderdrukkende macht vh patriarchaat, zowel ten aanzien vrouwen als ten aanzien vd natuur.

* Het is een insteek die we ook terugzien in de groene anarchistische en marxistische bewegingen, met nadruk op ongelijke toegang tot productiemiddelen.

Herstel vd ecologische balans is dan vooral een kwestie v terugdringen of zelfs omverwerpen v t onderdrukkende kapitalistische systeem, dat ongelijkheid en industriële roofbouw in stad houdt.

Een andere invalshoek binnen de deep ecology

De 'rechtvaardigheidsbenadering', zoals we die ook kennen v Rachel Carson.

Dit is nog altijd een uiterst actueel perspectief. Vaak lopen vraagstukken v armoede, ongelijkheid en milieuschade dwars door elkaar.

Juist bij de armen vd wereld is sprake ve vorm v 'traag geweld' (term Rob Nixon). Als gevolg v gezondheidsverlies en sterfte door vervuiling v water en lucht of door vergiftiging v vitale bronnen v bestaan.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo