Startpagina / Samenvattingen / Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen / druk 1 / stad-vuil-nijverheid

De vieze en ongezonde middeleeuwen? - Afval en hygiëne

40 belangrijke vragen over De vieze en ongezonde middeleeuwen? - Afval en hygiëne

Wat was een derde probleem?

Het schoonhouden van de leefomgeving. Binnen het eigen huis was dit tamelijk makkelijk. Veel huizen kenden slechts een eenvoudig interieur.

Wat heeft de meeste overlast binnenshuis veroorzaakt in de middeleeuwen?

De haard met zijn as. Verder was het huis in de middeleeuwen eenvoudig met een lemen, houten of plavuizen vloer die met een bezem eenvoudig schoongemaakt konden worden. Vaak lagen er echter op de vloer een strooien of rieten mat, hier hoopte het vuil zich veel makkelijker op en diende ook elk jaar vervangen te worden.

Wat vond men in de middeleeuwse kamer op de vloer en waar werd het nog meer voor gebruikt

Rieten matten deze werden 2x per jaar vervangen, om stank en ongedierte tegen te gaan werden kruiden, bloemen, groen of geurende takken uitgegooid

Wat was stof betreft meestal het grootste probleem?

De open haard met zijn as. (voorjaarsschoonmaak).

Wat kende de middeleeuwen al vroeg in tegenstelling tot de Romeinen?

Een zeepziederij, met name na de kruistochten kwam daar een keur van mogelijkheden bij. En wie het kon betalen kocht rozenzeep of geurige Damascener bolzeep. Terwijl de Romeinen zich insmeerden met een mengsel van olie en zand en dit met krabbetjes van de huis schraapten.

Hielpen deze maatregelen tegen ongedierte bijvoorbeeld het gebruik van azijn

Nee, men had veel last van parasieten en luizen.

Volgens een aantal populaire handboeken waste de middeleeuwer zicht niet, welke mening houdt de schrijver van dit hoofdstuk erop na

Middeleeuwers gebruikten al vroeg zeep, welke gebruikt werd om bij het opstaan, na wc-bezoek en voor het eten de handen en/of gezicht te wassen.
Boeren kenden een vorm van een sauna en in kastelen en huizen van rijke burgers werd gebruik gemaakt van baden.

Wat blijkt uit onderzoek van beerputten en afvalhopen?

Dat er veel last van parasieten als endelwormen geweest moet zijn. Met name luizen en ander klein spul zijn een plaag geweest.

Wat is een grove misvatting?

Dat de middeleeuwer ongewassen rondliep. Men kende al vroeg een uitgebreide zeepziederij.

Waar diende baden eveneens voor?

Om de bie lichaamsvochten of 'humoren' in evenwicht te houden of dit weer te herstellen. Deze lichaamsvochten waren de basiselementen waaruit een mens bestond (zwarte gal, slijm, bloed en gele gal). In deze visie moest in bepaalde periodes in het jaar meer of minder gebaad worden.

Wat getuigde van goede smaak en beschaving op het eind van de middeleeuwen?

Om bij het opstaan, na wc-bezoek en voor het eten zijn handen en/ of gezicht te wassen.

Waar maakte men gebruik van badkuipen of sauna-achtige installaties?

In kastelen, en later in huizen van rijke burgers.

De frequentie van het baden werd bepaald door de kwaliteit van de basiselementen , wat bepaalt nog meer de frequentie van het baden

Ziekten, leeftijd, geslacht, constitutie en karakter

Wat waren er dikwijls in steden?

Openbare badhuizen, waar men voor een keur aan behandelingen terechtkon, niet alleen voor gewone baden maar ook voor aderlaten, haarwassen, scheren of wondverzorging.

Wat is de reden dat de populariteit van het badhuis afnam in de 16de eeuw

De energiekosten waren gestegen en dat veroorzaakte een stijging in de toegangsprijs. Daarnaast was de overheid bang dat de badhuizen vanwege de dampige omgeving door dissidenten zou worden misbruikt.
De mogelijkheid dat mannen en vrouwen elkaar daar naakt konden ontmoeten zinde de religieuze hervormers niet

Welke functie hadden de badkuip en het badhuis naast de hygiënische?

Een medische en sociale. Baden diende tevens om de vier lichaamsvochten of 'humoren' in evenwicht te houden of dit weer te herstellen. Deze lichaamsvochten waren de 'basiselementen' waaruit een mens bestond (zwarte gal, slijm, bloed en gele gal).

Waardoor verminderde de populariteit van het badhuis?

Met name in de zestiende eeuw, vooral door de gestegen energiekosten en de daardoor gestegen toegangsprijs. Ook werd het mode om je eigen badkamer te hebben.

Wat brengt Robert Hoffmann daar tegen in?

Uit plantenresten op de oevers van de Bodensee, waar uiteindelijk het water van de steden terechtkwam er wel degelijk milieuschade was namelijk dat waterplanten verdwenen en algen te voorschijn kwamen.

Aan welke eisen moesten bakkers van Rennes na 1450 op het gebied van hygiëne aan voldoen

Zij moesten eens in de drie weken hun haren en baard laten knippen, ze moesten schone schorten dragen en mochten geen deeg kneden als er zweren op hun handen zaten.

Waarvoor was de overheid beducht?

Dat badhuizen, met hun bezoekers verhuld in waterdampen, door dissidenten zouden worden misbruikt.

Wat schrijft Guillerme nog meer?

Dat de situatie verslechterde na de veertiende en met name de vijftiende eeuw toen de textiel en leerlooierij veel sterker vervuilende procedés gingen gebruiken en met papiermakerij en salpeterwinning nieuwe verontreiniging werd toegevoegd.

Men geloofde dat luizen en maden uit slecht verteerde lichaamssappen ontstonden en niet dat er een verband bestond tussen ongedierte en persoonlijke hygiëne, om welke reden verlangde men dat iemand zich waste

Het was een uiting van beschaving en gezond om zich te wassen

Wat zinde menig sociaal-religieus hervormer niet?

De mogelijkheid dat mannen of vrouwen elkaar daar naakt of halfnaakt konden ontmoeten.

Voor wie was een groeiende rol weggelegd?

Voor de buurt en het stadsbestuur. Meestal moesten de gezamenlijke buren hun eigen straten schoonhouden en vuil ophalen met alle mogelijke problemen en ruzies van dien. Het stadsbestuur greep steeds meer in 'in algemeen belang'. Dat kon het stadsschoon zijn, het aanzien van de stad, vrede en welvaart maar ook in het kader van de gezondheid van de bevolking.

Buitenshuis werd afval niet alleen opgeruimd maar ook gebruikt, wat werd gebruikt en waarvoor

Mest en urine voor productie, huisvuil kon een voedingsbron voor dieren zijn. Mest van honden en kippen werd gebruikt voor het inweken en gebruik van vezels

Wat was een potentiële bedreiging voor de gezondheid?

Nijverheid en productie door hun nabijheid bij bewoning en door onkunde over de schadelijkheid van stoffen.

Nijverheid en productie vormden een potentiële dreiging van de volksgezondheid noem een aantal voorbeelden

Loodvergiftiging bij tingieters en ververs
Ook leerlooierij, papierfabricage, en lijm-,kaarsen- en olimakerij

Wat heeft André Guillerme laten zien?

Dat nijverheid ook, bewust of onbewust, gunstige neveneffecten kon hebben op de waterzuivering.

Volgens André Guillerme had de nijverheid gunstige neveneffecten welke

Aluin en wijnsteen of kalk en run hielpen zelfreinigende capaciteiten van water te verhogen. Tannines uit leerlooierijen hielpen verontreiniging van slachterijen te verminderen.
Producten voor huishoudelijk gebruik waren intrinsiek weinig schadelijk.

Waarom droegen velen overschoenen of zogenaamde 'trippen'?

Om de leren schoenzool droog te houden voor de glibberige laag slijk die op de verharde straten lag als deze niet schoongemaakt werden.

Welke conclusie trekt André Guillerme

Dat de verontreiniging van het oppervlaktewater door de nijverheid gering was

Volgens Robert Hoffman was het stedelijk afvalwater wel degelijk schadelijk voor het milieu, waarop baseert hij zijn mening

Uit plantenresten aan de oever van de Bodensee blijkt dat waterplanten die schoon water nodig hadden verdwenen waren en algen die voorkeur voor voedselrijk water hadden massaal verschenen

Wat betekende een aansporing tot de bestrijding van verontreiniging?

De bedreiging van pest of andere besmettelijke ziekten.

Wanneer verslechterd de situatie volgens Guillerme en waarom

In de 14de en 15de eeuw als de textiel en leerlooijerij sterker vervuilende procedés gingen gebruiken en met papiermakerij en salpeterwinning nieuwe verontreiniging wordt toegevoegd.

Een van de verklaringen die voor het ontstaan van pest werd gegeven, was de aanwezigheid van 'miasma' of verontreinigde lucht. Welke maatregelen werden dan uitgevaardigd?

Quarantaine (letterlijk 40 dagen) maatregelen. Verordeningen die de burgers verplichtten hun rotzooi op te ruimen en het aantal dieren op straat te beperken. Vaak wees de overheid plekken aan, of richtte depots in waar afval kon worden gestort. Soms was dit in de stad, soms erbuiten.

Waarom ging het stadsbestuur bij het opruimen van vuil steeds vaker ingrijpen

Meestal moesten buren hun eigen straten schoonhouden en vuil ophalen wat ruzies tussen buren tot gevolg had

Welke grenzen aan het succes zien we?

Vuil had zijn functies; de burger was in de eerste plaats zelf aan zet en de stad had volstrekt onvoldoende middelen om op handhaving toe te zien. In de kern van de zaak wilden de burgers geen belasting betalen voor gereguleerde vuilophaal en strikte controles, en ontbrak het de overheid en de artsen aan inzicht en inzet om dit te kunnen veranderen.

Naast de slechte organisatie van de bewoners waren er nog andere redenen waarom het stadsbestuur in ging grijpen bij het schoonmaken van de stad, welke

Het aanzien van de stad, en het toonde de welvaart. Daarnaast dacht men dat de stank van vuil de oorzaak van ziekten was

Overal in Europa besloten stadsbesturen, met name sinds de dertiende eeuw, tot verharding van de straten. Wat was het grote voordeel hiervan? En het nadeel?

Voordeel; karren kwamen bij nat weer niet meer vast te zitten, verhoging van aanzien van de stad. Nadeel: moest worden schoongehouden, gebeurde niet altijd, ontstaan van glibberig laag slijk. Trippen nodig.

Men zou denken dat bestrating bijdraagt aan een schonere stad, toch is dat ondanks de goede bedoelingen niet zo, waarom

Bij een onverharde straat kan men het vuil wegwerken door een laag grond erover te gooien. Op plaveisel blijft de rotzooi liggen ook als er goten zijn is men nog afhankelijk van het schoonhouden hiervan. Bij geen onderhoud worden de straten glibberig.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen / druk 1 | 9789462580473 | Rob Meens

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.