De Eerste Wereldoorlog als de Urkathastrophe van de twintigste eeuw

28 belangrijke vragen over De Eerste Wereldoorlog als de Urkathastrophe van de twintigste eeuw

Ondanks het succes van het concertsysteem vonden er wel een aantal oorlogen plaats. Welke waren dit?

De Krimoorlog 1854-1856
De Frans-Duitse oorlog 1870-1871
De Italiaanse en Duitse eenwordingsoorlogen.

Wat was een nadeel van het concertsysteem?

- Snel toenemende internationale spanningen als gevolg van internationale en binnenlandse factoren (opkomend nationalisme, opkomende arbeidersklasse etc.)

Wat bracht het nadeel van het concertsysteem met zich mee?

Er ontstond een klimaat van strijd, onzekerheid en zoeken naar veiligheid. Men kreeg ook het gevoel dat een wereldoorlog onvermijdelijk was.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Duitsland had een sleutelpositie in het concertsysteem, leg dit uit.

- Duitsland had een centrale ligging en economische en militaire macht.
- Bismarck voerde een beleid dat erop gericht was Frankrijk te isoleren en bondgenootschappen te sluiten met potentiële vijanden zoals Rusland

Welke nieuwe koers was Duitsland ingeslagen?

- Otto von Bismarck: verdediging van de status-quo (o.a. Triple Alliance van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië).
- Congres van Berlijn (1878): Oosterse kwestie (o.a. O-H toezicht op Bosnië en Herzegovina).
- Zij zochten toenadering tot Engeland, maar dit mislukte.
- Weltpolitik door Wilhelm II vanaf 1890:
- opbouw vloot (tweeledig effect)
- opening Kielerkanaal
- niet verlengen Rückversicherungsvertrag = de tweebond die hen moest beschermen tegen een eventuele aanval van anderen, met Rusland (1890)
- kans op Einkreisung neemt toe na verdrag Rusland en Frankrijk (1894: Frans-Russische alliantie).

Wat waren de gevolgen van de Russische nederlaag in de Russisch-Japanse oorlog 1904-1905?

- Impuls nationalisme in koloniën.
- Russische revolutie (1905): Sergej Witte komt met het Oktobermanifest
- Rusland richt aandacht op Europa (de Balkan)
- Engeland beschouwt niet langer Rusland, maar Duitsland als gevaarlijkste tegenstander (Rusland was geen gevaar meer voor de Britse belangen in het Verre Oosten).
- Ontstaan twee vijandige machtsblokken

Welke twee machtsblokken ontstonden na de nederlaag van Rusland tijdens de Russisch-Japanse oorlog?

Triple Entente - Frankrijk, Engeland en Rusland.

Triple Alliantie - Duitsland, Oost-Hongarijke en Italië.

Hoe zag de politiek in Europa eruit voor het uitbreken van de oorlog?

Legerleiding zag preventieve oorlog als enige uitweg:

- Frankrijk was met legerhervormingen begonnen.
- Rusland werd steeds sterker (óók militair).
- Oostenrijk-Hongarije stevende af op zijn ondergang: Franz Conrad von Hötzendorff.
- Duitsland: onder Theobald von Bethmann Hollweg (1909 – 1917) politiek van gecalculeerd risico.

Wat waren de belangrijkste oorzaken van Wereldoorlog I volgens Caljé?

- Angst om grootmacht status te verliezen door machtsverschuivingen in Europa (Du.) en daarbuiten (VS en Japan); vorming rigide allianties als reactie op dit algemene gevoel van onzekerheid en onveiligheid.
- Ontstaan massapolitiek, rol publieke opinie, optreden lobby’s (zoals de militaire lobby).
- Crisis liberale cultuur en populariteit oorlog (sociaal-darwinisme).
- Opkomst van het nationalisme.

Hoe begon de Wereldoorlog I?

- Moord op Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand door Servische ‘extremist’ Princip (28 juni 1914).
- Duitsland moedigt O-H aan tegen Servië op te treden (wenst O-H als dominante Balkanmacht i.p.v. Rusland).
-Duitsland ziet voor zichzelf vervolgens diplomatieke rol weggelegd en verwacht geen Russische actie.

Wat gebeurde er in de zomer van 1914?

O-H verklaart Servië de oorlog op 28 juli
“Je hebt die soep gekookt, nu zal je haar eten ook” Keizer Wilhelm II tegen Bethmann Hollweg

- Rusland mobiliseert en O-H is ongevoelig voor diplomatieke bemiddelingspogingen.
- Duitsland verklaart Rusland de oorlog (1 augustus) en daarna Frankrijk (3 augustus).
- België weigert Duitsland vrije doortocht en Duitsland respecteert neutraliteit België niet (4 augustus).
- Engeland verklaart Duitsland de oorlog (4 augustus).

Wie was Alfred Von Schlieffen en wat waren zijn plannen?

- Chef Duitse generale staf.
- Een lange oorlog die verloren zou worden door Duitsland moest worden voorkomen.
- 1905: het Von Schlieffenplan (o.a. het omzeilen van de Franse fortificaties, 6 weken mobilisatie Russen voor zijn).

Hoe is het Von Schlieffenplan mislukt?

- Het Duitse leger kwam 200.000 man tekort.
- Belgische en Franse wegennet hadden beperkte capaciteit.
- Te lange aanvoerlijnen.
- Gevolg: afnemende kracht van het offensief.
- Oplossing: terreurmaatregelen (artilleriebombardementen).

Wie was Helmuth von Moltke?

- Volgt von Schlieffen in 1906 op als chef van de generale staf.
-Twijfelde aan het Schlieffenplan: oorlogen tussen industriële mogendheden duren langer.
- Geen aanval door Nederland: noodzakelijk voor aanvoer grondstoffen e.d.

Wat was het keerpunt in 1917?

- Grote onrust in leger en samenleving door maatschappelijk ontwrichting en grote aantal gesneuvelden.
- Vredesinitiatieven mislukken echter en oorlogsgezinden blijven overeind.
- Hindenburglinie: terugtrekking en tactiek van de verschoeide aarde.
- Russische Revolutie (november 1917) en vrede van Brest-Litovsk (3 maart 1918).

Hoe zag Duitsland eruit in 1917?

- Legerleiding had macht in handen (Oberste Heeresleitung).
- In voorjaar nog geloof in eindoverwinning (door tegen blokkade Engeland essentiële bevoorrading vanuit VS onmogelijk maken).
- Afkondiging onbeperkte duikbotenoorlog (risico Amerikaanse oorlogsdeelname werd voor lief genomen; Engeland zou al verslagen zijn voordat de VS effectief zouden deelnemen)

Wat waren de gevolgen van het inschattingsfout van de oorlog?

- Verlenging oorlog.
- Beslissende deelname VS aan oorlog.
- Amerikaanse invloed in Europa.

Hoe ging de ineenstorting van de Centralen in 1918?

- Conflict met Ottomaanse Rijk over de Kaukasus.
- Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk tekenen op 30 oktober een wapenstilstand.
- Wilhelm Groener draagt macht over aan burgerregering (najaar 1918).
- Wapenstilstand (11 november 1918 te Compiègne).

Het Ottomaanse Rijk na 1918.

- Bijzonder Militair Tribunaal als voorwaarde voor de wapenstilstand.
- Vervolging van verantwoordelijken van de Armeense Genocide (1915).
- 1923: Turkse Republiek.

Waarom word Wereldoorlog I als de eerste totale oorlog gezien?

- Betrokkenheid gehele samenleving door: Verstrengeling politieke en economische macht, Opkomst massademocratie (rol media/propaganda).

- Grote economische en sociale gevolgen: Gehele industrie in dienst van wapenproductie, Voedsel rantsoenering, Versterking rol vakbonden en positie vrouw.

Wat hield het veertien punten plan van Wilson in?

Essentie:
- Democratie
- Zelfbeschikkingsrecht der volkeren (Turkse Rijk en Oostenrijk-Hongarije)
- Economische vrijheid (vrijhandel)
- Collectieve veiligheid – volkenrecht (1919: oprichting Volkenbond)
 
- Economische motieven (VS hadden belang bij Open Door-politiek vanwege sterk expanderende economie)

- Morele motieven (Amerika als ‘the last best hope on earth’)

Waarom was de uitgangspositie van Duitsland veel beter na de Oorlog?

De uitgangspositie van verliezer Duitsland was veel beter dan die van de overwinnaars Frankrijk en Engeland:

- Duitse economische kracht intact gebleven!
- Entente-mogendheden sterk verzwakt:
- Vernietiging industrie Noord-Frankrijk
- Oorlogsschulden Frankrijk en Engeland bij VS
- Rusland als bondgenoot hoogst onzeker

Wie waren de hoofdrolspelers in het "straffen" van Duitsland na de oorlog?

- VS (Wilson): wilde Duitsland door een strenge, doch rechtvaardige vrede heropvoeden
- Frankrijk (Clemencau): wilde Frans veiligheidsprobleem oplossen door Duitsland economisch, militair en territoriaal te verzwakken
- Engeland (Lloyd George): wilde vooral het evenwicht op het continent handhaven

Wat hielden de vredesbepalingen t.a.v. Duitsland in?

- Duitsland als enige schuldige aangewezen van WO-I (alleinschuld)
- Duitsland verliest Elzas-Lotharingen aan Frankrijk en Eupen-Malmédy aan België
- Polen krijgt toegang tot Oostzee via corridor door Pruisen, Dantzig wordt (Poolse) vrijstad
- Rijnland wordt gedemilitariseerd en voor 15 jaar als onderpand bezet door Frankrijk (daarna plebisciet in Saarland)   
- Verbod op Oostenrijk en Sudetenland bij Duitsland
- Duitse leger gemaximeerd tot 100.000 man (en geen tanks, vliegtuigen, onderzeeboten)
- Zeer forse herstelbetalingen: 132 miljard goudmark (oorlogsschuldclausule)
- Duitse koloniën overgedragen aan Volkenbond, maar in feite verdeeld onder overwinnaars.

Wat hielden de overige vredesbepalingen in?

- Erkenning Polen, Estland, Letland, Litouwen
- O.-H. verdeeld in O., H. en Tsjechoslowakije
- Vorming Joegoslavië (Groot-Servië)
- Zuid-Tirol naar Italië  Ontmanteling Ottomaanse Rijk (Franse en Britse mandaatgebieden in Midden-Oosten)
- Handvest Volkenbond (maar géén sancties)

Wat was de Duitse reactie op de Vrede van Versailles?

- Veel moeite de nederlaag te accepteren (vgl. oorlogspropaganda, onverslagen Duitse leger en ontbreken strijd op Duitse bodem)
- Gevoel verraden te zijn: door Wilson en door de eigen burgerregering (dolkstootlegende)

Welke instrumenten werden er ingezet om Duitsland in toom te houden?

- De Volkenbond
- Verzwakking van Duitsland:
- Herstelbetalingen
- Territoriale bepalingen
- Decimeren leger

Hoe was de situatie in Europa na de Vrede van Versailles?

- VS voeren isolationistische politiek en worden geen lid van de Volkenbond (nadelig voor stabiliteit in Europa)
- ‘Europese’ wereldrijken groter dan ooit, maar ook zwakker (macht VS, Japan en (later) de SU)
- Veel kritiek op Versailles (Keynes, Foch) en wraakzuchtige rol Frankrijk (nu ook andere visies)

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo