Beeldende kunst en muzische kunsten - Beeldende kunst - Het portret

19 belangrijke vragen over Beeldende kunst en muzische kunsten - Beeldende kunst - Het portret

Wanneer gingen levende personen ertoe over zich op munten te laten vereeuwigen?

Pas in de loop van de eerste eeuw v.Chr.

Net als bij de koppen uit de 4de en 3de eeuw v.Chr. hadden details als rimpels, kraaienpootjes of gladde gezichtshuid van Romeinse gezichten een betekenis. De koppen van personen uit republikeinse tijd zijn doorleefd en hebben verweerde trekken, deze trekken kenmerken de mannen, waar staan zij symbool voor

Als mannen die zware inspanningen hebben verricht, niet fysiek maar geestelijk ten behoeve van de staat (res publica)

Welke betekenis hadden de rimpels, kraaienpootjes of juist gladde huid bij Romeinse koppen uit de 2e en 1e EvC?

De koppen uit de republikeinse tijd maken juist door hun doorleefde trekken een levensechte indruk.
Zij stellen zich voor als vaders des vaderlands, gekenmerkt als personen die zware inspanningen verricht hebben, niet fysiek maar geestelijk, ten behoeve van de res publica (de staat)
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

In Rome kende men het gebruik van dodenmaskers die werden opgesteld in de huizen van de patriciërs en een plaats hadden in de begrafenisstoet, wat was de functie van dergelijke maskers

  • In de begrafenisstoet werd de overledene omringd d.m.v. de maskers door zijn voorvaderen
  • Toeschouwers konden overledene op zijn waarde schatten door het te vergelijken met zijn voorouders

Waarom ziet men wel een analogie tussen de republikeinse marmeren koppen en de dodenmaskers, en wat zou het betekenen als dit waar zou zijn?


De analogie ligt in het gebruik:
-De dodenmaskers werden postuum vervaardigd en vervolgens tentoongesteld op een openbare plek in een patriciërswoning. Ook werden ze meegedragen in begrafenisstoeten.


-Als de analogie waar zou zijn, moeten de koppen ook postuum gemaakt zijn.

In de loop van de 1ste eeuw gingen levende personen over om zich op munten te laten afbeelden, op welke wijze lieten Sulla, Popeius, Caesar zich afbeelden

Niet met doorgroefde gezichten maar in een idealere vorm, in aansluiting bij hellenistische voorbeelden, zo liet Pompeius zich als Alexander afbeelden zijn haar is in lokken naar achteren geborsteld, baarden en snorren waren uit den boze

Wat veranderde er in de loop van de 1eEvC in de portretafbeeldingen (5)?

-Ook levende personen lieten zich nu in portret vereeuwigen: op munten
-Men denkt dat het driedimensionale portret zich parallel hieraan ontwikkelde, dit is niet zeker.
-De grote dictatoren (Sulla, Pompeius, Caesar) namen geen genoegen meer met een doorgroefd gezicht en lieten zich in idealere vorm afbeelden (naar hellenistisch voorbeeld?)
-Pompeius stileerde zijn haar in een anastole (in lokken naar achteren geborsteld) naar voorbeeld van Alexander de Grote
-Baarden en snorren waren uit den boze

Voor welke beeldtaal koos Vespasianus?

Traditioneel boerenzoon en militair, met een door ouderdom, zorgen en hard werken getekend gelaat weergegeven.

Wat was de invloed van de keizers op de portretkunst?

Octavianus/Augustus zette de toon voor de gehele keizertijd: voortaan was het portret geënt op de door keizers en keizerinnen bepaalde weergave van henzelf. Iedereen volgde de mode die zij hadden vastgelegd, bijvoorbeeld:
-haar- en baarddracht
-houding van het hoofd
-de mate van idealisering of realiteit

Vanaf Octavianus/Augustus gebruikten de keizers hun portret om een boodschap over te brengen.
Op welke manier deed Augustus dit?


-Octavianus/Augustus maakte zeer bewust gebruik van het portret om zijn boodschap van vrede uit te stralen, door zijn portretten een verheven uitstraling, serene uitdrukking en zorgvuldig geordend haar te geven.


-Zijn familieleden volgden zijn voorbeeld zodat al hun portretten voor ons op Augustus of op Livia lijken

Opvallend is het contrast tussen de gladde koppen van de keizers tot en met Nero, en Vaspasianus die in 68-69 aan de macht komt, op welke wijze wordt hij afgebeeld en op welke waarden gaat dit terug

Hij laat zich afbeelden met een doorgroefd van vele zorgen gelaat, dit gaat terug op de republikeinse waarden

Noem enkele andere voorbeelden van boodschappen die keizers door middel van hun portret wilden overbrengen (7).

-Geïdealiseerde, gladde koppen (Augustus – Nero): vredebrenger
-Haardracht á la Alexander de Grote (Pompeius): opvolgingslijn benadrukken
-Doorgroefd gelaat van boerenzoon en militair (Vespasianus): ideologische oppositie tegenover Nero
-Haardracht á la Augustus (Trajanus): opvolgingslijn benadrukken
-Baard á la 4e-eeuwse Griekse filosoof (Hadrianus): intellectualiteit en wijsheid
-Hyperfijne baard- en haardracht (opvolgers van Hadrianus): voorspoed van het rijk
-Kort geschoren haar, eendagsbaard, harde gelaatstrekken (soldatenkeizers): imperiale kwaliteiten zoals strijdlust en macht

Wat benadrukt het contrast in beeldtaal tussen Vespasianus en zijn voorgangers

Zijn ideologische oppositie tegen Nero en diens kortstondige opvolgers.

Wie en wat waren de soldatenkeizers?

-Tijdens de Romeinse crisis in de 3eEnC volgden ca. 50 keizers elkaar snel op.
-Zij vielen in de strijd, werden vermoord of afgezet door een tegenkeizer.
-Vaak waren zij als commandant door hun opstandige troepen tot keizer uitgeroepen.
-238nC wordt zelf het zeskeizerjaar genoemd.

In de late 3eEnC werden de gelaatstrekken steeds abstracter weergegeven. Waar wijst dit op?

-In tijden van oorlog (soldatenkeizers) was individualiteit minder belangrijk dan imperiale kwaliteiten
-De afstand van de keizers tot hun volk werd (ook in vredestijd) steeds groter: de keizer werd zelf het symbool van de macht en zijn portret was daar slechts de uitdrukking van

In tijden van oorlog en economische recessie zien de keizers liever hun militaire kwaliteiten weerspiegeld, hoe worden de soldatenkeizers uit de 3de eeuw geportretteerd

  • kort haar en een eendagsbaard
  • harde en minder gedetailleerde gelaatstrekken
  • uitdrukking van macht werd belangrijker dan individuele herkenbaarheid, abstracte koppen

Welk aspect van de afbeeldingen van keizers uit de 4eEnC vinden we terug in de iconografie van de Byzantijnse kunst?


De afbeelding van de keizer die hoog boven iedereen uit torent: vorst heeft een goddelijke status aangenomen en staat ver boven zijn volk. In de Byzantijnse kunst worden behalve de keizer ook God en Christus op deze manier afgebeeld.

Toen in de late 3de eeuw de rust was weergekeerd koos de keizer toch voor een abstracte weergave van zijn kop op munten en in portretkoppen, welke andere factor speelde een rol in deze keuze

De groeiende afstand van de keizer en zijn onderdanen, hij vertoonde zich niet meer in het midden tussen de burgers en soldaten maar zat op een troon. De keizer werd symbool van macht en het symbool was daarvan uitdrukking.

Waar werden portretten doorgaans opgesteld?


-in openbare ruimtes, zoals baden, of op pleinen


-in privéwoningen waar portretten van familieleden naast die van beroemde personen konden staan, bijvoorbeeld als aankleding van een bibliotheek

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo