Staatsinstellingen, bestuur en recht - Denken over de staat - Plato en Aristoteles

20 belangrijke vragen over Staatsinstellingen, bestuur en recht - Denken over de staat - Plato en Aristoteles

Wie was volgens de auteurs de belangrijkste – en meest originele- denker over staatsvormen?

Plato (429-347)

Plato was als burger van Athene vertrouwd met de Atheense democratie, op deze staatsvorm had hij fundamentele kritiek, welke

  1. Talentvolle redenaars, demagogen, kregen te veel ruimte om de gevoelens van de volksvergadering te bespelen
  2. Hij had weinig begrip dat ook boeren, handelaren en ambachtslieden in de ekklêsia (volksvergadering) mochten stemmen

Wat houdt Plato's 'Ideeënleer' in?

Er bestaat een onzichtbare en alleen intellectueel grijpbare Ideeënwereld, die het uiteindelijke fundament van alle menselijke kennis is.
Er is een perfecte vorm van een paard en van daaruit kan de mens alle paarden als paarden herkennen, ook al zijn ze allemaal verschillend.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wat waren Plato’s voornaamste kritiekpunten op de ‘radicale’ Atheense democratie?

-talentvolle redenaars (‘demagogen’) kregen teveel ruimte om de gevoelens van de volksvergadering te bespelen
-behalve boeren mochten ook handelaars en ambachtslieden stemmen
-alle klassieke staatsvormen (monarchie, democratie, oligarchie) zijn van nature instabiel en ontaarden volgens een cyclus in tirannie.

Volgens Plato waren alle bekende staatsvormen instabiel, er was een cyclus waarin de staatsvormen elkaar afwisselden, beschrijf de cyclus

  1. Iedere monarchie ontaard in tirannie
  2. De tiran wordt verjaagd door een groep aristocraten
  3. Bij de aristocraten berust de macht bij één groep
  4. Op ten duur gaat de kwaliteit van de bestuurders achteruit
  5. Introductie van de democratie
  6. Zolang de onderdrukking door de oligarchie nog levendig is bewaken de burgers de democratie
  7. Op de termijn verglijdt de macht naar de redeloze massa
  8. Tijd van onbeheersbare conflicten
  9. Roep om sterke leider
  10. Koning

Wat was Plato’s oplossing om de cyclus van ontaarding van de staatsvorm te doorbreken?

-Basis van de ideale staat zijn de drie delen van de ziel die niet voor alle mensen even sterk ontwikkeld zijn (Politeia).
-Diegenen bij wie voornamelijk het eerste zielsdeel (gericht op fysieke behoeftebevrediging) ontwikkeld was, konden het beste worden ingezet als boeren en ambachtslieden
-Diegenen bij wie het tweede zielsdeel (gericht op moed en rechtvaardigheid) evenzeer ontwikkeld was, kon men inzetten als militairen
-Diegenen bij wie ook het derde zielsdeel (gericht op rationele reflectie) ontwikkeld was, waren geschikt om de staat te besturen en hoge ambten te vervullen

Hoe denkt Plato over privé-eigendom?

De beslommeringen die voortvloeien uit het hebben van privé-eigendom zijn volgens Plato onverenigbaar met de belangeloze inzet die men van een filosoof-politicus mag en moet verlangen.
Privé-eigendom is in zijn ideale staat daarom beperkt tot de laagste twee klassen.

Wat heeft Plato’s ideale staat als consequentie voor het hebben van privébezit?

-De klasse van de filosoof-politici werden geacht zich belangeloos in te zetten en moesten daarom niet gehinderd worden door privébezit.
-Daarom werd privébezit in de ideale staat beperkt tot  de laagste twee klassen
-De hoogste klasse leefde van de belastingopbrengsten van de arbeid van de laagste klassen

Volgens Plato heeft de Ideeënwereld te maken met zijn visie op de ziel waarin hij drie elementen onderscheidt, welke

  1. Deel wat gericht is op fysieke behoeftebevrediging
  2. Deel gericht op edele gevoelens, b.v. moed
  3. Deel gericht op de rationele reflectie

Waar kende Aristoteles een groot belang aan toe?

Nauwkeurige observatie van de fysieke en maatschappelijke werkelijkheid

Plato’s ideale staat heeft antidemocratische trekken. Maar welke vraag die hij hierbij stelt is nog altijd actueel?

De vraag naar de verhouding tussen expertise en inspraak.

De ziel is niet bij alle mensen even sterk ontwikkeld, Plato deelt a.h.v. de ontwikkeling van de ziel de mensen in groepen in, welke

  1. Mensen die zich alleen maar kunnen richten op productie en consumptie, talrijkst en kunnen het beste boeren, ambachtslieden en handelaren worden
  2. Bij een kleinere groep zijn de edele gevoelens het best ontwikkeld en kunnen ingezet worden voor militaire activiteiten
  3. Kleine groep waar het rationele deel het beste is ontwikkeld, alleen deze groep is geschikt om het land te besturen

Van wie is de uitspraak dat de mens een gemeenschapswezen is?

Aristoteles

Plato’s leerling Aristoteles ontwikkelde een gematigder model voor de ideale staat. Waarin verschilden de twee in hun denken over de staat, en waarin kwamen zij overeen?

-Beiden meenden dat de filosoof zich niet op het bijzondere maar op het algemene moet richten
-Beiden meenden dat handenarbeid de mens ongeschikt maak voor het politieke bedrijf
-Plato leidde de ideale staatvorm af uit een abstracte theorie over het menselijk kenvermogen en de ideeënleer.
-Aristoteles (384-322) hechtte grote waarde aan een nauwkeurige observatie van de fysieke en maatschappelijke werkelijkheid, en baseerde zijn ideale staatsvorm op een analyse van verzamelde gegevens uit observaties.

Wat is volgens Aristoteles het wezenlijke doel van de staat en hoe kan dit doel behaald worden?

Het mogelijk maken van 'het gelukkige en mooie leven'. Dit doel kan alleen worden gerealiseerd wanneer de burgers in staat worden gesteld om vanuit hun sociale aanleg een actieve bijdrage aan het algemeen welzijn te leveren. Daarom mag de politieke macht niet bij een kleine minderheid berusten.

Hoe zag Aristoteles’ ideale staat eruit?

-Het doel van de staat is het verwezenlijken van het ‘gelukkige en mooie leven’ , want
-De mens is een zoion politicon (gemeenschapswezen) dat zich alleen kan ontplooien binnen het sociale verband van dorp, gemeenschap of staat
-Het doel van de staat kan alleen verwezenlijkt worden als de burgers vanuit hun sociale aanleg een bijdrage kunnen leveren
-Daarom kan de macht niet bij een kleine elite berusten

Waarom noemt men Aristoteles’ ideale staatsvorm een ‘gematigde democratie’?

Omdat in zijn theorie alleen landeigenaren die hun handen niet vuil hoeven maken, politieke ambten kunnen vervullen.

Aristoteles nam een gematigder standpunt in, hij voelde niets voor de Ideeënleer, wat stelde Aristoteles hier tegenover

Een nauwkeurige observatie van de fysieke en maatschappelijke werkelijkheid

In 317 werden Aristoteles’ ideeën gedeeltelijk geïmplementeerd. Wat gebeurde er?

-Leerling Demetrius van Phaleron kwam aan de macht en beperkte het recht om aan de Atheense volksvergadering deel te nemen tot burgers met een bepaald minimumvermogen.
-Toen Demetrius het veld moest ruimen werd de oude Atheense democratie weer min of meer hersteld

Een van de bekendste uitspraken van Aristoteles is dat de mens een gemeenschapswezen is, concreet de mens kan alleen tot ontplooiing komen binnen sociale verband van gezin, dorp en staat. Wat is volgens Aristoteles het wezenlijke doel van de staat

Het mogelijk maken van het gelukkige en mooie leven

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo