Startpagina / Samenvattingen / Culturele perspectieven op het klimaatdebat / natuur-mens-menselijk

Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd - Een geschiedenis v verbeelding vd natuur

Q: De humanistische traditie: bewondering voor de natuur Petrarca (1304-1374) beschreef als eerste de liefde voor de natuur op grond v zijn eigen ervaringen en gevoelens . Zijn bewondering voor de natuur was een innerlijk gegeven , niet een redenering op grond vd almacht v God of ve animistische begeestering. Daarbij werd echter wel de kloof tussen mens en natuur steeds groter.De Leg dit uit aov T. V Aquino

De kerkgeleerde Thomas v Aquino (1225-1274) schreef eerder al dat het voor de mens niet fout is om gebruik te maken v wilde dieren, hetzij door ze te doden, hetzij op enig andere wijze In de navolgende eeuwen vd renaissance ontstond steeds meer een dualistische cultuur , met: 1) een duidelijk onderscheid tussen lichaam en geest 2) een duidelijk onderscheid tussen de rationele mens en de natuur. Natuur werd een object v studie én een bron v materiële menselijke ontwikkeling , die naar believen gebruikt kon worden.

Q: Hoe kan de geschiedenis vd mensheid worden omschreven?

Als een proces v geleidelijke ontworteling t.o.v de natuurlijke leefomgeving. Het is de geschiedenis vd mens in het Holoceen.

Q: Het pantheon der goden was nodig als mediator tussen de mens en de rest vd wereld.

De niet-humane wereld was nog slechts toegankelijk door de God of goden te benaderen met offers v dieren (en soms v mensen). Deze wereld ontkende de intrinsieke waarde v dieren (en sommige mensen), die slechts bestonden tot menselijk nut. In de animistische kosmos vd jagers en verzamelaars was zoiets ondenkbaar; daar sprak iedereen zonder goddelijke interventie direct met elk dier, elke plant, elk object. Wie in deze wereld iets wenste vd vijgenboom of vh rendier moest de essentie ervan verstaan.

Q: Het ruim 4000 jr oude Soemerische Gigalmesj-verhaal + de rechtvaardiging v ingrijpen in natuur

In het ruim 4000 jr oude Soemerische Gigalmesj-verhaal wordt de kap ve cederboom gerechtvaardigd om het kwaad eruit te verjagen Tegelijkertijd was de stad de habitat vd mensen en het epos is een lofzang op de kracht vd muren v Uruk

Q: Wat is het begin geweest vh dualisme tussen mens en natuur?

Met de vroege nederzettingen ontwikkelde zich een steeds scherper onderscheid tussen mens en natuur: De jagers en verzamelaars v weleer m deel uit v hun natuurlijke leefomgeving, maar met de vorming v nederzettingen ontstond een mentale kloof : de mens hier, in t domein vd stad; en de natuur is daar, buiten de muren vd nederzetting, voorbij de velden vd boeren. Het is t begin geweest vh dualisme tussen mens en natuur, tussen stad en bos . De natuur was een plek om te jagen en voor andere natuurlijke hulpbronnen, dienend aan de mens.

Q: In het Oude Testament tegenover het Gilgamesh-verhaal (het Gilgamesj-epos tegenover Sodom en Gomorra)

In het Oude Testament is het in veel opzichten andersom: - vol v poëtische natuurbeschrijving, tegenover de stad als plek v zonde en kwaad, het spreekwoordelijk geworden Sodom en Gomorra. Veel later veranderde dit beeld, en in de Openbaringen, het laatste boek vh Nieuwe Testament, wordt de hemel zelfs beschreven als een nieuw Jeruzalem.

Q: Waardoor werd de beginnende kloof tussen mens en natuur versterkt?

Door de opkomst v theïstische religies, vanaf de 8ste eeuw voor de jaartelling. Op verschillende plekken in de wereld ontstond een filosofie waarin de mens zich in een speciale positie boven de dieren en de rest vd natuur stelde. Een goddelijke verheffing boven de andere schepselen op aarde werd gerechtvaardigd doordat alleen de mens een eeuwige ziel zou hebben.

Q: De romantiek - vb auteur en boek (verbeelding vd natuur)

De romantiek - het boek Walden vd Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862), met de ondertitel Life in the woods.

20 belangrijke vragen over Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd - Een geschiedenis v verbeelding vd natuur

De humanistische traditie: bewondering voor de natuur

Petrarca (1304-1374) beschreef als eerste de liefde voor de natuur op grond v zijn eigen ervaringen en gevoelens.

Zijn bewondering voor de natuur was een innerlijk gegeven, niet een redenering op grond vd almacht v God of ve animistische begeestering.

Daarbij werd echter wel de kloof tussen mens en natuur steeds groter.De Leg dit uit aov T. V Aquino

De kerkgeleerde Thomas v Aquino (1225-1274) schreef eerder al dat het voor de mens niet fout is om gebruik te maken v wilde dieren, hetzij door ze te doden, hetzij op enig andere wijze

In de navolgende eeuwen vd renaissance ontstond steeds meer een dualistische cultuur, met:

1) een duidelijk onderscheid tussen lichaam en geest
2) een duidelijk onderscheid tussen de rationele mens en de natuur.

Natuur werd een object v studie én een bron v materiële menselijke ontwikkeling, die naar believen gebruikt kon worden.

Hoe kan de geschiedenis vd mensheid worden omschreven?

Als een proces v geleidelijke ontworteling t.o.v de natuurlijke leefomgeving.
Het is de geschiedenis vd mens in het Holoceen.

Het pantheon der goden was nodig als mediator tussen de mens en de rest vd wereld.

De niet-humane wereld was nog slechts toegankelijk door de God of goden te benaderen met offers v dieren (en soms v mensen).

Deze wereld ontkende de intrinsieke waarde v dieren (en sommige mensen), die slechts bestonden tot menselijk nut.

In de animistische kosmos vd jagers en verzamelaars was zoiets ondenkbaar; daar sprak iedereen zonder goddelijke interventie direct met elk dier, elke plant, elk object. Wie in deze wereld iets wenste vd vijgenboom of vh rendier moest de essentie ervan verstaan.

Het ruim 4000 jr oude Soemerische Gigalmesj-verhaal + de rechtvaardiging v ingrijpen in natuur

In het ruim 4000 jr oude Soemerische Gigalmesj-verhaal wordt de kap ve cederboom gerechtvaardigd om het kwaad eruit te verjagen

Tegelijkertijd was de stad de habitat vd mensen en het epos is een lofzang op de kracht vd muren v Uruk

De opkomende humanistische traditie - Petrarca: Hoe beschreef hij (de liefde voor) de natuur?

Vb: Petrarca (1304-1374) beschreef als eerste de liefde voor de natuur op grond v zijn eigen ervaringen en gevoelens.

Zijn bewondering voor de natuur was een innerlijk gegeven, niet een redenering op grond vd almacht v God of ve animistische begeestering.

Daarbij werd echter wel de kloof tussen mens en natuur steeds groter.

Wat is het begin geweest vh dualisme tussen mens en natuur?

Met de vroege nederzettingen ontwikkelde zich een steeds scherper onderscheid tussen mens en natuur:

De jagers en verzamelaars v weleer m deel uit v hun natuurlijke leefomgeving, maar met de vorming v nederzettingen ontstond een mentale kloof:

de mens hier, in t domein vd stad; en de natuur is daar, buiten de muren vd nederzetting, voorbij de velden vd boeren.

Het is t begin geweest vh dualisme tussen mens en natuur, tussen stad en bos. De natuur was een plek om te jagen en voor andere natuurlijke hulpbronnen, dienend aan de mens.

In het Oude Testament tegenover het Gilgamesh-verhaal (het Gilgamesj-epos tegenover Sodom en Gomorra)

In het Oude Testament is het in veel opzichten andersom:

- vol v poëtische natuurbeschrijving, tegenover de stad als plek v zonde en kwaad, het spreekwoordelijk geworden Sodom en Gomorra.

Veel later veranderde dit beeld, en in de Openbaringen, het laatste boek vh Nieuwe Testament, wordt de hemel zelfs beschreven als een nieuw Jeruzalem.

De verhouding tussen mens en natuur kent dus al vanaf het begin vd menselijke beschaving verschillende natuurbeelden.

in de moderne geschiedenis zien we steeds meer nuances en schakeringen.

Waardoor werd de beginnende kloof tussen mens en natuur versterkt?

Door de opkomst v theïstische religies, vanaf de 8ste eeuw voor de jaartelling.

Op verschillende plekken in de wereld ontstond een filosofie waarin de mens zich in een speciale positie boven de dieren en de rest vd natuur stelde.

Een goddelijke verheffing boven de andere schepselen op aarde werd gerechtvaardigd doordat alleen de mens een eeuwige ziel zou hebben.

De romantiek - vb auteur en boek (verbeelding vd natuur)

De romantiek - het boek Walden vd Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862), met de ondertitel Life in the woods.

Wanneer/waar zien we deze visie uit de vroege middeleeuwen terug?

In opmaat naar de renaissance kwam deze gedachte in zekere zin als een boemerang terug;

- eerst in ketterse ideeën dat de kerk in feite overbodig is als God ook in de
natuur te kennen is

- later ook in de opkomende humanistische traditie v bewondering voor de natuur. Vb Petrarca (vlgnd kaart)

Voor welk soort denken/welke visie op de natuur wordt Lowell Wood, de leider v Ronald Reagans Strategic Defense Initiative ('Star Wars') vaak aangehaald als sleutelfiguur? Wanneer ontstond deze visie (in de V.S)?

'We hebben elke omgeving weten te bewerken, waarom dan niet ook de planeet?', stelde hij.

De mens als heerser over de natuur + overwinning v natuur als lotsbestemming vd mensheid

Deze visie op de verhouding mens en natuur ontstond toen de grenzen vh continent (het veroveren vh oneindig lijkende land) in de nog jonge V.S worden bereikt. Toen was er behoefte aan nieuwe beginselen.

(Dit leidde tot steeds meer technologisch ingrijpen. Dit bevestigde zo de menselijke dominantie over de natuur)

Wat is de isie op verhouding mens + natuur in de 20ste eeuw? Vb :In welke cultuuruiting zien we dit terug?

In de loop vd 20-ste eeuw ontstond behoefte aan een breder, meer ecologisch perspectief.

We zien dat terug in Silent Spring (1962), dé klassieker vd milieubeweging, v Rachel Carson (1907-1964)

De Romantiek + de natuur (hoe, wat en wanneer)

O.i.v de romantiek werd natuur in de loop vd 19e eeuw steeds meer gezien als iets overweldigends, iets om in op te gaan en in opperste bewondering te aanschouwen (het sublieme)

Rachel Carson legde een moreel fundament voor de Amerikaanse milieubeweging.

De aanvankelijk nogal radicaal geachte 'milieu- en natuurwaarden' werden het culminatiepunt voor maatschappelijke consensus + milieuwetgeving

Als in de nog jonge V.S de grenzen vh continent worden bereikt zijn er nieuwe beginselen nodig. Waarom? Hoe zagen deze nieuwe beginselen eruit?

Het Amerikaanse zelfbeeld veranderde: het ging niet langer om verovering vh continent, maar om de doelgerichte vormgeving ervan:

* de nadruk kwam te liggen op een sterk rationeel management v publieke belangen en menselijk welzijn.

* Natuurbehoud werd natuurbeheer, een vorm v technocratisch management v nuttige natuurlijke hulpbronnen.

De mens als (al dan niet verlicht) heerser over de natuur, en de overwinning vd mens op de natuur als ultieme lotsbestemming v de mensheid.

Hoe legt natuur een fundamentele verbinding met onze menselijke, culturele identiteit?

Natuur betekent niet voor iedereen en in elk tijdgewricht hetzelfde. Soms bestaan verschillende natuurbeelden naast elkaar, maar ze botsen ook regelmatig met elkaar, zoals bij de Oostvaardersplassen.

A) De mens als heerser over de natuur + overwinning v natuur als lotsbestemming vd mensheid: Waar gaven deze 'nieuwe beginselen' mentale ruimte aan?

b) Wie wordt aangehaald als sleutelfiguur voor dit soort denken?

a) In extremo gaf dit de mentale ruimte voor een zeer rationeel en vergaand beeld v wat de mens vermag, tot aan t bijstellen v klimaatverandering met technische ingrepen op planetaire schaal.

b) Lowell Wood, de leider v Ronald Reagans Strategic Defense Initiative ('Star Wars') wordt vaak aangehaald als sleutelfiguur vr dit soort denken.

'We hebben elke omgeving weten te bewerken, waarom dan niet ook de planeet?', stelde hij. Technologisch ingrijpen bevestigde zo de menselijke dominantie over de natuur.

Het thema van het boek Walden vd Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862), met de ondertitel Life in the woods.

Waarin zien we dit thema in de kunst veelvuldig terug? (in de Romantiek?)

Dit boek is een bijna spiritueel pleidooi voor een eenvoudig leven in harmonie met de natuur, tegenover de gejaagde en materialistische Amerikaanse samenleving.

We zien dit thema veelvuldig terug in de kunst, m.n in landschapsschilderijen vol vredige hertjes in lieflijke bossen, vaak met grootse bergketens op de achtergrond.

Vb: Heuvellandschap met rustend boerenvolk onder een eik (1843) , romantisch(?) landschap van Barend Cornelis Koekkoek (p.31)

De natuur toont ons al wat goed en harmonieus is - tegenover de haast vanzelfsprekend verdorven mens.

Wie was Rachel Carson (1907-1964)?

Rachel Carson schreef Silent Spring (1962), dé klassieker vd milieubeweging. Ze was de biologe die in de jr 60 wees op de destructieve effecten vh overdadige gebruik v pesticiden.

Deze bs sloeg aan, en met de nadruk op ecologische zorg + diep gevoel v onrechtvaardigheid legde ze een moreel fundament voor de Amerikaanse milieubeweging.

De aanvankelijk radicaal geachte milieu-en natuurwaarden werden t culminatiepunt voor maatschappelijke consensus + milieuwetgeving

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Culturele perspectieven op het klimaatdebat

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Onderwerpen die gerelateerd zijn aan Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd - Een geschiedenis v verbeelding vd natuur

Het antropoceen - Denken over een nieuwe tijd

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding