De rechtsstaat - Het derde element: een eerlijk proces

19 belangrijke vragen over De rechtsstaat - Het derde element: een eerlijk proces

Noem de drie redenen waarom de rechtspraak onmisbaar is in de rechtsstaat.

Controle of het bestuur en de wetgever zich aan de wet houden
verduidelijking van het recht en aanvulling
zorg voor geschilbeslechting

Om welke drie redenen is rechtspraak onmisbaar in het kader van een eerlijk proces (art. 6 EVRM)?

  1. Deze controleert of de wetgevende en de uitvoerende macht zich aan het recht houden.
  2. Het verduidelijkt het recht en vult deze aan.
  3. Het zorgt voor geschilbeslechting.

Om welke drie redenen is rechtspraak onmisbaar in het kader van een eerlijk proces (art. 6 EVRM)?

  1. Deze controleert of de wetgevende en de uitvoerende macht zich aan het recht houden.
  2. Het verduidelijkt het recht en vult deze aan.
  3. Het zorgt voor geschilbeslechting.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Hoe hangt geschilbeslechting samen met het ideaal dat het recht regeert en de betrekkingen beheers tussen burgers, bedrijven en overheid.

Er ontstaan voortduren geschillen tussen partijen. Als ze niet opgelost worden ontstaat eigenrichting of onverschilligheid of niet-juridische manieren om het op te lossen.

Wat is onpartijdigheid van de rechter en welk onderscheid wordt er gemaakt?

De rechter is onbevooroordeeld en geen belang bij de uitkomst van de zaak. 

  • Subjectieve partijdigheid.
  • Objectieve partijdigheid.


Een rechter hoort dat natuurlijk niet te zijn, hij is onpartijdig totdat het tegendeel bewezen is.

Wat is objectieve partijdigheid, ofwel de schijn van partijdigheid?

Die kan gewekt geworden als een rechter bijvoorbeeld familie is van een procespartij of al eerder was betrokken bij een zaak waarbij de procespartij mee te maken had.

Wat zijn de termen verschoning en wraking?


Bij verschoning verzoekt de rechter zich te mogen onttrekken aan een bepaalde zaak, omdat de partijdigheid aangetast zou kunnen worden, vanwege bepaalde feiten en omstandigheden. Ook zonder wettelijke basis en procedures is dit mogelijk.

Bij wraking verzoekt een procespartij de rechter om zich aan een zaak te onttrekken, vanwege feiten en omstandigheden die schade aan de onpartijdigheid kan berokkenen.

Waarom bestaat er latente spanning tussen rechterlijke rechtsvorming en de rechtstaat?

  • De rechter vormt niet proactief recht, maar in reactie op een rechtsvraag in een geschil. De procespartijen worden dus aan een rechtsregel gehouden die zij strikt genomen niet kenden, en konden kennen, tot het geschil ontstond.
  • Rechterlijke rechtsvorming is enerzijds noodzakelijk voor zekerheid en voorspelbaarheid en is anderzijds inconsistent met deze rechtsstatelijke waarden. Deze inconsistentie verdwijnt, volgens vaste rechtspraak van het EHRM, wanneer de nieuwe rechtsregel 'redelijkerwijs voorzienbaar' was: ieder burger had op zijn vingers kunnen natellen dat dit de regel is.

Artikel 121 Gw houdt twee vereisten in: het openbaarheids- en motiveringsbeginsel. Waarom zijn deze van belang?

Bij het openbaarheidsbeginsel is het van belang dat het controleerbaar is voor het publiek: men moet de behandeling van de zaak kunnen zien, dat kweekt namelijk vertrouwen.

Bij het motiveringsbeginsel geeft de rechter weer waarom hij tot een beslissing is gekomen. De procespartij en weten waar ze aan toe zijn en kunnen kijken of zij eventueel ene hoger beroep gaan instellen. De hogere recht kan beoordelen of de uitspraak aanvaardbaar is. En een derde partij krijgt meer inzage in het geldende recht.

Tegen welke hindernissen lopen recht zoekenden aan als zij toegang tot de rechter willen en is er in de Grondwet een subjectief recht neergelegd van burgers om hun geschil aan de rechter voor te leggen?

  • De betaalbaarheid: het is voor sommige groepen te duur en dus zinloos om naar de rechter te stappen.
  • De fysieke afstand: zittingslocatie verder weg.
  • Onvermogen laaggeletterden om zichzelf adequaat te informeren.
  • Digitalisering van de rechtspraak maakt het ook moeilijk voor sommige groepen.


In de Grondwet staat niet expliciet beschreven of de burgers dat subjectieve recht hebben.

Tegen welke hindernissen lopen recht zoekenden aan als zij toegang tot de rechter willen en is er in de Grondwet een subjectief recht neergelegd van burgers om hun geschil aan de rechter voor te leggen?

  • De betaalbaarheid: het is voor sommige groepen te duur en dus zinloos om naar de rechter te stappen.
  • De fysieke afstand: zittingslocatie verder weg.
  • Onvermogen laaggeletterden om zichzelf adequaat te informeren.
  • Digitalisering van de rechtspraak maakt het ook moeilijk voor sommige groepen.


In de Grondwet staat niet expliciet beschreven of de burgers dat subjectieve recht hebben.

Welke twee eisen zijn vervat in art. 121 Gw?

Het openbaarheidsbeginsel;
  • De ratio van het openbaarheidsbeginsel is dat rechtspraak controleerbaar is voor het publiek.

Het motiveringsbeginsel
  • De rechter moet duidelijk maken welke feiten, wettelijke regels en jurisprudentie ten grondslag liggen aan de beslissing.
  • Daarbij moet hij aangeven hoe hij met de argumenten van partijen is omgegaan.
  • Op die manier krijgen partijen inzicht in de feiten en juridisch argumenten die ten grondslag liggen aan de beslissing, zodat zij ze kunnen begrijpen en verwerken. (ook voor derden van belang)

Hoe kan de onpartijdigheid gewaarborgd worden

Verschoning en wraking. De rechter verzoekt niet te hoeven behandelen of een van de partijen verzoekt dat de zaak niet door deze rechter behandelt wordt.

Wat wordt er bedoelt met 'equality of arms'?

Procespartijen behoren gelijke kansen te hebben tot procesvoering. In de rechtspraak van het EHRM heet dit equality of arms.

Wat is onpartijdigheid van de rechter en welk onderscheid tussen partijdigheid wordt er gemaakt?


Bij onpartijdigheid is de rechter onbevooroordeeld en heeft geen belang bij de uitkomst van de zaak. 

Daarentegen kan een rechter subjectief partijdig zijn, waarbij de rechter daadwerkelijk vooringenomen is en laat hij zijn persoonlijke belangen daadwerkelijk afwegen in zijn beslissingen.

Is een rechter objectief partijdig, dan kan hij de schijn van partijdigheid trekken. Dat kan bijvoorbeeld als een rechter familie is van een procespartij of al eerder was betrokken bij een zaak waarbij de procespartij mee te maken had.

Een rechter hoort dat natuurlijk niet te zijn, hij is onpartijdig totdat het tegendeel is bewezen.

Wat is de ratio achter het openbaarheidsbeginsel

Maakt de rechtspraak controleerbaar. Er zijn uiteraard uitzonderingen. Kinderen staatsveiligheid etc.

Waarom is het recht op toegang tot de rechter geen absoluut recht? En omschrijf de drievoudige toets die het EHRM hanteert om beperkingen op recht van toegang tot de rechter te beoordelen.

De algemene randvoorwaarden voor de toegankelijkheid van rechtspraak zijn door het EHRM geformuleerd.
  • Enerzijds is een volledige vrije toegang tot het recht irreëel en onwenselijk: kosten moeten beheerst worden en nodeloos proces moet ontmoedigd worden.
  • Anderzijds mag het recht op toegang geen fictie worden.

Het EHRM hanteert een drievoudige toets om beperkingen op het recht van toegang tot de rechter te beoordelen:
  1. Ze moeten een legitiem doel dienen (bijv. rechtszekerheid, goed functioneren rechterlijke macht, vermindering werklast)
  2. Ze moeten proportioneel zijn in het licht van dat doel.
  3. Ze mogen de kern van het recht op toegang niet aantasten.

Waarom is het belangrijk dat de uitspraak gemotiveerd wordt

Wat ligt ten grondslag aan de beslissing. Partijen kunnen de beslissing begrijpen en verwerken. Kunnen zien of hun perspectief is meegenomen. Kunnen beoordelen of ze in hoger beroep zullen gaan. Krijgen inzicht in het geldende recht.

Recht op hoor en wederhoor

Equality of arms.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo