De oudheid - De Presocraten (facultatief)

33 belangrijke vragen over De oudheid - De Presocraten (facultatief)

Al in de oudheid gold Socrates als degene die een omwenteling in de wijsbegeerte teweegbracht. Kun je twee voorbeelden noemen van zienswijze tegen deze omkeer?

1. filosofie is voor Socrates en Plato kinderlijk en primitief en begint na Socrates pas echt.

2. Voorplatoonse filosofie is gezond en aards. Vanaf Socrates is de filosofie gericht op het metafysische en op een imaginaire wereld (Nietzsche)

Filosofie en filosofen voor Socrates worden gerekend tot de Presocraten. Welke kanttekeningen zijn hierbij te maken?

De presocraten zijn geen primitief voorstadium dat pas in het licht van Socrates zijn ware betekenis krijgt.
Het is geen homogene groep of school
Presocraten beoefenen niet alleen de natuurfilosofie
De presocraten leefden niet allemaal voor Socrates

Aristoteles spreekt over archai. Wat bedoelde hij daarmee?

Volgens Aristoteles zijn archai de elementen, de eerste oorzaken waarnaar de wijsgeer op zoek is om tot echte wijsheid en kennis te komen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Archai werden oorspronkelijk materieel opgevat. Welke filosoof (Thalens van Milete, Anaximenes, Heraclitus, Empedocles) beschouwde welk element als basis, oorzaak van alles?

Thalens van Milete - Water
Anaximenes - Lucht
Herclitus - Vuur
Empedoclus - 4 wortels of elementen

Wat was het idee van Anaximander ten aanzien van tijd?

Zijn aandacht is even sterk gericht op het vergaan als op het ontstaan van dingen. Hij brengt begin en einde op een cirkel bijeen. Ontstaan en vergaan wisselen elkaar af in een cyclus, zoals de seizoenen.Hij ging uit van een cyclische opvatting van de tijd.

Wat was er vernieuwend/ anders aan het idee van de cyclische opvatting van de tijd?

Hierdoor ontstaat een herhaling van gebeurtenissen en een mate van voorspelbaarheid.
Hiertegenover staat de lineaire opvatting van tijd, waarin gebeurtenissen zich maar een keer voordoen en onvoorspelbaar zijn.

Wat was het idee van Anaximander ten aanzien van het element?

Het beginsel en het element van wat er is, is het onbepaalde. Het beginsel is niet water en evenmin enig ander van die dingen die element worden genoemd, maar een wezen van heel andere aard, dat onbepaald is, waaruit alle hemelen en alle werelden zouden ontstaan. En de elementen waaruit de dingen ontstaan, daarin gaan ze naar behoren weer over hij hun vergaan.

Wat was de kern van de school van Pythagoras

De school van Pythagoras was een religieuze gemeenschap met een strenge leefregel. De leerlingen geloofden in de onsterfelijkheid van de ziel en vatten de ordening van de wereld op naar wiskundig model. Begrijpen is het herkennen van een mathematisch model in de verschijnselen.

Xenophanes beoefent een genre dat ook door latere filosofen veelvuldig wordt beoefend. Welk?

Lof van de filosofie, waarin hij nadrukkelijk blijk geeft van reflectie over de gangbare manier van denken. De filosofie die hij prijst, heeft bij hem al sceptische trekken.
De kritiek op voorgangers leidt tot reflectie op de macht van het denken en tot een vorm van scepsis, in die zin dat een scherp onderscheid wordt gemaakt tussen wat echte zekerheid vertegenwoordigt en wat niet meer is dan een gissing of mening.

Parmenides schrijft over het 'zijnde', duidelijk beinvloed door Xenophanes. Wat is zijn opvatting?

Over het 'zijnde' is een bescheiden vorm van kennis mogelijk die betrouwbaar is, namelijk het besef dat het er is. Omtrent het HOE en WAAROM zijn we aangewezen op veranderlijke en feilbare meningen.

Wat was de opvatting van Eleatische school/ de Eleaten tav het zijnde en in vergelijking met de opvatting van Heraclitus?

De nadruk lag op de eenhei en onveranderlijkheid van het 'zijnde'. Heraclitus hangt het andere uiterste aan, de leer van de eeuwige verandering. Plato probeerde deze twee uitersten te verzoenen.

Wat verstaat Aristoteles onder afysici?

Filosofen die zich niet interesseren voor natuurfilosofische vraagstukken. Vb is Zeno, leerling van Parmenides, die probeerde aan te tonen dat de begrippen tijd en beweging problematisch zijn.

Wat was de opvatting van Democritus over de 'zijnden'?

hij spreekt van atomen (zijnden) onveranderlijkm maar verschillend van vorm. die zich bewegen in de lege ruimte en door botsing de concrete dingen vormen.

Door Anaxagoras zocht Socrates een andere methode van filosoferen. Wat was de kritiek van Socrates?

Anaxagoras spreekt over de 'geest' (nous) als ordenend beginsel, maar als het op verklaringen van concrete verschijnselen aankomt, neemt hij zijn toevlucht tot een mechanistisch model van uitleggen.

Anaxagoras wierp ook een metafysische stelling op over het hoe en waarom van het zijn van dingen. Wat was zijn opvatting?

Ook het HOE en WAAROM van het zijn van een voorwerp is zinvol wijsgerig denken. Dit wijst op de autonomie van het denken, en op het beschouwen van datgene wat er is in onderlinge samenhang.

Anaxagoras wordt ook gezien als de grondlegger van de vertroosting. Wat houdt dat in?

Vertroosting is de kunst om zich tegen verdriet te beschermen dmv gedachten. Wat al tevoren geweten wordt kan de mensen als het hun overkomt niet verpletteren. Het denken heeft macht over het zijn of het gebeuren.

Wat was de belangrijkste kritiek van Socrates en Plato op de Sofisten?

Het filosofisch opportunisme of de willekeur waarmee zij elk standpunt en het tegendeel daarvan verdedigden.
Hun pretenties om als meester te kunnen optreden
En het feit dat zij geld vroegen voor hun lessen.

Geef een omschrijving van het begrip retoriek?

Retoriek is de aandacht voor vormgeving en overtuigingskracht, nodig in een samenleving waarin de democratie werkt dankzij de welsprekendheid en het vermogen een grote groep mensen voor het eigen standpunt te winnen.

Waarom had Plato een afkeer van retoriek?

Omdat retorica een concurrent werd van de filosofie in het opvoeden van jonge mensen. Retorica werd van middel tot een ideaal.
Door de relativering van mening (doxa) en conventie werd een vorm van scepticisme bevorderd, maar hierdoor onstonden ook nieuwe kansen

Protagus (490- 420 v Chr) had de stelling: De mens is de maat van alle dingen, van wat er is dat het er is, en van wat er niet is dat het er niet is. Kun je deze stelling uitleggen en aangeven wat de kritiek van Plato was?

Plato bestrijdt deze stelling door 'de mens; als individueel subject op te vatten. Maar 'de mens' kan ook als collectivum van alle mensen of mensen in het algemeen bedoeld zijn.

"wat er is'  kan bedoeld zij als fusis (natuur), het onveranderlijke, of dat wat door conventie is bepaald.

Kun je de kritiek van Plato ten aanzien van de Sofisten en de schijn? En wat was het antwoord van Plato hierop.

Sofisten produceren een schijn waaraan geen werkelijkheid beantwoord. Schijn bedriegt en hij is daar speciaal voor gemaakt. Omdat schijn maaksel is, kan hij worden herhaald en de werkelijkheid vervangen, tijdelijk of voorgoed.

Leer van de ideeen - Hierbij is de werkelijkheid zelf het model. Een maaksel is alleen maar echt als het naar dat model is gemaakt en daarbij aansluit.

Antiphon legt de tegenstelling tussen conventie - natuur of mening en waarheid uit mbv rechtvaardigheid.
Rechtvaardigheid is de conventie van de samenleving waarin men leeft niet overtreden. Kun je dit uitleggen?

Je kunt hier profijt van hebben door rechtvaardigheid te beoefenen in het bijzijn van getuigen en als je alleen bent de natuur te volgen.
-> Wat de conventies zeggen is willekeurig, wat de natuur zegt is noodzakelijk. Conventies zijn afspraken, de boodschap van de natuur is spontaan tot stand gekomen.

*S: De Presocraten Thales, Anaximander en Anaximens proberen het Zijnde te verklaren uit een laatste oerstof, of stoffelijk opgevat oerbeginsel (water - vuur - lucht).
Wat was de opvatting van Anaximander over het Zijnde?

Apeiron: Alle Zijn is een in zichzelf onbepaald iets en onbegrensd iets -> voorloper evolutieleer

*S: bij Phytagoras  zijn wiskunde en getallenleer het middelpunt van zijn filosofie. Hoe zit dat in elkaar?

Getallen zijn bouwstenen van de wereld; de harmonie van de wereld komt doordat alles naar getalverhoudingen gevormd is (bijv muziek). Phytagoras zoekt naar een oerwet.

*S: Xenophanes - de Eleaten, deed een aanval van filosofie op de Griekse godsdienst. Hij maakte de vermenselijkte (antropomorfe) voorstelling van de goden belachelijk. Wat was zijn stelling?

Mensen weten niets met zekerheid over goden en zullen ook niets met zekerheid weten.
Het hoogste en beste wezen kan niet anders dan een zijn, De hoogste god is identiek met de eenheid van hele wereld -> pantheistische wereld

*S: Parmenides (Eleaten) ging uit van een onveranderlijk Zijnde. Waarom was zijn Zijn onveranderlijk en wat was het gevolg?

Hij plaatste waarheid en weten tegenover schijn en menen.
Alleen het Zijnde is, het niet-zijnde is niet en kan niet worden gedacht. Dit leidt tot ontkenning van verandering en beweging.

*S: Heraclitus gaat uit van de stelling 'Eenheid in de veelheid, veelheid in de eenheid'. Leg uit?

De wereld wordt geleid door Logos, waarnaar mensen zich moeten richten. De betekenis van Logos wordt niet duidelijk, maar is zoiets als beginsel, formule, abstracte wet, alles beheersende wereldrede.

Heraclitus gaat uit van een oerenergie (oervuur), waaruit de wereld voortkomt en waarin ze weer terugvalt. Het oervuur is ook het goddelijke, waarvan de menselijke ziel deel uitmaakt.

Heraclitus gaat uit van de eenheid der tegenstellingen (God is dag en nacht, winter en zomer etc). Ieder ding heeft tot zijn wezen zijn tegendeel nodig. Met het ophouden van scheppende spanningen zouden volstrekte dood en stilstand intreden.

*S: Heraclitus ging uit van het model van de dialectische ontwikkelingsleer. Wat houdt dat model in?

Dialectiek = bewijsvoering met woord en weerwoord, een ontwikkelingsleer over het samengaan en samenwerken van tegenstellingen, het telkens op een ander niveau herhaalde tegenspel van tegengestelde krachten (=wet van de vooruitgang)

*S: Empedocles (490 v Chr)  werd gezien als een electicus (uitkiezer) omdat hij uit voorafgaande stelsels gedachten koos om een nieuw geheel te vormen. Wat waren zijn belangrijkste ideeen?

1. Hij stelde de vier oergrondstoffen als gelijkgerechtigd naast elkaar (water, lucht, vuur en aarde). Hiermee komt de oude natuurfilosofie die naar een oerstof zocht tot een zekere afronding.

2. Drijvende en vormende krachten (vereniging en scheiding) (liefde en haat, aantrekking en afstoting) zijn de basis. Daartussen liggen de overgangstoestanden, waarin de verschillende wezens ontstaan en vergaan.

3. Ontstaan van levende wezens gaat hierarchisch. Eerst de lagere organismen, dan de hogere (planten, dieren, mensen).

4. Elk element van de buitenwereld wordt gekend door een gelijksoortig element in ons.

*S Juist of onjuist:
Zowel lichaam als ziel bestaat uit atomen. De ziel is dus iets materieels

Juist

*S Volgens de sofisten was objectieve kennis onmogelijk. Kun je dat uitleggen?

Als er geen objectieve maatstaf is om uit te maken wie in een bepaalde kwestie gelijk heeft, komt het erop aan wie gelijk krijgt. -> theoretische scepsis.
Er bestond geen objectief, voor iedereen geldend zedelijk recht, maar alleen het recht van de sterkste.

*S Wat wordt verstaan onder de scepsis van Gorgias?

Er is niets; zo er al iets was konden we het niet kennen; en als we het konden kennen, konden we het niet meedelen aan anderen.

*S Wat was het belang van de sofisten?

- Voor het eerst was de aandacht gericht op de mens,
- Het denken zelf is tot voorwerp van het denken gemaakt en zijn voorwaarden mogelijkheden en grenzen kritisch onderzocht
- Ethische maatstaven zijn aan scherp kritisch onderzoek onderwerpen en worden consequent verwerkt in een filosofisch stelsel

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo