Startpagina / Samenvattingen / Culturele perspectieven op het klimaatdebat / wetenschap-consensus-opwarming

Het maatschappelijk klimaatdebat - Het maatschappelijk klimaatdebat [Bart Verheggen]

Q: David Hume (Schotse filosoof)

Uit een 'is' (een beschrijving vd werkelijkheid) kun je in principe geen 'ought' (wat we zouden moeten doen) afleiden. Bij dat laatste spelen normen en waarden (vaak impliciet) een rol

Q: Carl Sagan (astrofysicus) muntte de term 'wetenschappelijk scepticisme'

In feite is wetenschap georganiseerde scepsis. wanneer zwakke argumenten kritiekloos omarmd worden om te kunnen ageren tegen klimaatbeleid, is dat tegengesteld aan daadwerkelijke scepsis: 'pseudosceptisch'

32 belangrijke vragen over Het maatschappelijk klimaatdebat - Het maatschappelijk klimaatdebat [Bart Verheggen]

Verschillende interpretaties - het klimaatsysteem is complex. Waarom leidt dit tot fel debat?

Fel maatschappelijk debat (int andere complex onderwerpen als bv sterrenkunde), vanwege de directe maatschappelijke consequenties

Klimaatverandering kan raken aan persoonlijke waarden + politieke ideologie.

Globale angsten en meningen m.b.t. Het klimaatdebat

- Sommigen zijn bang dat klimaatverandering een ontwrichtend
effect op de maatschappij heeft.

- anderen menen dat maatregelen om de opwarming te beperken
de welvaart bedreigen

- of ze menen dat de nietige mens geen wezenlijke invloed kan
hebben op de machtige natuur

In het publieke domein en wetenschappelijk domein zijn de onderwerpen van discussie verschillend

In t publieke debat worden vaak zaken aangehaald die wetenschappelijk al lang bekend zijn, zoals de fossiele herkomst van CO2 + t opwarmende effect hiervan.

In het wetenschappelijk domein gaat t bv over de verschillende processen die de ijskap op Antarctica destabiliseren: specialistische onderwerpen waarover de kennisontwikkeling nog volop gaande is.

Kritiek op de klimaatwetenschap is vaak uiting v onvrede of angst voor het voorgestelde klimaatbeleid

Voor constructieve discussie moeten we deze twee dingen scheiden:

- wetenschappelijke kennis en inzichten enerzijds
- wat we als maatschappij zouden moeten doen anderzijds

David Hume (Schotse filosoof)

Uit een 'is' (een beschrijving vd werkelijkheid) kun je in principe geen 'ought' (wat we zouden moeten doen) afleiden.

Bij dat laatste spelen normen en waarden (vaak impliciet) een rol

Internet + social media:

Het internet biedt een podium aan willekeurig welke mening. Er is geen kwaliteitscontrole. De lezer moet zelf filteren.

De oplossing die t brein onbewust kiest, is om info door te laten die overeenkomt met eigen overtuigingen en gedrag.

Het bagatelliseren vd risico's en het afwijzen vd wetenschap kan een rationalisering zijn om niets te veranderen aan levensstijl of aan een bepaald wereldbeeld of politieke overtuiging.

Internet heeft "motivated reasoning" een stuk makkelijker gemaakt.

Carl Sagan (astrofysicus) muntte de term 'wetenschappelijk scepticisme'

In feite is wetenschap georganiseerde scepsis.

wanneer zwakke argumenten kritiekloos omarmd worden om te kunnen ageren tegen klimaatbeleid, is dat tegengesteld aan daadwerkelijke scepsis: 'pseudosceptisch'

Het grootste succes in internationaal milieubeleid tot nou toe:

de uitfasering van drijfgassen en koelmiddelen die de op zo'n 25 km hoogte gelegen ozonlaag aantasten (CFK's)

Vergelijkbaar debat over de ozonlaag

Ook op de wetenschappelijke discussie rondom CFK's werd in 1e instantie fel geageerd, met o.a. argument dat t uit productie nemen v CFK's de economie zou schaden.

Wetenschappelijke onzekerheid werd verdraaid alsof we eigenlijk nog v niets wisten. Er werd een vergelijkbare pr-campagne gevoerd als in t huidige klimaatdebat.

Vb in het stikstofdebat: een demonstrant gaf tijdens radio-interview aan de wetenschappelijke conclusies vh RIVM niet te vertrouwen, omdat ze t niet eens was met t voorgestelde beleid

Wat is de heersende gedachte die lange tijd bestond onder zowel wetenschappers als het brede publiek?

De heersende gedachte was lang dat de menselijke invloed verwaarloosbaar is i.v.g met de natuurkrachten.

Dit denkbeeld is door de voortschrijdende wetenschap ontkracht.

Waarom beschouwt Verheggen die nadruk op rebelse geluiden in de media als negatief voor een constructief klimaatdebat? Welk verschil ziet hij hierin m.b.t politieke onderwerpen in de media?

Juist dat waar bijna alle wetenschappers het over eens zijn is juist zo belangrijk om voor het voetlicht te brengen.

Als het over politieke onderwerpen gaat is het toepassen v hoor en wederhoor logisch; dan gaat t om prioriteiten en standpunten.

Maar in de wetenschap draait het om de kracht v bewijsvoering. Wetenschap is geen democratie waarin ieders mening even zwaar telt.

Voorbeeld mbt het scheiden van wetenschappelijke kennis + maatschappelijke discussie over omgang hiermee

Discussie rookverbod: Hier werd niet steeds iemand bijgehaald die ontkende dat roken slecht is voor de gezondheid - het domein vd wetenschap.

Als de bewering 'roken is niet ongezond' geen podium verdient, waarom de wetenschappelijk gezien even onzinnige bewering 'de opwarming komt niet door de mens' dan wel?

Er zijn nog steeds mensen die de meest basale inzichten over klimaatverandering afwijzen. Dit pseudosceptische standpunt is in die zin maatschappelijk relevant en verdient daarom aandacht.

Maar hierin ligt een cirkelredenering besloten: de bovenmatige media-aandacht leidt tot meer wantrouwen jegens de wetenschap.

Waarom is kritiek op de media hierin vaak zinloos?

Kritiek dat de media te veel aandacht geeft aan wetenschappelijk ongefundeerde standpunten wordt steevast 'geframed' als een oproep tot censuur.

Waarom vindt Verheggen het onterecht dat deze kritiek op de media geframed wordt als oproep tot censuur?

Vrijheid van meningsuiting is niet hetzelfde als het recht om de voorpagina vd krant te halen.

Er is een belangrijk verschil tussen een onwelgevallige mening en een misleidende of onjuiste bewering.

De media selecteren wat ze berichten, en de ontvangers hiervan verwachten terecht een bepaalde kwaliteitsborging.

Consensus is v belang voor de vooruitgang van de wetenschap.

Nieuw onderzoek borduurt voort op kennis die in het verleden is opgebouwd.

Als bij elk nieuw OZ aan de bewegingswetten v Newton zou zijn getwijfeld, zou de wetenschap geen steek verder zijn gekomen.

Effectieve manier om publieke acceptatie vd wetenschap te ondergraven is:

twijfel zaaien over de mate v wetenschappelijke consensus.

Wat bevestigt het vb Galilei volgens Verheggen vooral?

Het vb v Galilei laat vooral zien dat wetenschappelijke conclusies heftig worden tegengesproken als ze op gespannen voet staan met diepe persoonlijke overtuigingen.

Al in de Griekse Oudheid was overigens bekend dat de aarde rond is. Dat laat onverlet dat er nog steeds mensen zijn die ook deze w.s. Consensus niet wensen te accepteren.

97%? Wat is de meest bekritiseerde studie over de wetenschappelijke consensus?

De studie van John Cook en medewerkers uit 2013.

Ook zij vonden een consensus v maar liefst 97% in de w.s. Literatuur over de menselijke oorzaak vd huidige opwarming.

De kritiek op Cooks studie gaat vooral over welke artikelen zouden moeten worden meegenomen in de analyse:

Er zijn veel artikelen waarin niet wordt gerept over de oorzaken. Deze werden in de analyse daarom buiten beschouwing gelaten.

Critici van Cook gaan ervan uit dat de auteurs v deze artikelen geen mening hebben over de oorzaak v klimaatverandering en dat zij de consensuspositie niet ondersteunen.

Waarom is de aanname die deze critici doen over het standpunt van de auteurs vd artikelen waarin niet gerept wordt over de oorzaken nergens op gestoeld, volgens Verheggen?

Omdat volgens diezelfde redenering er zelfs over een onderwerp als plaattektoniek geen consensus zou bestaan; de meeste geologie-artikelen doen er immers geen uitspraak over.

Beter is het om helemaal geen aannames te doen en de consensus alleen te bepalen op basis v artikelen die wél een uitspraak doen over de oorzaak vd huidige opwarming.

(overigens werd groot deel vd auteurs vd opgezochte artikelen gevraagd om zelf te beoordelen of hun eigen artikel de consensuspositie onderschrijft. Resultaten daarvan kwamen overeen met de 97%)

Hoe kwam het "Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)" tot stand?

De toenemende consensus onder wetenschappers maakte het van belang om de wetenschappelijke kennis te bundelen, zodat politici en beleidsmakers een houvast hadden om e.u beleid op te baseren.

Dit leidde in 1988 tot de oprichting vh IPCC, in het Nederlands ook wel het VN-klimaatpanel genoemd.

Meest recente Assessment Rapport bij het schrijven v Verheggen in 2020: het Assessment Rapport van 2013 (de fysische basis) + 2014 (gevolgen, mitigatie, synthese)

- Meer dan 800 experts v OZ instituten over de hele wereld
- meerdere reviewrondes om de kwaliteit te waarborgen

Alles bij elkaar behoren IPCC-rapporten tot de meest doorwrochte wetenschappelijke publicaties die er zijn.

Waarom ligt desondanks inmenging v overheden op de loer bij de wetenschappelijke publicaties v IPCC?

IPCC-rapporten worden vergezeld ve zgn 'Summary for Policymakers'. Dit document moet zin voor zin worden goedgekeurd door alle overheidsdelegaties.

Delegaties v bv oliestaten of regeringen die tegen stringent klimaatbeleid zijn proberen sommige conclusies af te zwakken, terwijl bv kleine eilandstaten die vrezen voor hun voortbestaan het juist willen aanscherpen

Waarom is de invloed van de overheden toch beperkt?

Beïnvloeding gaat vooral over de leesbaarheid en de toon, want de inhoud vd samenvatting voor beleidsmakers moet in overeenstemming blijven met de onderliggende rapporten.

De hoofdauteurs vd diverse hoofdstukken zijn aanwezig om dit te bewaken. Aan de w.s onderbouwing valt dus niet te tornen.

wat is (naast de bovengenoemde kanttekening) het voordeel van dit intensieve goedkeuringsprocedure door alle overheden?

Het IPCC-rapport, en specifiek de samenvatting voor beleidsmakers, vormt na goedkeuring een zeer belangrijke wetenschappelijke basis voor het internationaal klimaatbeleid.

Door de intensieve goedkeuringsprocedure krijgt het IPCC-rapport veel gewicht in de beleidswereld; elk land heeft dit rapport immers goedgekeurd.

Algemene kenmerken van wetenschapsontkenning (denialism)

Een aantal karakteristieke retorische argumenten, onafhankelijk v welke tak v wetenschap wordt afgewezen/gebagatelliseerd:

1- het afwijzen gaat vaak gepaard met complotdenken
2- drogredeneringen
3- 'cherrypicking'
4- onmogelijke verwachtingen t.a.v onderzoek, bv absolute zekerheid

Inzicht in deze karakteristieken kan helpen om het kaf vh koren te scheiden in het informatiedoolhof

Waar heeft de term 'wetenschapsontkenning' (denialism) handen en voeten gekregen? Verklaar.

De term 'wetenschapsontkenning' heeft binnen de gezondheidswetenschappen handen en voeten gekregen, n.a.v:

Vb wetenschapsontkenning in politiek beleid

Onder Mbeki's presidentschap was het Zuid-Afrikaanse beleid tov aids gebaseerd op het ontkennen vd link met het hiv-virus.

Schatting: Dit heeft tot 100.000en vermijdbare sterfgevallen geleid.

Waarom snijden dergelijke complot-redeneringen geen hout volgens Verheggen?

* Dergelijke redeneringen verraden een grote onbegrip over hoe wetenschap werkt (de kracht v bewijsvoering)

* Een vd beste manieren om aanzien te verwerven in de wetenschap is juist door met iets nieuws te komen dat bestaand inzichten op zijn kop zet.

Welke analogie maakt de genoemde drogredenering ook duidelijk?

Bosbranden komen v nature voor, maar met dat argument kan een
brandstichter zich niet vrijpleiten:

De conclusie (dat de mens niet verantwoordelijk kan zijn) volgt niet uit de premisse (dat iets v nature voorkomt)

Cherrypicking; de tactiek vd 'nep-experts' en 'uitvergrote minderheid'

De tabaksindustrie heeft de tactiek vd 'nep-experts' en 'uitvergrote minderheid' geperfectioneerd.

wetenschappers in aanpalende vakgebieden die sympathiek stonden tov de industriële belangen, werden via denktanks naar voren geschoven om tegenwicht te bieden aan de groeiende wetenschappelijke consensus.

Dezelfde tactiek wordt gebruikt in de klimaatdiscussie

Extreem vb. cherrypicking in de klimaatdiscussie: de open brief

Een lijst met meer dan 30.000 ondertekenaars die zich uitspreken tegen t inzicht dat de huidige opwarming door menselijk handelen wordt veroorzaakt. Een bachelordiploma voldeed om deze petitie te ondertekenen.

de lijst v ondertekenaars bestond dan ook uit een allegaartje, onder wie zelfs mensen die al overleden zijn en iem vd Spice Girls.

Deze techniek is onlangs herhaald middels een open brief aan de Verenigde Naties, geïnitieerd door een Nederlands lobbyclub en ondertekend door 500 veelal niet-klimaatwetenschappers.

Het doel v dergelijke open brieven is het ondergraven vh klimaatbeleid door twijfel te zaaien over de wetenschappelijke consensus.

'Stadia van ontkenning' in het maatschappelijk debat over klimaatverandering

1. Ontkenning (of bagatellisering) dat er sprake is v opwarming
2. Ontkenning dat dat door de mens komt
3. Ontkenning dat de gevolgen ernstig zijn
4. Ontkenning dat we er iets aan kunnen doen zonder de economie
om zeep te helpen.

Tegenwoordig ligt het zwaartepunt vh publieke debat bij de laatste twee punten, al sterven de eerste twee nooit echt uit

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Culturele perspectieven op het klimaatdebat

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding