Klimaat en kunst - de slagkracht vd verbindingsstreepjes', gesprek met Christel Stalpaert, transcriptie uit 'Collateral' (juni 2020) Cluster 25- 'Traag geweld: kan kunst het klimaat redden?

17 belangrijke vragen over Klimaat en kunst - de slagkracht vd verbindingsstreepjes', gesprek met Christel Stalpaert, transcriptie uit 'Collateral' (juni 2020) Cluster 25- 'Traag geweld: kan kunst het klimaat redden?

Waarom zegt Stalpaert dat de logica van klimaatverandering onredelijk is voor de logisch denkende mens of voor het zogenoemde gezond verstand?

De logica van klimaatverandering is onredelijk in die zin dat ze

- zeer complex is
- onvoorspelbaar is
- geen ruimtelijke grenzen kent
- afhankelijk is van onnoemelijk veel aspecten die tegelijkertijd op elkaar
  inwerken

Waarop wijst Amitav Ghosh met  de titel van het boek Climate Change and the Unthinkable?

Op het falen van het menselijk denken + de taal om te spreken en te schrijven over een ecologische crisis.

Ghosh noemt het "the broader imaginative and cultural failures that lies at the heart of the climate crisis"

Hoe kunnen kunst en literatuur ons verstand te slim af zijn volgens Stalpaert?

Kunst en literatuur

1- wakkeren onze verbeelding aan
2- scherpen ons bewustzijn v onze verbondenheid met en afhankelijkheid
     van het meer-dan-menselijke
-------------

Vb- Daarin ligt de blijvende aantrekkingskracht van:
* de fabels van La Fontaine
* van Lewis Carrolls Alice in Wonderland-

* The Lost Words - kinderboek van Robert Macfarlane en Jackie Morris:
   dit boek wil expliciet via verbeeldingskracht onze verstoorde relatie met
   een natuurrijke omgeving laten heropleven
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Stalpaert noemt ook een specifiek genre waarin onze verbeelding en bewustzijn aangewakkerd zou kunnen worden mbt de temporale en ruimtelijke dimensie mbt klimaatverandering.

Welk genre is dat en waarom noemt Stalpaert dit genre?

Science Fiction. Ons LT denken lijkt te beperkt om de impact v klimaatverandering te denken voor toekomstige generaties. SF daagt onze beperkte tijdskaders uit en verplicht ons om in de verre toekomst te kijken.


Stalpaert stelt dat kunst alleen niet de wereld kan veranderen, maar  andere, institutionele partners nodig heeft om iets daadwerkelijk en aanhoudend te veranderen in de SL.. Ze volgt daarin de filosofie van Chantal Mouffe. Leg uit

De filosoof Chantal Mouffe stelt dat kunst wel kan bijdragen aan gedragsverandering, aan gewijzigd wereldbeeld, zelfs agendapunten op de vergadertafel kan brengen, maar dat kunst tegelijk ook andere, institutionele partners nodig heeft om iets te veranderen in de SL.

De horizontale verbindende kracht van kunst heeft volgens haar een verticale, institutionele verankering nodig om een werkelijke transformatie vd samenleving te bewerkstelligen.

Enkel een synergie tussen beide dynamieken brengt de dingen blijvend
in beweging, en uiteindelijk in verandering.

Zegt Stalpaert hiermee dat activisme voor haar afgedaan heeft?
Waarom wel/niet?

Integendeel. Stalpaert denkt dat er op zoveel mogelijk fronten en met zoveel mogelijk diverse middelen tegelijk moet worden 'gevochten'

Het 'old-school' activisme heeft een belangrijke functie in t zichtbaar m vd blinde vlekken in een politiek bestel.

(tegelijkertijd beweert ze ook niet dat elk kunstwerk zich moet nestelen in een art-science-worlding. Laat kunst vooral gewoon kunst zijn.)

A) Kunst kan niet samenvallen met activisme volgens Stalpaert. Waarom stelt ze dan toch dat kunst de complexiteit vh (klimaat)debat kan opzoeken?
b) en op welke manier kan zij volgens Stalpaert toch tot activisme leiden?


A) Activisme is rechtlijniger dan kunst, volgt binaire logica schuld en boete. Het complexe klimaatdebat valt echter niet te begrijpen volgens de binaire logica van schuld en boete en kent daarom geen rechtlijnige oplossingen.

Juist door de gelaagdheid van de kunst en omdat het niet de taak is van kunst om de waarheid te achterhalen of een schuldige aan te wijzen, kan zijn de complexiteit vh debat opzoeken

B) In de alliantie met kunst en wetenschap kunnen er nieuwe vormen v activisme ontstaan die de binaire logica overstijgen en mensen inspireren om dingen te veranderen.

Voelt Stalpaert zich als academica geroepen om in haar eigen werk het klimaatthema aan te snijden? Zo ja, hoe?


Ja,  Kunst kan het niet alleen. Stalpaert voelt zich als academica geroepen om het klimaatthema aan te snijden in haar eigen werk. Vanuit de kunstwetenschap probeert Stalpaert te participeren in een art-science-worldling.

Ze doet dit door alternatieve vormen van kennisproductie te introduceren die studenten in staat stellen om kritisch en creatief na te denken.

Bijvoorbeeld door kunstenaars langer bij oefeningen te betrekken in de vorm van workshops, in plaats van ze slechts voor een gastcollege uit te nodigen. Ze noemt haar bijdrage een vorm van pedagogisch activisme.

Wat wordt bedoeld met art-science-worldling?

Art-science-worldling verwijst naar een benadering waarbij kunst, wetenschap en de wereld met elkaar worden verbonden.

Het betreft het verkennen en onderzoeken van de relatie tussen kunst en wetenschap, en hoe deze disciplines samen kunnen bijdragen aan het begrijpen en verklaren van de wereld waarin we leven.

Waarom kan kunst volgens Stalpaert niet samenvallen met activisme?
(maak in het antwoord een vergelijking met t literaire detective-genre)


Kunst kan niet samenvallen met activisme omdat ze anders functioneert.
Het activisme zoekt de bevattelijke binaire logica op van schuld en boete:


iem is verantwoordelijk vr een milieuramp en t komt erop aan deschuldigen te lokaliseren en hun vervuilende daden te stoppen. Gebalde slogans - Ban the Burn-actie Greenpeace was gericht + succesvol: 1991- verbod afvallverbranding op zee

maar t klimaatvraagstuk is minder rechtlijnig . Het is meer zoals een niet op te lossen whodunit) Causale deductie betrouwbare tool voor de detective,

maar schiet tekort bij  de huidige ecologische vraagstukken: 
Iedereen is immers op een of andere manier betrokken

Binnen de environmental humanities is er veel kritiek te horen op het antropocentrisme.

a) Welke spanning is in de omgang hiermee waar te nemen?


a) Binnen de environmental studies vindt men dat er dringend meer aandacht komen voor de niet-menselijke wereld; het is tijd dat de mens en de menselijke ervaring uit t centrum worden gedreven

Tegelijkertijd is t wel zo dat je je als kunstenaar of academicus onvermijdelijk vanuit je eigen menszijn richt tot een menselijk publiek.

Wat bedoelt Stalpaert met de cocreatie die waarin ze de verschuiving naar een 'meer-dan-menselijke wereld' waarneemt?

De choreograaf en regisseur be=nemen afstand v hun centrale rol als degene die de structureerde touwtjes in handen heeft, waardoor ruimte is voor cocratie die verder gaat dan improvisatie met dansers of interactie met toeschouwers

in deze cocreatie worden dingen niet louter alleen benaderd vanuit een functioneel, instrumenteel gebruik. Co-creatie betekent dan dat een object gewoon ding kan zijn. Daarmee wordt bedoeld:

Een ding is niet louter een rekwisiet =  een functioneel object dat door een controlerende mens gebruikt wordt om de scène overtuigend en realistisch te laten overkomen, logisch en (be)grijpbaar met ons gezond verstand.

Wel genre is volgens Stalpaert t meest geschikt om een complex en weerbarstig verschijnsel als klimaatverandering te verbeelden? Waarom?

S denkt niet dat t ene genre of medium meer of minder geschikt is. Integendeel, ze is ervan overtuigd dat het hokjesdenken in disciplines, genres of media de slagkracht vd activering vermindert.

Die slagkracht zit in de verbindingsstreepjes.

Wat is in de ogen van Stalpaert een vb v geslaagde klimaatkunst-of literatuur?

Parlement der dingen: een gespreksperformance naar de idee vd Franse filosoof Bruno Latour.

In sept 2019 nodigde S filosoof en theatermaker Peter Aers uit om reeks v gespreksperformances te begeleiden tijdens zomerschool rond klimaat aan de Universiteit Gent. Docenten en studenten uit diverse disciplines (musicologie, LW, sociologie, economie en biologie) namen een week lang deel aan diverse workshops, die culmineerden in n Parlement der dingen.

Wat was er bijzonder (bevrijdend) aan dit Parlement der dingen?

Gezien t thema - verwachting dat opwarming vd aarde t gespreksonderwerp bij uitstek zou zijn , maar eerder dan een oplossing te zoeken voor een probleem, resulteerde t in een "art-science-activist-worlding' met blijvende impact op de deelnemers.

Bevrijdend was het besef dat dat je in de gespreksperformances niet kon vasthouden aan een vaste positie als onderzoeker, lesgever, student of toeschouwer.

Door het denken vanuit die ene positie los te laten, verzandde je ook niet in t defensieve vertoog, waarbij je jezelf voortdurend verdedigt vanuit dat ene standpunt.

Als Stalpaert de hedendaagse kunstwereld in de Lage Landen overschouwt, denkt ze dan dat de opwarming vh klimaat een thema is dat sterk leeft?

Hoe verhouden de Lage Landen zich in dat vlak tot de internationale context?

S denkt dat het leeft in Gent en dat het resoneert met tentakels in diverse disciplines en domeinen.

A) Wat bedoelt Stalpaert met het verborgen domino-effect van een stille, trage revolutie?

b) Waarom is dit volgens Stalpaert misschien een remedie tegen het trage geweld v klimaatverandering?

a) Een bijkomend effect van het parlement der dingenwas de expert-meeting Wild Amsterdam, waarin nagedacht werd over een stad met niet alleen 863.000 inwoners, maar ook vele triljarden meer-dan-menselijke entiteiten.

Wethouders en wetenschappers gingen met elkaar in gesprek en t resultaat was een Actieplan voor een Wildere stad, dat in t voorjaar v 2020 gepresenteerd zou.

b) zie vorige kaarten: Parlement der dingen - gevolgen -koppelingen -resultaat

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo