Startpagina / Samenvattingen / Cultuurgeschiedenis van de oudheid / romeinse-poezie-griekse

De letterkunde van de Grieken en Romeinen - De Romeinse letterkunde tot en met de eerste eeuw v. Chr

Q: Welke soorten tragedies kenden de Romeinen tot en met de 1eEvC?

- fabulae palliatae (Romeinse tragedies en komedies naar Grieks model ( pallia = mantel)) - fabulae togatae (komedies met Romeinse onderwerpen ( toga = tabbaart, gewone mannenkleding) - fabulae praetextae (tragedie met een nationaal-historisch onderwerp ( praetexta = magistratentoga met purperen zoom)

32 belangrijke vragen over De letterkunde van de Grieken en Romeinen - De Romeinse letterkunde tot en met de eerste eeuw v. Chr

Ook bij de Romeinen is de vroegste vorm van literatuur de poëzie, wat zijn de oudste 2 genres

Epos en Drama

Wie waren de oudst bekende Romeinse dichters (3)?

-Livius Andronicus (284-204), een vrijgelaten slaaf uit het Griekstalige Tarente, vertaalde o.a. de Odyssee in het latijn
-Gnaeus Naevius (270-201vC) uit Capua schreef de tragedie Romulus (alleen de titel en een kort fragment overgeleverd)

-Quintus Ennius (239-169) uit het huidige Calabrië,van wier werk alleen fragmenten bekend zijn, introduceerde de hexameter in de Romeinse poëzie. Zijn historische epos Annales had grote invloed op Vergilius’ Aeneïs.

In het begin ontleenden de Romeinen de stof voor hun toneelstukken uitsluitend aan Griekse voorbeelden wat stond model voor de tragedie en de komedie

De Attische voorlopers uit 5de eeuw v.Chr. voor tragedie, voor komedie de stukken van Nieuwe Komedie uit 2de helft van 4de en 3de eeuw v.Chr.

Waaraan ontleenden de Romeinse schrijvers de stof voor hun toneelstukken?

Aan Griekse voorbeelden
-tragedie: de Attische tragedies uit de 5eEvC
-komedie: de stukken van de ‘nieuwe komedie’ uit de 4e en 3e EvC

Welke soorten tragedies kenden de Romeinen tot en met de 1eEvC?

-fabulae palliatae (Romeinse tragedies en komedies naar Grieks model (pallia = mantel))
-fabulae togatae (komedies met Romeinse onderwerpen (toga = tabbaart, gewone mannenkleding)
-fabulae praetextae (tragedie met een nationaal-historisch onderwerp (praetexta = magistratentoga met purperen zoom)

Waarom wordt Lucilius (180-102 v.Chr.) als schepper van het satire beschouwd

Zijn satiren zijn gevarieerd qua onderwerp en versmaat maar ook overwegend kritisch en berispend.

Hoeveel Romeinse toneelstukken zijn compleet overgeleverd uit de periode tot en met de 1eEvC, en van wie?

In totaal 27
-21 van komediedichter Plautus (251-184)
-6 van komediedichter Terrentius (190-159)

Grondlegger van proza was Marcus Porcius Cato, verzette zich tegen groeiende Griekse invloed en verdedigde de Romeinse tradities, toch blijkt in zijn werk dat hij geen te felle tegenstander van hellenisme was, waarom

Hij ontleende veel aan de Griekse literatuur

Welke periode in de Latijnse literatuur wordt ook wel de ‘Gouden eeuw’ genoemd?

Ruwweg de 1eEvC, meestal verdeeld in twee periodes:
1)De tijd van Cicero (106-43) waarin het proza (retorica, maar ook historiografie, wijsgerig en wetenschappelijk proza) ruimer vertegenwoordigd was dan de poëzie
2)De periode van keizer Augustus (43vC – 14nC) waarin de poëzie het proza overvleugelde

Welke literaire werken vormden de eerste aanzet tot de bloeiperiode in de Latijnse literatuur die ook wel de ‘Gouden eeuw’ genoemd wordt (3)?

-Het proza van Cato (Marcus Porcius Cato (234-149), grondlegger van het literaire proza)
-De poëzie van Ennius (Quintus Ennius (239-169), introduceerde de hexameter)
-en van Lucillius (Gaius Lucillius (180-102), schepper van de satire)

Proza van Cato en poëzie van Ennius en Lucillius vormen aanzet bloei van Latijnse literatuur in 1ste eeuw v.Chr. die in 2 helften wordt verdeeld, welke en welke vorm van literatuur was in daarin het sterkst vertegenwoordigd

Tijd van Cicero proza
Generatie van Augustus poëzie

Welk werk wordt wel beschouwd als het oudste bewaard gebleven Latijnse prozawerk (1)?

-De agri cultura (over de landbouw: een standaardwerk)
-geschreven door Marcus Porcius Cato (234-149)

Wat weet je van Marcus Porcius Cato (7)?

-Beroemd censor
-Zette zich in een tijd van groeiende invloed van de Griekse cultuur in voor het behoud van de oude Romeinse tradities
-De agri cultura is Cato’s enige geheel overgeleverde werk
-Gedurende zijn gehele leven actief als juridisch en politiek redenaar
-Publiceerde als eerste een reeks van 150 redevoeringen (alleen fragmentarisch overgeleverd)
-Schreef Origines , het eerste historiografisch werk in Latijns proza (idem)
-Schreef verhandelingen, o.a. over krijgskunde, retorica en geneeskunde (idem), waarschijnlijk bedoeld om ooit een encyclopedie te vormen

Het oeuvre van Cicero wordt onderverdeeld in 4 groepen, welke

Juridische en politieke redevoeringen
Verhandelingen over retorica en filosofie
Staatkundige werken
Verzameling privé- en zakelijke brieven

Waarom beschouwt men Gaius Lucillius als de grondlegger van de satire?

Zijn satiren waren voor het eerst:
-gevarieerd in versmaat en onderwerp
-overwegend kritisch en berispend

Waarom zijn Caesars memoires uniek

Zij vallen buiten bestaande genres, zijn Commentarii zijn aantekeningen om later uit te werken tot geschiedwerken.

Hoe kan men de wereld rond de Latijnse literatuur in de ‘Gouden eeuw’ karakteriseren?

-Aan de ene kant een periode van vooruitgang, waarin de Romeinse macht in het mediterrane gebied uitgebreid en geconsolideerd werd
-Aan de andere kant een periode van zware burgeroorlogen die uitmondden in de alleenheerschappij van Augustus

Wat bracht de navolging van de Griekse literatuur aan de Romeinse dichtkunst (2)?

-Enkele meesterwerken, zoals
----Aeneïs van Publius Vergilius Maro (70-19)
---- De Rerum Naturae van Titus Lucretius Carus (99-?)
-Een totaal nieuw genre, doordat de neoterici of poetae novi (‘vernieuwers’) de Griekse lierdichters navolgden en de Griekse lyrische metra introduceerden:
----Carmine van Gaius Valerius Catullus (84-50): nugae (‘grapjes’, korte gedichtjes)
----Epoden (spotdichten) en sermones (satiren, in briefvorm) van Quintus Horatius Flaccus (65-8)

De ‘Gouden’ eerste EvC bracht ook enkele grote prozaschrijvers voort. Wie (2)?

-Marcus Tullius Cicero (106-43) schreef een omvangrijk (en goed bewaard) oeuvre (retorica, politieke redevoeringen, filosofische en staatkundige verhandelingen, brieven)
-Marcus Terrentius Varro (116-27) schreef talrijke (verloren gegane) werken over taalkunde en oudheidkunde

Van welke historieschrijvers uit de ‘Gouden’ eerste EvC is het werk in enige omvang overgeleverd (3)?

-Gaius Julius Cesar (100-44) schreef oorlogsverslagen Commentarii de bello Gallico en Commentarii de bello Civili
-Cornelius Nepos (90-27) schreef biografieën van beroemde veldheren
-Gaius Sallustius Crispus (86-34) schreef historische werken

Waarom is in de antieke literatuurgeschiedenis de overwinning van Augustus op Cleopatra een belangrijk moment?

-Omdat deze de voorbode was van de dood van Cleopatra, koningin van het Ptolemeïsche Rijk
-Na haar zelfmoord in 30vC werd dit laatste onafhankelijke hellenistische ingelijfd bij het Romeinse Rijk en begon de Romeinse tijd in de Griekse literatuurgeschiedenis

Op welke wijze kenmerkt het werk ten tijde van Augustus dat dit het begin was van een nieuwe vredestijd

Werk van sommige dichters sloot aan op de verzoeningspolitiek van Augustus o.a. Vergilius
Apolitiek individualistische poëzie

Hoe werd de literaire productie in de periode van Augustus bevorder

Invloedrijke politici en literatoren ondersteunden talentvolle schrijvers materieel en stimuleerden hun werk

Wat is er kenmerkend aan de Romeinse periode in de Griekse literatuurgeschiedenis (4)?

-Met name de poëzie uit deze periode vertolkte het gevoel dat de (alleen)heerschappij van Augustus het begin van een vredesperiode was
-Het werk van sommige dichters (zoals Vergilius) sloot aan bij Augustus’ op verzoening gerichte eenheidspolitiek
-Anderen (zoals Ovidius) maakten van de vrede gebruik om individualistische en/of apolitieke poëzie te schrijven
-De literaire productie werd sterk bevorderd door ondersteuning van talentvolle schrijvers door invloedrijke politici en literatoren (zoals Gaius Cilnius Maecenas (70-8), staatsman van Ertuskische afkomst)

Vergillius is de schrijver van de Aeneïs welke verhalen combineert hij

Het verhaal over homerische held Aeneas wordt gecombineerd met Romeinse sagen over vroegste geschiedenis van Rome

Wie wordt er wel gezien als de grootste prozaschrijver die Rome heeft voortgebracht?

-Marcus Tullius Cicero (106-43)
-Schepper van het klassiek Latijnse proza, dat andere dichters navolgden of waartegen zij zich verzetten

De elegie was van oorsprong een gedicht met gevarieerde inhoud. De augusteische elegiaci hebben zich vooral op de liefdeselegie toegelegd. Hun voorbeeld was de hellenistische poëzie, maar wat is typisch Romeins in deze dichtvorm

De geliefde is een femme fatale, aan wie de dichter zich volledig onderwerpt

Wat weet je van Marcus Tullius Cicero?

-Krachtig verdediger van de republikeinse staatsvorm
-Afkomstig uit een rijke familie, maakte een studiereis naar Griekenland en Klein-Azië
-Actief als advocaat met een turbulente politieke loopbaan
-Zijn omvangrijke oeuvre is grotendeels bewaard gebleven:
----juridische en politieke redevoeringen (57)
----verhandelingen over retorica (8) en staatkunde (2)
----filosofische werken en dialogen (8)
----verzamelingen (4) zakelijke en privé-brieven, niet geschreven voor publicatie

Wie en wat waren de neoterici ?

De neoterici of poetae novi (‘vernieuwers’):
-volgden de klassieke Griekse lierdichters en de verfijnde en geleerde poëzie van de Alexandrijnen na
-introduceerden de Griekse lyrische metra in de Latijnse poëzie
-schreven geen groots opgezette gedichten in epische versmaat, maar gedichten met kleinschalige opzet (elegieën, epigrammen, epyllia en lyrische poëzie)
-belangrijkste exponent was Gaius Valerius Catullus (84-54)

In de republiek speelde welsprekendheid een belangrijke rol in het politieke leven. In de keizertijd verloor het deze positie, waar speelde welsprekendheid nog wel een rol van betekenis

Rechtspraak
Onderwijs
Literatuur

De enige prozaschrijver uit de Augusteïsche tijd waarvan een substantieel deel van zijn werk is overgebleven, is Titus Livius. Wat weet je van hem?

-Titus Livius (59vC -17nC) was een patriottisch historicus met republikeinse ideeën (wiki)
-Goed bevriend met Octavianus, met gemeenschappelijk doel: normen en waarden bijbrengen aan het Romeinse volk dat in de burgeroorlogen was afgegleden (wiki)
-schreef Ab urbe condita libri, geschiedboeken vanaf de stichting van de stad tot Drusus’ dood in 9vC
(142 boeken (35 geheel bewaard, de rest als samenvatting uit de oudheid overgeleverd))

Hoe veranderde de rol van de welsprekendheid in het politieke staatsbestel in de overgang van republiek naar alleenheerschappij?

-Voor de overgang vervulde de welsprekendheid een essentiële rol in de politieke arena van het republikeinse staatsbestel
-Na de overgang beperkte zij zich tot de sfeer van rechtspraak, onderwijs en literatuur
-Zo ontstond de praktijk van het houden van oefenredes (declamaties) waarbij gefingeerde en vaak onrealistische juridische en politieke thema’s als uitgangspunt gekozen werden.
-Lucius Annaeus Seneca de Oudere (55vC-40nC) bespreekt in Controversiae (geschilpunten) en Suasoriae (aanbevelingen) allerlei citaten: een belangrijke bron voor deze oefenredes.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Cultuurgeschiedenis van de oudheid | 9789040077722 | Nathalie de Haan, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.