Het Nederlandse juridische landschap - Jurisprudentie

14 belangrijke vragen over Het Nederlandse juridische landschap - Jurisprudentie

1.3 Jurisprudentie.

noem twee redenen waarom het niet voor de hand liggend is dat de rechter rechtsregels maakt.

1. De rechter is een geschilbeslechter,  hij moet het bestaande recht toepassen in gevallen die aan hem voorgelegd zijn.
2. De Rechter is niet democratisch gekozen i.t.t. De andere tot wetgeving bevoegde instanties, maar wordt voor het leven benoemd en intern beoordeeld.

Voor de rechter spelen twee factoren om tot formulering van een nieuwe regel te komen: interpretatie en belangenafweging. Wat speelt mee bij interpretatie?

1. Begrippen kunnen ruim en vaag zijn zoals: in redelijkheid, of zwaarwegend belang, ernstig verwijtbaar. De rechter moet ze dan verder invullen en concretiseren.
2. Begrippen kunnen achterhaald zijn of toe zijn aan een andere betekenis. Bijvoorbeeld het woord 'goed'in het digitale tijdperk. Dan maakt de rechter een nieuwe rechtsregel die omschrijft of een pincode bijvoorbeeld wel of geen goed is.

Wat is een mild precedentenstelsel

De rechter volgt in beginsel een eigen eerdere uitspraak.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welke twee factoren leiden ertoe dat een rechter een nieuwe rechtsregel formuleert? (rechtsvorming)


1) Interpretatie
  • Interpretatie is noodzakelijk wanneer de betekenis onduidelijk is van één of meer woorden in een wet.

2) Belangenafweging
  • Het komt regelmatig voor dat de rechter in een geschil botsende belangen of beginselen tegen elkaar afweegt.
  • Soms geeft de wet de opdracht tot belangenafweging. De rechter kan ook tot belangenafweging overgaan bij de invulling van open normen.
  • De rechter is vrijwel altijd tot belangenafweging genoodzaakt wanneer fundamentele rechten in het geding zijn. Typerend voor vrijwel al deze rechten is dat zij moeten worden afgewogen tegen onder andere maatschappelijke belangen als de openbare veiligheid en de volksgezondheid.

Noem twee redenen waarom de rechter er soms niet aan ontkomt om een nieuwe rechtsregel te maken.

Als de regel duidelijk is is het een kwestie van feiten verzamelen en kijken of het gedrag van partijen in overeenstemming met de regel is
1. Soms is de regel niet duidelijk en is niet vast te stellen of het gedrag van partijen in overeenstemming is met de rechtsregel.
2. De rechter is gehouden tot rechtspraak, hij móet rechtspreken in de hem voorgelegde gevallen.

Waar maakt de rechter gebruik van bij het afwegen van belangen?

Gezichtspunten catalogi.

Wanneer is het wel zinvol om om af te wijken van bestaande rechtspraak en wat mag je verwachten?

Als de uitspraak lang geleden is gedaan en/of er is sprake van gewijzigde omstandigheden zodat een andere uitleg goed verdedigbaar is, ben je niet bij voorbaat kansloos.

Wat is jurisprudentie, welke instanties zijn daarvoor verantwoordelijk en op grond waarvan geldt jurisprudentie als formele rechtsbron?


Jurisprudentie is recht dat is gevormd door de (uitspraken van de) rechter.

De HR, de gerechtshoven, de rechtbanken, het Internationaal Gerechtshof, het hof van Justitie etc. zijn de verantwoordelijke instanties.

Het is een formele rechtsbron, omdat rechtsautoriteiten jurisprudentie in de praktijk als rechtsbron gebruiken.

Hoe moet de rechter botsende belangen tegen elkaar afwegen?

Er zijn vaak geen wettelijke regels over hoe een rechter botsende belangen tegen elkaar moet afwegen.
In de rechtspraak zijn daarom zogenaamde gezichtspuntencatalogi ontwikkeld: lijsten van factoren waar een rechter - gelet op alle omstandigheden van het geval - rekening mee moet houden bij het bepalen welk belang voorgaat.

Waarom ligt voor de jurisprudentie niet voor de hand?


- Een rechter gaat alleen over geschilbeslechting en niet over algemene regels (art. 12 Wet algemene bepalingen);
- Ondemocratisch.

Waarom is jurisprudentie toch onvermijdelijk?

  • Noodzaak van interpretatie en belangenafweging;
  • Rechter moet beslissen (Art. 13 Wab);
  • Precedentwerking: uitspraak 1 rechter individuele situatie wordt opgevolgd door andere rechters. > In NL geen juridische verplichting, hoeft niet = Mild precedentenstelsel.

Waarom is rechterlijke rechtsvorming onvermijdelijk?

  • Noodzaak interpretatie en belangenafweging
  • Rechter moet beslissen (art. 13 Wet Algemene Bepalingen)
  • Precedentwerking (geen juridische plicht maar wel gebruikelijk = mild precedentstelsel)

Hoe weegt de rechter de maatschappelijke belangen af?

Aan de hand van:
- gezichtspuntencatalogi en precentwerking

Door wie wordt jurisprudentie allemaal gevormd?

Nederlandse rechters
Europees Hof voor de Rechten van de Mens = EHRM
Hof van justitie van de Europese Unie = HvJEU

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo