De rechter in de democratische rechtsstaat - Tilburgse school

9 belangrijke vragen over De rechter in de democratische rechtsstaat - Tilburgse school

Welke drie denkrichtingen zijn er binnen de Tilburgse school te bespeuren?

  1. De legitimiteit van rechterlijke rechtsvorming is niet democratie maar de rechtsstaat
  2. Rechterlijke rechtsvorming is een vorm van tegendemocratie en ontleent daaraan haar legitimiteit.
  3. Rechterlijke rechtsvorming is democratisch want in overeenstemming met democratische beginselen: transparantie en participatie.

Het primaat van de politiek leunt sterk op het belang van de vertegenwoordigende democratie en de afwezigheid van een kiezersmandaat voor rechterlijke rechtsvorming. Wat stelt de eerste denkrichting van de Tilburgse school over de gelijkwaardigheid van wetgever en rechter daar tegenover?

Deze denkrichting geeft aan dat de legitimiteit van de rechtsvorming is gebaseerd op de rechtsstaat en zegt dus niet dat rechtsvorming niet ondemocratisch is.

In een rechtsstaat waar burgers, bedrijven en de overheid zijn gebonden aan het recht, is het de taak van de rechter om te toetsen of overheidsoptreden rechtmatig is en dat de overheid zich dus houdt aan de rechtsregels waaraan zij zichzelf heeft gebonden.

Welke drie vormen van georganiseerd wantrouwen onderscheidt Rosanvallon? (Tegendemocratie)

  1. Geïnstitutionaliseerd toezicht op parlement en bestuur
    • (de nationale en lokale ombudspersonen, Algemene rekenkamer, journalistiek enz.)
  2. De hindermacht van de tegenstem
    • (belangenorganisaties)
  3. De inzet van de rechter voor behartiging van publieke belangen
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Het primaat van de politiek leunt sterk op het belang van de vertegenwoordigende democratie en de afwezigheid van een kiezersmandaat voor rechterlijke rechtsvorming. Wat stelt de tweede denkrichting van de Tilburgse school over de gelijkwaardigheid van wetgever en rechter daar tegenover?

De tweede denkrichting vindt dat rechterlijke rechtsvorming een vorm is van tegendemocratie en daar haar legitimiteit aan ontleent.


Via strategisch procederen kan men tegendemocratie creëeren tegen bijvoorbeeld het tekortschieten van het verkiezingsmechanisme.

Waarom moet de betekenis van tegendemocratie voor de legitimiteit van rechterlijke rechtsvorming niet overdreven worden?


Strategisch procederen leidt niet automatisch tot rechtsvormende uitspraken, omdat het toepasselijk recht duidelijk en volledig kan zijn.

Niet alle rechterlijke rechtsvorming is het gevolg van strategisch procederen of kan het beschouwd worden als tegendemocratie, maar voor een klein aantal uitspraken kan het zo zijn dat ze een compensatie zijn voor tekortkomingen van de representatieve democratie.

Het primaat van de politiek leunt sterk op het belang van de vertegenwoordigende democratie en de afwezigheid van een kiezersmandaat voor rechterlijke rechtsvorming. Wat stelt de derde denkrichting van de Tilburgse school over de gelijkwaardigheid van wetgever en rechter daar tegenover?


Rechterlijke rechtsvorming is democratisch want in overeenstemming met democratische beginselen transparantie en participatie.

Transparantie als democratiebeginsel: De rechter moet aangeven wat hem heeft gedreven tot de rechtsvormende beslissing.

Participatie als democratiebeginsel: De rechter kijkt dan met zijn rechtsvormende beslissing niet alleen naar de procespartijen, maar ook dat hij de belanghebbende op de hoogte brengt wat de beslissing voor gevolgen voor hen heeft en da thij deze ook meeneemt in zijn beslissing.

Wanneer is rechterlijke rechtsvorming democratisch?

Als de opvattingen van alle belanghebbenden worden geïnventariseerd en meegewogen en als keuzes adequaat worden gemotiveerd.
  • Het hoeft geen betoog te zijn dat deze visie maar matig kan overtuigen vanuit het oogpunt van de vertegenwoordigende democratie. Ook al houdt de rechter bij rechtsvorming rekening met de belangen van alle burgers, hij kan niet door burgers ter verantwoording worden geroepen voor de keuzes die hij maakt.
  • Abraham Lincoln stelde eens dat democratie een regering is van het volk, door het volk, voor het volk. Rechterlijke rechtsvorming is op zijn best regering vóór het volk.

Wat bedoelt men met participatie als democratiebeginsel?

De rechter kijkt dan met zijn rechtsvormende belissing niet alleen naar de procespartijen, maar dat hij ook de belanghebbenden op de hoogte brengt wat de beslissing voor gevolgen heeft voor hen en dat hij deze ook meeweegt in zijn beslissing.

Het primaat van de politiek leunt sterk op het belang van de vertegenwoordigende democratie en de afwezigheid van een kiezersmandaat voor rechterlijke rechtsvorming. Wat stelt de vierde denkrichting van de Tilburgse school over de gelijkwaardigheid van wetgever en rechter daar tegenover?

Praktische nadelen zijn (deels) te verhelpen (bijv. amicus curiae = vrienden van het hof), ges tructureerde dialoog tussen wetgever en rechter naar Frans voorbeeld. Dit zijn geen onveranderlijke zaken.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo