Startpagina / Samenvattingen / Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen / druk 1 / manier-onderdelen-plaats

Gotische kerken - De architectuur

31 belangrijke vragen over Gotische kerken - De architectuur

Welke veranderingen werden in de periode van de gotiek doorgevoerd ten opzichte van de voorafgaande periode de romaanse bouwstijl

De manier van overwelven in steen van de ruimte:

Elk vak kreeg tussen 4 of 2 pijlers en de buitenwand een eigen gewelf met diagonale ribben
Omdat de krachten van deze ribben naar beneden en buiten drukten moesten die krachten naar beneden worden afgeleid en zijwaarts worden tegen gehouden, hiervoor werden steunberen en luchtbogen aan de buitenkant gebouwd
De profielen van de ribben moesten aan de binnenkant worden samengesteld

Wat is de verandering die het gotisch bouwen met zich meebracht?

Wezenlijk is het de manier van overwelven in steen van de ruimte, waarbij elk vak tussen vier pijlers, of tussen twee pijlers en de buitenwand, een eigen gewelf kreeg met diagonale ribben.

De manier van bouwen in de gotische periode noemen wij skeletbouw, wat is de essentie van deze bouwwijze

De krachten en gewichten van de constructie worden verdeelt en afleidt door middel van pijlers en steunberen, gevolg is dat de wanden geen dragende functie meer hebben.

Wat wordt op die manier ook begrijpelijk?

Dat de wanden vooral op twee manier konden worden opengemaakt: in de buitenwanden konden grote vensters worden aangebracht, terwijl in het interieur de bogen tussen de midden- en zijbeuken hoog konden worden opgetrokken. Daarboven werden in de lichtbeuk ook grote vensters aangebracht.

Hoe worden de krachten van de kruisribgewelven afgeleid.

Zij werden naar beneden afgeleid door pilaren en aan de buitenkant met steunberen en luchtbogen waardoor de krachten verdeeld worden en de wanden geen dragende functie meer hebben. Op deze manier ontstond een wijze van bouwen die we tegenwoordig skeletbouw noemen.

Waarvoor leende deze manier van bouwen zich bij uitstek?

Voor het bouwen in de hoogte. De vensters op hun beurt konden worden voorzien van gebrandschilderd glas met meer of minder uitgebreide voorstellingen.

Welk gevolg had deze manier van overwelven en de belangrijke rol van de travee - de afstand tussen opeenvolgende pijlers, waarmee rechthoekige vakken ontstaan?

Een andere manier van ontwerpen. In plaats van de nadruk op de horizontale elementen van de wanden van de midden- en zijbeuken in de oudere en voorafgaande architectuur, trad meer en meer het verticale element van de travee als compositorische eenheid naar voren.

Welke gevolgen had deze manier van overwelven en de belangrijke rol van de travee

In plaats van nadruk op horizentale elementen van de wanden nu verticale opbouw in de eerste periode vierdelig later driedelig
Geheel van kerkgebouw werd opgevat als een grote ruimte in plaats van aan elkaar verbonden meerdere kleine ruimtes
Het was mogelijk om te ontwerpen in onderdelen

Welke wandopbouw werd in de twaalfde eeuw bij gotische kerken doorgaans toegepast?

Een vierdelige wandopbouw. Van onder naar boven bestaat zo'n deel van de wand uit de arcade met de bogen tussen pijlers, daarboven en galerie die ook empore wordt genoemd, vervolgens een triforium en als hoogste onderdeel een venster.

Wat werd bij de bouw van de kathedraal van Chartres in de eerste dertig jaar van de dertiende eeuw niet meer toegepast?

Geen galerij. Hierna werd in navolging van Chartres de wand meestal ontworpen met een driedelige opbouw. Daarin ontstonden gaandeweg ook min of meer vaste verhoudingen.

Wat kon ook visueel sterk worden benadrukt?

De hoogte van de wand van de middenbeuk, waartoe de driedelige wand zich uiteraard beter leende dan een vierdelige.

Grond was vaak niet een groot probleem omdat veel nieuwbouw in de plaats van oudere kerken kwam beschrijf het bouwproces

Grond bouwrijp maken, d.w.z. bestaande bebouwing moest gesloopt en geruimd worden
Vaak ging de sloop en opbouw geleidelijk zodat (deel) kerk tijdens bouw gebruikt kon worden
De maten werden op het terrein uitgezet, tot in de 13de eeuw zonder gebruik van tekeningen.
Onder leiding van de bouwmeester begint de bouw

Wat was een ander gevolg van de manier van bouwen met het beschreven systeem van overwelving?

Dat het geheel van het kerkgebouw werd opgevat als een grote ruimte, in plaats van dat er meerdere kleinere ruimtes aan elkaar verbonden leken te zijn.

Pas in de 13de eeuw wordt er gebruik gemaakt van tekeningen welke veranderingen had dit tot gevolg

Het is niet meer noodzakelijk dat de bouwmeester gedurende de hele bouw aanwezig is, ontwerp staat op papier en is niet meer alleen in zijn hoofd aanwezig
Veranderingen in proces van ontwerp en uitvoering
Positie van architect veranderd, hij wordt minder ambachtsman

Welke twee zaken waren bij het plannen van een nieuwbouw van cruciaal belang?

Enerzijds de beschikbare grond en anderzijds de voorhanden zijnde financiële middelen om de bouw te kunnen bekostigen.

Als voorbeeld wordt de herbouw van de kathedraal van Amiens gegeven, deze nieuwbouw staat onder leiding van de architect Robert de Luzarches hij voert een aantal veranderingen in het bouwproces door, welke

Fundering wordt als geheel gebouwd in plaats van een fundering per pijler
Gedurende de winter liet hij de bouwloods verwarmen waardoor de steenhouwers verder konden werken in plaats van dat het werk stil kwam te liggen
Gebruik van sjablonen, waardoor in de winter bepaalde onderdelen bewerkt konden worden
Specialisatie in het werk en arbeidsdeling

Wat werd bij aanvang van de bouwactiviteiten bepaald?

Het bouwterrein en de essentiële maten werden op het terrein uitgezet.
Tot in het begin van de dertiende eeuw gebeurde dat zonder geburik te maken van tekeningen.

Hoe functioneerde dat bij de verbouw van een bestaande kerk?

Dat ging in fases, geleidelijk werden oudere bouwdelen vervangen door nieuwbouw, zodat het gebruik van de kerk voortgezet kon worden. Een goed voorbeeld is de dom van Keulen waar met de bouw werd begonnen aan de oostzijde en werd er gewerkt tot aan de wijding van het koor in 1322 waarna er geen geld meer was om de kerk te voltooien, dit gebeurde pas in de negentiende eeuw.

Wat is de essentie van tekeningen op schaal?

Dat van zo'n tekening de onderdelen kunnen worden afgeleid, die vervolgens op grotere schaal worden toegepast.

Tegenwoordig zijn binnen en buiten de gotische kerken alleen steen te zien, zo zijn ze echter niet opgezet, wat was kenmerkend voor de middeleeuwse kerk

Binnen waren de muren met voorstellingen beschilderd
Buiten waren de kerken gedeeltelijk beschilderd, met de structurele delen en profielen en kapitelen met opvallende kleuren werden benadrukt
Als hoofdkleuren voor de wanden binnen werd okergeel en wit gebruikt, ook rood en grijs, door opvallende kleuren werd een tegenstelling gecreëerd met ornamentiek en elementen

Hoe kan de toepassing van tekeningen op schaal worden beschouwd?

Als een revolutionaire vernieuwing, die de praktijk van het ontwerpen en bouwen ingrijpend heeft veranderd. Dit heeft ook de aanzet gegeven tot andere veranderingen in het proces van ontwerp en uitvoering, omdat de ontwerpende architect zelf geleidelijk minder nodig was op de bouwplaats. Daardoor veranderde de positie van de architect ook, waardoor hij steeds minder ambachtsman werd.

Wat heeft waarschijnlijk een grote rol gespeeld bij de nieuwbouw van de kathedraal van Amiens?

Rivaliteit ten opzicht van de bisschoppen van Chartres en Reims waar inmiddels nieuwe kathedralen in aanbouw of al bijna voltooid waren.

Waarom was de architect Robert de Luzarches bekend?

Dat hij de fundering voor de nieuwe kathedraal van Amiens als een compleet geheel liet bouwen en niet in kleinere delen zoals gebruikelijk was. Een rasterpatroon zorgde ervoor dat de onderdelen verbonden waren, en kreeg het geheel bovendien een groter stevigheid doordat het als één geheel geconstrueerd was.

Hoe werden funderingen aangelegd en wat deed Robert de Luzarches?

De manier van werken die al eeuwen gebruikelijk was, was dat ieder pijler zijn eigen fundering kreeg, die los stond van de andere funderingen. Robert de Luzarches liet de fundering voor de nieuwe kathedraal als een compleet geheel bouwen, waarbij een soort rasterpatroon ervoor zorgde dat de onderdelen onderling verbonden waren.

Voor welke veranderingen was Robert Luzarches nog meer verantwoordelijk?

Voor het gebruik van verwarming in de bouwloods waardoor bepaalde soorten werk wel voortgezet konden worden in plaats van het feit dat er gestopt werd in de winter en pas weer verder gebouwd kon worden in de lente. Hierdoor konden bepaalde onderdelen van de voren worden bewerkt om na de winter direct te worden gebruikt in het gebouw.

Voor welke vernieuwingen was Robert de Luzarches nog meer verantwoordelijk?

Voor het verwarmen van de bouwloods, waardoor bepaalde soorten werk in de winter voortgezet konden worden.
Hij werkte met het gebruik van sjablonen om bepaalde onderdelen te bewerken, kapitelen, onderdelen van pijler en profiellijsten.

Wat was nog meer het voordeel van een verwarmde bouwloods?

Er kon het hele jaar door gewerkt worden aan het hakken van onderdelen, waardoor er sneller gebouwd kon worden. Ook werden er in de winter voorraden aangelegd. Daarnaast zorgde het werken met sjablonen ervoor dat overeenkomstige onderdelen ook werkelijk identiek geproduceerd werden. Hierdoor kwam er een toenemende mate van specialisme opgang wat de kwaliteit ten goede kwam.

Welke voordelen hadden deze maatregelen?

Er kon het hele jaar worden doorgewerkt aan het hakken van de nodige onderdelen, de bouw zou nu ook sneller kunnen gaan. Het werken met sjablonen zorgde ervoor dat de overeenkomstige onderdelen ook werkelijk identiek werden geproduceerd, waardoor de kwaliteit van het werk toenam.

Welk gevolg had deze methode van werken ook?

Dat er een toenemende mate van specialisatie in het werk kon ontstaan, wat eveneens de kwaliteit ten goede kwam. Er ontstond een verder arbeidsdeling, waarbij getalenteerde beeldhouwers zich op specifiek werk konden toeleggen en geen blokken steen op maat meer hoefden te hakken.

Wat is een ander bijzonder gotisch kerkgebouw?

De Sainte-Chapelle in Parijs. Steunberen vangen aan de buitenkant het gewicht van de overwelvingsconstructie op, zodat ook hier opmerkelijk grote vensters konden worden aangebracht. Vanwege deze en andere architectonische bijzonderheden wordt verondersteld dat de architect van de Sainte-Chapelle zeer kundig is geweest, iemand die niet alleen heel goed op de hoogte was van de nieuwste architectuur, maar de kennis daarvan ook verwerken in een nieuwe en heel andere bouwopgave.

Hoe werden de veelkleurige, vaak bonte beschilderingen in het verleden behandeld?

Ze werden vaak als afwijking van een classicistische ideaal verwijderd. Het belang van kleur werd in de beeldvorming bovendien sterk onderschat doordat in de literatuur voor zwart-witfoto's en lijntekeningen met zwart en wit en grijstinten werden gebruikt.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen / druk 1 | 9789462580473 | Rob Meens

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.