1903: Een vreemd schijnsel - Nerveuze stromingen

10 belangrijke vragen over 1903: Een vreemd schijnsel - Nerveuze stromingen

De wetenschappelijke herziening van de wereld had een aantal zeer tastbare gevolgen die zich direct deden voelen in het dagelijks leven en de belevingswereld van de gewone mensen. Noem er een aantal

  • Elektrisch licht ipv gaslicht
  • Telefoon verbond huishoudens met elkaar
  • Telegraaf verzond draadloos boodschappen over grote afstanden
  • Automobielen verschenen in het straatbeeld
  • Goedkope camera's kwam binnen bereik van de massa
  • Synthetische verfstoffen gaven het leven kleur
  • Kunstmest op basis van stikstof leverde extra voedsel op tafel

De golf van wetenschappelijke ontdekkingen in de 19e eeuw mondde uit in een stroom technologische ontwikkelingen op elk gebied van de menselijke ervaring. Noem een aantal voorbeelden.

  • Gasverlichting vervangen door elektrisch licht, goedkoper en minder gevaarlijk
  • Telefoon bracht honderdduizenden huishoudens met elkaar in contact.
  • Telegraaf
  • Automobielen in de straat.
  • Goedkope fotocamera's binnen het bereik van de massa.
  • Synthetische verfstoffen gaven kleur.
  • Kunstmest op basis van stikstof zorgde voor voedsel op tafel.

De voorvechters van de technologische ontwikkelingen groeiden uit tot volkshelden en verdrongen heiligen en artistieke genieen. Noem een aantal van deze wetenschappers.

Thomas Edison.
Marie Curie.
Mindere goden waren: Poincare, Rontgen, Max Planck, Rutherford, Von Siemens.
Ze werden gevierd in krantenartikelen en op speciale ansichtkaarten, hun naam stond te lezen op automaten en machines.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Electriciteit was een wonder: het zorgde voor licht, het was een helende kracht (dat werd gedacht), die des te krachtiger was omdat hij onzichtbaar was.
Electriciteit was wonderbaarlijk en verontrustend tegelijk. Welke kunstenaars maakten deze duistere, gevaarlijke kant tot een ideaal onderwerp?

Dat waren sciencefictionschrijvers. Waren in de jaren 80 en 90 van de 18e eeuw schrijvers als Jules Verne optimistisch in het geloof van de wetenschap.
De nieuwe generatie schrijvers was veel somberder en geloofde of suggereerde dat de gevaren van het temmen en vervolgens ontketenen van de verborgen natuurkrachten verschrikkelijke gevolgen konden hebben.
De meest pakkende en profetische beelden van een technologische toekomst en haar vele valkuilen zijn te vinden in het werk van HG Wells: The Time Machine, The War of the Worlds, The War in the Air, The First Men on the Moon.

In Duitsland lijkt t.a.v. literatuur een tegengestelde beweging aan sciencefiction te zijn. Hoe kan dit verklaard worden?

In Duitsland was vrijwel geen belangstelling voor sciencefiction. Een verklaring hiervoor is wellicht dat de ontwikkelingen in Duitsland zo snel gingen dat de bevolking heimelijk verlangde naar een eenvoudiger leven.

De schrijver Karl May specialiseerde zich in exotische verhalen uit het Midden-Oosten en het wilde westen. Zijn populairste held is Winnetou.
Zijn populariteit had zeker te maken met de twijfel aan de wetenschappelijke vooruitgang, een sluimerend besef dat er onder al die onstuimige vooruitgang een atavistische wereld bleef voortbestaan, die rustig het juiste moment afwachtte om de verworvenheden van de stedelijke beschaving weg te vagen

Marie Curie was een uitzonderlijke vrouw voor haar generatie. Dat zij als vrouw onder de wetenschappers slecht geaccepteerd werd bleek een aantal keren heel duidelijk. Noem drie incidenten.

  1. De eerste Nobelprijs die zij won werd in eerste instantie alleen aan haar man Pierre Curie en dhr. Becquerel toebedeeld. Alleen omdat haar man de prijs weigerde als zij niet mocht meedelen in de prijs, ontving zij mede de Nobelprijs.
  2. Haar wetenschappelijke collega's vielen haar - zodra ze de kans kregen - publiekelijk aan om haar relatie met een getrouwde collega, die voor Curie zijn gezin verliet
  3. Ondanks al haar prestaties werd zij niet opgenomen in de Académie des Sciences. 

Wat was de keerzijde van alle wetenschappelijke voortuitgang?

Met het toenemen van de mogelijkheden en antwoorden op eeuwenoude vragen, die de industrie nieuwe kansen bood en mannen en vrouwen nieuwe dromen, verdwenen de zekerheden van de oude wereld.

Waar was science fiction vooral populair?

Bij Franse, Britse en Amerikaanse lezers

Waarom tijd en ruimte niet meer hetzelfde na Einstein? 


  • Licht door vacuüm, dus constant
  • Snelheid verplaatsing effect op waarnemer, dus effect tijd
  • Gebeurtenissen voor ene toeschouwer gelijktijdig, voor ander op verschillende momenten
  • Tijd en ruimte relatief
  • Wereldbeeld op zijn kop
  • Vertaling in kunst

De Spaanse filosoof José Ortega y Gasset (1883-1955), die volgens Blom alle kennis en ervaring terugbracht tot individuele omstandigheden en veranderlijke perspectieven: ‘die zogenaamd onveranderlijke en unieke werkelijkheid (…) bestaat niet: er bestaan net zo veel werkelijkheden als er perspectieven bestaan’. Door welke filosoof is hij beinvloed?

José Ortega y Gasset is getuige deze passage beïnvloed door de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche, en dan met name door zijn perspectivisme. Nietzsche ging ervan uit dat al onze kennis ‘perspectivisch’ is. Elke waarheid is gebonden aan het perspectief van degene die de waarheid verkondigt. Blom benadrukt dat José Ortega y Gasset eveneens van mening was dat er geen unieke, objectieve werkelijkheid bestaat, maar slechts perspectieven daarop.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo