Revolutie, contrarevolutie en consolidering van de democratieën - De Russische Revolutie

Tsaristisch regime kon als enige de druk van WOI op politiek systeem niet weerstaan. Militair falen bracht tsaar in diskrediet, doema vervreemd geraakt. Massa in steden lijdden aan voedseltekort, hoge huren. Boeren steeds opstandiger.

Doema en de uit haar voortgekomen Provisionele Regering die werd gedomineerd door de liberalen en de petrograd sovjet waarin de leiders van de revolutionaire partijen zich hadden verenigd.

De doema en de sovjets hadden elkaar nodig om de steun van de massa's te krijgen, doema had namelijk zichzelf vervreemd van de massa. Sovjets hadden doema nodig om de contrarevolutie af te wenden omdat de facade van de respectabele doema het leger in toom hield die anders de sovjets uiteen zouden jagen. Het was voor de doema, sovjet en revolutionaire massa de enige mogelijkheid om te overleven en het leger in toom te houden.

Generaal Aleksejev was aanvankelijk van plan de revolutie neer te sabelen. Rodzjanko stuurde terug dat de doema alles onder controle had mits de autocratie zou worden afgeschaft, abdicatie van de tsaar. Orde nr 1 werd zo verborgen middels onjuiste informatie. Aleksejev geloofde Rodzjanko.

Afschaffing feitelijke hiërarchie in het leger en gehoorzaamheid nu niet aan officieren maar aan de legersovjets, omdat men bang was voor repressie van de revolutie door het leger.

Positie Prov. Reg. zwak want geen controle meer over het leger door order nr. 1 en ook haar legitimiteitsbeginsel bleek wankel. De liberalen, mensjewieken en sociaal-revolutionairen die na de val van de tsaar het machtigst waren zetten zichzelf op den duur buiten spel door: voort willen zetten oorlog door liberalen, 

Trotski zorgde ervoor dat er 100.000 geweren ter beschikking kwamen van de Rode Gardes en schakelde tegenreacties uit van Kerenskij door deze te presenteren als contra-revolutionaire acties. 

Men had geleerd van de fouten van de Prov Reg. De door hen gedomineerde Tweede Sovjet Congres nam een motie aan waarin de soevereiniteit naar de sovjets ging. Constituante werd bijeengeroepen (Grondwetgevende Vergadering). Het al sinds februari lopende proces van boeren die privélandbezit kregen ten koste van de adel, werd algemeen goedgekeurd. Congres riep ook op tot onmiddelijke wapenstilstand met Duitsland, maar dit had geen effect waardoor Lenin de vrede eenzijdig afkondigde 3 maart 1918. 

De verkiezingen liepen uit op een meerderheid voor de sociaal-revolutionairen, die zich vervolgens niet wilden onderwerpen aan de bolsjewieken. Nu leek een nieuwe 'dubbele macht' aanstonds, niet tussen sovjets en Prov Reg, maar nu tussen sovjet en Constituante. Lenin loste dit op door de zaal te sluiten omdat de wacht moe was. De zaal was de volgende dag gesloten, bolsjewieken aan de macht.

Vrijheden beknotten die Rusland nog maar net verworven had, persvrijheid werd ingetrokken, oppositie tegen de bolsjewistische partij beschouwd als verraad aan de revolutie en dus verboden, de Tsjeka (geheime dienst) werden ingesteld om contrarevolutionaire elementen te bestrijden. 

De Witte legers onder tsaristische generaals reageerden op de machtsovername van de bolsjewieken in een 18-tal regeringen. Ook ontstonden er anarchistische groepen en boerenlegers die in verzet kwamen. Burgeroorlog duurde tot 1920 in Europees Rusland. Deze legers namen het onderling op tegen elkaar, maar voornamelijk tegen het Rode leger, en werden gesteund door de Entente omdat zij daarmee hun belangen konden behartigen.

De Witte legers hielden vast aan de status-quo-ante situatie, een hang naar het oude tsaristische Rusland. Zij kregen hiermee geen aanhang. Ook waren vele troepen moe na de oorlogsstrijd. 

Door middel van 'oorlogscommunisme': alles afpakken van boeren dat zij niet direct nodig hebben. Dit zorgde voor enorme ontberingen bij vele miljoenen mensen. 

De ontberingen van de burgeroorlog, het centralisme en autoritaire stijl van de partij die de vakbonden er ondergeschikt aan maakten riep op tot weerstand. 8 maar 1921 kwamen de matrozen van Krohnstadt in opstand tegen het bolsjewistisch bewind en eisten vrijheid van meningsuiting en vergadering. 

Door nog hardere repressie tegen non-conformisten en tegen muiterij van Krohnstadt. Economisch regime werd versoepeld middels een Nieuwe Economische Politiek (NEP).

Privébezit en privéondernemingen werden in beperkte mate werden toegestaan. Ook werden ecocontacten met buitenland aangehaald. Dit sloeg aan, in 1926 productieniveau van 1913 weer gehaald. 

1. Als Lenin had blijven leven had het Stalinisme vermeden kunnen worden en 2. Juist Lenins alomvattende streven naar revolutie die ten koste ging van de rechtsstaat of eerlijke processen, heeft ervoor gezorgd dat iemand als Stalin de macht kon grijpen. Waarheid, recht en ethiek waren bij Lenin ondergeschikt aan de bolsjewistische strijd. 

Er werd een Komintern opgericht in maart 1919, ook wel de Derde Internationale genaamd, geheel in de geest van de bolsjewistische partij. Communistische en socialistische partijen konden toetreden mits aan 21 voorwaarden voldaan zou zijn. O.a. een compromisloze houding jegens kapitalisme en de sociaal-democratie, totaalinzet revolutie middels propaganda en daden, autoritaire partij met periodieke zuiveringen, onvoorwaardelijke steun S-U.