Startpagina / Samenvattingen / Epidemiologisch onderzoek opzet en interpretatie / onderzoek-ziekt-confounding

Validiteit en precisie

30 belangrijke vragen over Validiteit en precisie

Wat is predictie en welke twee vormen komen binnen de geneeskunde voor?

Predictie is op basis van dingen die je wel weet een uitspraak doen over iets dat je nog niet weet.

Twee vormen:

Diagnose: welke ziekte heeft de patient?
Prognose: wat wordt het beloop van die ziekte?

Hoe ziet de epidemiologische functie eruit voor epidemiologisch onderzoek?

P(Z) = f(b0 + b1D1 + b2D2 + ... + bkDk)

Prevalentie van de ziekte: voorkomen van de ziekte
...is de functie van...
D = determinanten
b = parameters die de sterkte van het verband laten zien

Welke vormen kan een predictiemodel aannemen?

Regressievergelijking: weergave van de samenhang tussen een afhankelijke variabele en de onafhankelijke variabelen.
Score-card: bv voor het voorspellen van het tienjaarsrisico op hart- en vaatziekten.
Nomogram

Moet je bij predictiemodellen rekening houden met niet-causale determinanten?

Ja, een niet-causale determinant zoals geslacht wordt bijna altijd in het model meegenomen, ook al is er geen oorzakelijk verband tussen geslacht en de uitkomst.

Wat is hanteerbaarheid van een meetinstrument?

De meting mag niet te belastend zijn (fysiek, mentaal, financieel, qua tijdbeslag), mede gelet op het feit dat in epidemiologisch onderzoek doorgaans grote aantallen personen participeren.

Welke stappen worden doornomen voor een goede operationarisatie van een epidemiologische functie?

1. Vaststellen wat men wil meten: een 'conceptuele' definitie van de variabele (bv: bloeddruk; hoofdpijn; heroinegebruik)

2. Vaststellen van de mogelijke waarden die men bij dit concept wil onderscheiden. Men noemt dit ook wel de 'conceptuele schaal' (bv: hoge, normale of lage bloeddruk; wel of geen hoofdpijn; wel of geen heroinegebruik)

3. Omzetten in een 'empirische (operationele) definitie' van de variabele. Een efficiente manier valide en precieze manier de informatie verschaffen over het betreffende kenmerk

4. Vaststellen van de 'empirsche schaal', waarop men de onderzoekspersonen feitelijk gaat meten (vb mm hg, wel/geen littekens van een naald)

Wat is het verschil tussen het klinische en het onderzoeksdoel van predictie onderzoek?

Het onderzoeksdoel wil de beste voorspellers vinden van de aanwezigheid of het beloop van de ziekte. Het klinische doel wil alleen de aanwezigheid en het beloop van de ziekte voorspellen.

Wat is het domein, de determinant en de uitkomst in de volgende vraag: 'Wie heeft de grootste kans op een myocardinfarct?'

Domein: mensen die de ziekte nog niet hebben maar wel kunnen krijgen.
Determinant: factoren als leeftijd, geslacht, beweging.
Uitkomst: myocardinfarct (termijn!).

Hoe druk je de precisie van een meetinstrument uit?

Dit doet men bij voorkeur aan de hand van een 'betrouwbaarheidsinterval' (BI) rondom de meest waarschijnlijke waarde (puntschatting), incidentiecijfer, relatief risico etcetera.

Als de betreffende studie heel vaak herhaald zou worden, dan zou het betreffende interval in 95% van de gevallen de werkelijke waarde omvatten.

Belangrijk is dat het betrouwbaarheidsinterval een impressie geeft van de hoeveelheid fouten in het onderzoeksresultaat, ofwel de precisie.

Welke stappen doorloop je bij het ontwikkelen van een predictiemodel?

Study design
Selectie van variabelen
Metingen
Analyse
Rapportage

Hoe ziet het study design van een predictiemodel bij diagnostiek en bij prognostiek eruit?

Bij diagnostiek cross-sectioneel (determinant en uitkomst op hetzelfde moment meten) en bij prognostiek (prospectief) cohort.

Hoe selecteer je variabelen voor een predictiemodel? Welke factoren beïnvloeden restrictie?

Ze moeten makkelijk te meten zijn, dicht bij de praktijk. Je kunt ze uit de literatuur halen, uit voorgaande studies of uit eigen ervaring.
Restrictie verloopt op basis van beschikbaarheid, wenselijkheid en kosten.

Hoe verloopt de meting (diagnostisch en prognostisch) bij het ontwikkelen van een predictiemodel?

Diagnostisch: gouden standaard
Prognostisch: 'harde' uitkomstmaat
Meet zoals er in de praktijk ook gemeten wordt!

Hoe meet je de performance van een predicitemodel?

Door middel van discriminatie en calibratie.

Kunnen selectiebias, informatiebias en confounding achteraf nog gecorrigeerd worden?

Selectiebias en informatiebias kunnen niet meer rechtgezet worden wanneer de onderzoeksgegevens eenmaal verzameld zijn, tenzij de grootte en de richting van de gemaakte selectie- en meetfouten exact bekend zijn. Dit is zelden het geval.

Indien de confounder ook gemeten is, kan hier achteraf nog op gecorrigeerd worden.

Wat geeft een ROC-curve weer? Waar staat de afkorting voor?

sensitiviteit en specificiteit.

Bij discriminatie zit het oppervlak onder de ROC-curve ergens tussen de 0.5 en de 1. tussen de 0.7 en 0.8 --> het begint er een beetje op te lijken. 0.9 is heel goed.

Receiver Operating Characteristic- curve.

Waarom is een prospectief cohortonderzoek relatief ongevoelig voor selectiebias?

Er wordt immers de expositiestatus van de (potentiele) deelnemers aan het onderzoek vastgesteld op het moment dat er nog géén sprake is van de ziekte.

Op de mogelijkheid van selectiebias in een cohortonderzoek moet men vooral beducht zijn, indien voorstadia of bepaalde preklinische kenmerken van de bestudeerde ziekte samenhangen met de blootstelling aan de betreffende determinant.

Uit welke stappen bestaat validatie van predictiemodellen?

1. Ontwikkelen

2. Interne validatie (op eigen data met behulp van statistische methodiek)

3. externe validatie (data in een ander ziekenhuis of land of later in de tijd)

4. Impact: leidt het model tot andere keuzes?

Wat is referral bias?

Vertekening door een specifiek verwijzingsbeleid, bijvoorbeeld doordat gecompliceerde patienten (met een afwijkend risicoprofiel) naar een UMC worden verwezen en ongecompliceerde patienten naar een algemeen ziekenhuis.

Wat is non-respondent bias?

Indien de mensen die instemmen met deelname aan het onderzoek systematisch verschillen met mensen die afzien aan deelname aan het onderzoek.

Wat is withdrawal bias?

Gevaar van selectieve uitval van mensen gedurende de follow-up periode.

Confounding? Alocholgebruik in een onderzoek naar de relatie tussen sigaretten roken en longemfyseem.

Nee. Alleen relatie tot de determinant. Geen met de outcome.

Confounding? leeftijd naar de vraag of roken na het doormaken van een eerste infarct de kans op een tweede infarct vergroot

Confounding? Voedingsgewoonten in een onderzoek naar de relatie tussen bloedgroep en de kans op een infectieziekte

Nee, alleen relatie tot de outcome.

Confounding? geboortegewicht van het kind in een onderzoek naar de relatie tussen ondervoeding bij zwangere vrouwen en zuigelingensterfte

Nee. Dit is een situatie waar het een intermediaire factor is.

Welke maatregelen zijn er om vertekening ten gevolge van confounding en selectiebias tegen te gaan?

Randomisatie, restrictie en matchen binnen de opzet.
Stratificatie, standaardisatie en multi-variabele regressieanalyse binnen de analyse.

Waar zorgt randomisatie van de onderzoekspersonen voor?

Het rekent zowel met bekende als met onbekende of moeilijk te meten confounders af. Randomisatie biedt echter geen garantie dat de verschillende behandelgroepen volledig vergelijkbaar zullen zijn. Met name bij kleine onderzoekspopulaties kan het toeval ongelukkig uitpakken. Hierbij kan er prestratificatie de uitkomstbieden door vergelijkbaarheid te bevorderen.

Wat doet matchen van de populatie?

Matchen verwijst naar de selectie van vergelijkingsgroep - de niet blootgestelde personen in een cohortonderzoek of de controle personen in een casecontrolonderozek - die ten aanzien van de verdeling van een of meer potentiele confounders identiek is aan de indexgroep - de blootgestelde personen.
Inuitief lijkt dit een zeer aantrekkelijke en voor de hand liggende maatregel om de kwaliteit te verbeteren.
Dit is een tijdrovende en kostbare aangelegenheid, omdat veel kandidaatdeelnemers aan het onderzoek beoordeeld, gemeten en vaak weer afgevoerd moeten worden om tot de uiteindelijke selectie te komen.

Wanneer doe je een multivariabele regressie?

Als je te maken hebt met veel confounders of met veel categorieen per confounder.

Wanneer is een onderzoek goed generaliseerbaar?

Je moet vooraf eerst een domein afbakenen. Waarnaartoe wil ik mijn onderzoeksgegevens extrapolareren? Hierbinnen kun je restricties toepassen.
Vervolgens dient er een geschikte bron geidentificeerd te worden die gebruikt kan worden om personen van het te bestuderen type in het onderzoek te krijgen. Dit is de basispopulatie.
Hieruit haal je de onderzoekspopulatie ten slotte, waarbij census (alle personen) of juist een deel ervan onderzoek wordt verricht (steekproef).

Bij de vertaling van domein naar steekproef kunnen gemakkelijk fouten ontstaan. Wanneer deze systematisch van aard zijn, kan dit gevolgen hebben voor de generaliseerbaarheid.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Epidemiologisch onderzoek opzet en interpretatie | 9789031378135 | L M Bouter, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.