Startpagina / Samenvattingen / Cultuurgeschiedenis van de oudheid / offer-goden-feesten

Antieke religie - Verering van de goden

Q: Op welke twee manieren kon men de goden aanbidden?

1) Met legomena (woorden) 2) Met dromena (handelingen) Vaak gingen deze samen in het ritueel: gesproken of (meestal) gezongen tekst bij de handelingen

34 belangrijke vragen over Antieke religie - Verering van de goden

Religie speelde zich grotendeels af op lokaal niveau en wordt door de schrijver dagelijks werk genoemd, waarom

Men begon de dag met een offer aan de huiselijke haard, prevelde een gebed bij passeren van godenbeeld, enz.

Religieus handelen speelde zich grotendeels af op lokaal niveau. Welke soorten religieus handelen kunnen we benoemen (4)?

-dagelijkse offers aan de huiselijke haard
-af en toe de gebeden bij (het passeren van) godenbeelden
-het vieren van bijzondere gebeurtenissen in de familie (geboorte, huwelijk ‘rites de passage’)
-het gedenken van bijzondere gebeurtenissen in de gemeenschap (terugkerende festivals)

Op gezette tijden waren er bijzondere gebeurtenissen onderverdelen in twee soorten, welke en geef voorbeelden

Unieke, z.g. rites de passage zoals geboorte, volwassen worden of huwelijk
Terugkeren, feesten en/of festivals

Wat betekenden, behalve de religieuze functie, de festivals voor de bevolking (2)?

-Geleding van de tijd: men leefde van festival naar festival, men rekende de tijd zelfs in olympiades
-Doorbreken van de sleur van alledag, een tijd van ontspanning

Welke functie had de kalender in de oudheid

Deze gaf de feesten aan

Classicus Walter Burckert (1931-2015) betitelde de antieke stad als een ‘feestgemeenschap’. Betekent dat dat men in de oudheid niets anders deed dan feesten?

Nee, er werd altijd (ook) doorgewerkt of feestdagen en gedurende festivals; het was niet verplicht om deel te nemen. Wel was er een zeker aantal aanwezigen nodig om nog van een collectieve gebeurtenis te kunnen spreken.

Wat was naast het offer van een dier of voedsel nog een ander soort offer?

Het offer van energie. Men leverde een bijzondere inspanning voor een god. Men putte zichzelf uit in religieuze context, is nog over hele wereld te vinden.

Op welke twee manieren kon men de goden aanbidden?

1) Met legomena (woorden)
2) Met dromena (handelingen)
Vaak gingen deze samen in het ritueel: gesproken of (meestal) gezongen tekst bij de handelingen

Waarom kon een inwoner van een antieke gemeenschap niet aan alle feesten deelnemen

Er was nagenoeg elke dag wel een feest of festival, uit rekeningen van bouwprojecten kan men opmaken dat mensen zelfs op de belangrijkste feestdagen doorwerkten

Waar gingen de gezongen teksten en de gesproken gebeden meestal over (3)?

-lofprijzingen
-dankgebeden
-toekomstige zegeningen

Lijfelijke aanwezigheid van ieder lid van de gemeenschap was niet nodig om als gemeenschap op te treden, wat was wel nodig

Een zeker aantal moest wel aanwezig zijn om van collectieve gebeurtenis te spreken

Hoe reageerden de goden op de gebeden (2)?

De goden reageerden (communiceerden)
-door middel van hun daden
-door middel van niet-talige tekens

Wanneer was een negatieve uitkomst van een gebed te wijten aan de wispelturigheid of slechtheid van de goden?

Nooit, een negatieve uitkomst was uitsluitend te wijten aan menselijke tekortkomingen.

Waarom gaan bij het ritueel woorden en handelen samen

Er zijn allerlei rituele handelingen waar een tekst bij hoort in de vorm van gesproken of gezongen woord

Wat was de belangrijkste rituele handeling van de mens in de oudheid?

Het offer: de mens doet afstand van iets wat voor hem van waarde is, en wat in het vervolg van de godheid is.

Waar dienden de gesproken/gezongen teksten voor

Men eerde en dankte de godheid voor de goede gaven en geboden bescherming

Waaruit bestonden de offers (2)?

-In principe offerde iedereen naar draagkracht. De offers konden variëren van een kiezelsteentje tot en met een tempelcomplex, van slaven tot grond, van vruchten tot geld.
-Het belangrijkste offer was het ‘bloedige offer’ (dierenoffer): het stemde de goden tevreden en betekende voedsel voor de mensen (offeren stond in de antieke wereld gelijk met slachten)

Wat schreef Democritus van Abdera (460-356), presocratisch filosoof, over feesten en festivals?

“Een leven zonder feesten is als een weg zonder herbergen”

Wat gebeurde er met de offers ná het offerritueel (4)?

-Geslachte dieren werden opgegeten, de goden waren tevreden met de rook die van de verbrande karkassen af kwam. Huiden en horens werden aan de priesters gegeven.
-Delen (tienden) van de graanoogst werden waarschijnlijk in omloop gebracht
-Andere giften werden aan het bezit van het heiligdom toegevoegd
-Roerende objecten werden bewaard en opgeslagen of opgesteld met de naam van de schenker erbij

Wat werd gezien als oorzaak als bijvoorbeeld de oogst mislukte

Dit kwam niet dat de goden slecht of wispelturig waren maar was het gevolg van menselijke tekortkomingen

Een aparte categorie offers bestond uit afbeeldingen. Om welke afbeeldingen ging het hier (3)?

-Afbeeldingen van de godheid en van de gelovige
-Afbeeldingen als representaties (in de plaats van) van offerdieren
-Representaties van alle mogelijke andere giften (miniatuurvaatwerk, -gereedschappen en -wapens, kleding, speelgoed (beide vaak bij rites de passage)

Wat was de belangrijkste handeling van mensen in hun relatie tot de goden en centrale ritueel van de antieke wereld

Het offer, de mens die iets aan de bovennatuur schonk

Waaraan moest een offer voldoen

Het moest iets van waarde voor de mens zijn waarvan hij afstand doet

Er bestond in de oudheid geen tegenstelling tussen ‘de goden plezieren’ en ‘wereldse doelen nastreven’. Noem een voorbeeld.

De sport- en theaterwedstrijden die gekoppeld waren aan religieuze feesten (zoals de Olympische spelen* maar ook de Pythische spelen** ) zijn een voorbeeld van het leveren van een zo groot mogelijke inspanning als offer voor, en ter ere van, de betreffende godheid.
*ter ere van Zeus in Olympia
**ter ere van Apollo in Delphi

Wat was het belangrijkste offer en waarom

Een dier dat op het altaar buiten de tempel werd geslacht. Men dacht dat de goden dit het liefste wilden.

Noem een voorbeeld van de in Nederland gevonden wijgeschenken die naar aanleiding van een votum geschonken werden.

De altaren voor de riviergodin Nehalennia, stenen met een inscriptie ‘votum solvit libens merito’ (de gever lost bij deze zijn gelofte in) en soms ook met een afbeelding. Gedoneerd door rivierschippers die vanuit de Scheldemonding naar Romeins Brittannia voeren. Zij hadden het stenen altaar als wijgeschenk aan Nehalennia beloofd in ruil voor een behouden vaart.

Hoe duiden de auteurs de overeenkomst die door middel van een votum met een godheid gesloten werd (2)?

-Als een zakelijke overeenkomst die nog steeds voorkomt in de katholieke en orthodoxe kerk, -Men mag aannemen dat deze vaker voorkomt naarmate de leefomstandigheden harder en de risico’s groter zijn.

Welke goederen kwamen in aanmerking als gift voor de goden (tempel/priesters)

Slaven, dieren, grond, geld, veldvruchten en andere objecten

Een bijzondere vorm van objecten zijn de afbeeldingen, wat werd er afgebeeld

Afbeeldingen van goden
Afbeeldingen van dieren
Miniatuurwapens en -gereedschappen
Haarvlechten

Offers van haar en kleding kwam vaak voor rond de rites de passage, de gift was efemeer of anderszins vergankelijk, wat werd hiernaast geschonken

Een blijvende representatie, zoals een object of een afbeelding van de vergankelijke gift

Een bijzondere vorm van offeren was het offeren van energie, wat wordt hiermee bedoeld

Mensen leverden een bijzondere inspanning voor de god in het kader van het ritueel, dragen van een stier of beeld

In het kader van religieuze feesten vonden wedstrijden plaats, waaruit bestonden deze wedstrijden

sport
musiceren
zingen
dansen
declameren

Vaak redeneren wetenschappers religieuze aspect weg en stellen dat wedstrijden een nevenprogramma was dat los stond van de religieuze onderdelen. Waarom gaat deze redenering niet op

De religie was verweven met het dagelijkse leven en in wedstrijden willen mensen roem en eer voor zichzelf, en hun gemeenschap halen en men kon op die manier een zo groot mogelijke inspanning aan de godheid leveren, als men de besten bij elkaar zet in een wedstrijd is de inspanning en uiteindelijk de overwinning nog groter.

Offeren kende verschillende modaliteiten, welke

Schenken, met het verzoek om goede wil of specifiek tegengeschenk
Danken en diens zegen erkennen door speciale gift
Votum, een gelofte als de godheid bepaalde voorwaarden vervulde kreeg hij een bepaald geschenk

Zie v.b. blz. 363

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Cultuurgeschiedenis van de oudheid | 9789040077722 | Nathalie de Haan, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.