Breuk of brug? - Mieke Rijnders - Expressionisme: eenheid of veelheid?

43 belangrijke vragen over Breuk of brug? - Mieke Rijnders - Expressionisme: eenheid of veelheid?

Welk gedicht gebruikte dichters en kunstenaars in het Berlijn van 1911 om de op handen zijnde omwenteling aan elkaar aan te kondigen?

Het gedicht Weltende

Van welk periodiek is het tijdschrift Der Demokrat (orgaan van de Berlijnse politieke en culturele avant-garde) een voorloper?

Het Tijdschrift Die Aktion zal een belangrijk orgaan van de beweging gaan vormen.

Wat was de maatschappelijke situatie aan het begin van de twintigste eeuw in Duitsland?

Gegoede burgerij: gaf de toon aan, maar had gebrek aan politiek macht, materieel ingesteld, nationalistisch gekleurd Geistesleben.

  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wanneer is het begrip expressionisme ontstaan? In welke (maatschappelijke) context ontstaan?

Het is een contemporain begrip, ontstaan in de periode waarin het e actief was. Omvat uiteenlopende kunstwerken, richtingen en historische/ideologische achtergronden.

 

Geboren in een tijd vol onrust: breuken, oorlogsdreigingen en conflicten. Een deel van het volk wenste veranderingen. Een nieuwe generatie kunstenaars stond op en zocht eigen en eigentijdse uitdrukkingsvormen om de geestelijke en culturele impasse te doorbreken. Men zet zich af tegen de vastgeroeste bekrompen gegoede burgerij (zie gedicht Weltende van Van Hoddis) die zich spiegelde aan de (culturele) waarden van de machtige feodale klasse. Materialistisch en nationalistisch ingesteld.

 

Het expressionisme werd geboren in een tijd dat het avondland ten onder leek te gaan. Wat wordt daarmee bedoeld?

In het Berlijn van 1911 ervoeren kunstenaars, dichter het klimaat als burgerlijk en benauwend. Er moest maar eens wat gebeuren, desnoods een echte oorlog.

Wat symboliseert de hoed in het gedicht van van Hoddis?

het symboliseert de waardigheid van de burger die hij zal verliezen als de hoed wegwaait.

Welk tijdschrift verscheen in 1911 in Berlijn?

In  Berlijn verscheen in 1911 Der Demokrat, een van de organen van de Berlijnse politieke en culturele avant-garde.


Welke kunstenaar dacht al serieus na over de oorlog?

Beeldend kunstenaar Max Beckmann dacht al in 1909 na over de wenselijkheid van een echte oorlog, om de geestelijke en culturele impasse te doorbreken.

Wanneer en in welke belangrijk tijdschrift werd het gedicht Weltende gepubliceerd

Op 11 januari 1911, in het tijdschrift Der Demokrat

Van wie was het gedicht Weltende?

Het gedicht Weltende was van Jakob von Hoddis.

Waar richtte Der Blaue Reiter zich op?

 

De legende en het sprookje

Noem een kenmerkend verschil tussen de Kunstlergruppe Brucke en Der Blaue Reiter?

B, spontaneïteit en gericht op eigen leefomgeving. R, legenden en sprookjes als bronnen van inspiratie.  

Welke stand gaf in Duitsland de culturele toon aan?

De gegoede burgerij

Waar richtte de uit Dresden afkomstige kunstenaarsgemeenschap 'Brücke' zich op?

Op de eigen leefomgeving, ook wanneer die in de natuur werd geënsceneerd.

Verklaar de titel van dit hoofdstuk: Expressionisme, eenheid of veelheid?

In de tijd bestrijkt het expressionisme een periode die gekenmerkt wordt door verschillende historische fasen. De geestelijke achtergrond van de artistieke productie van voor, tijdens en na WO I verschilt (veelheid)

 

De werken van de diverse kunstenaars vertonen weinig of geen verwantschap (veelheid). Wat de beeldende kunst betreft kun je als gemeenschappelijk haakje de vormentaal aanhalen: door het gevoel geleide vervorming van de zichtbare werkelijkheid (eenheid). Evocatie door deformatie!

 

Als bindend element (eenheid) geldt wellicht de antiburgerlijkheid en het ideaal van een betere wereld, maar dit gegeven toont zich lang niet in alle werken (veelheid).

Hoe typeerde de dichter Georg Heym de sfeer in het Duitsland rond 1911?

De dichter Georg Heym typeerde de sfeer als: vet en smerig als boenwas op oude meubelen.

Wat vormde voor Der Blaue Reiter (uit München) de belangrijkste bron van inspiratie?

De legende en het sprookje

George Heyms' Der Krieg, Jacob van Hoddis' Weltende en Augustus Stramms' Untreu behoren alle drie tot de expressionistische literatuur maar wat maakt ze 'expressionistisch'?

Bij Van Hoddis overwegen spot en ironie, bij Heym is er sprake van dodelijke ernst en bij Stramm van persoonlijk verdriet zonder referentie aan politieke of maatschappelijke werkelijkheid. Stramm forceert bewust de traditionele mogelijkheden van de taal, Van Hoddis rijgt quasi nuchtere observaties taalkundig correct geformuleerd aaneen, terwijl Heym in de gekozen vormen geen dichterlijke conventie schuwt. Het is dan ook geen wonder dat in recent literatuurhistorisch onderzoek 'expressionisme' als stroming of definieerbare stijl van een afgrensbare periode fundamenteel ter discussie is gesteld.

Wie domineerde het openbare leven in Duitsland?

De burgerij en officierskringen

Wat was nieuw aan het gedicht Der Krieg?

Nieuw aan het gedicht Der Krieg van Georg Heym was zijn gebruik van bijna karikaturale beelden als dat van de oorlog die met zwarte hand de maan samenknijpt en dat van een stad die zichzelf in de afgrond stort.

Had de gegoede burgerij grote politieke macht?

Nee, de politieke macht lag bij de feodale klasse. De burgerij compenseerde dit met materieel ingestelde ondernemerschap of met een sterk nationalistisch gekleurd Geistesleben

Is er in de beeldende kunst een verbindend element te ontdekken?

Ja, niet zo sterk maar alleen in de vormtaal valt een gemeenschappelijk kenmerk te ontdekken. De door het gevoel geleide vervorming van de werkelijkheid van zowel de figuratieve elementen maar ook van de totale beeldruimte zijn gemeenschappelijk te noemen.

Wat zijn kenmerken van expressionistische gedichten?

Vorm en inhoud zijn traditioneel. Nieuw zijn de karikaturale beelden (Georg Heym) of het gebruik van alledaagse observaties (Hoddis), breken met logica van taal en metrische tradities (Stramm). Grote expressiviteit, uitdrukkingskracht.

Wat was er anders dan anders aan het gedicht van Jakob van Hoddis?

Jacob van Hoddis brak in zijn gedicht Weltende met de schijnverhevenheid of lyrische stemmingen. Hij presenteerde een ironisch commentaar op zijn tijd in een aaneenschakeling van prozaïsch geformuleerde observaties.

Van wie was het gedicht Untreu?

August Stramm schreef het gedicht Untreu.

Wat weet je over Compositie II van Kandinsky?

1911, abstracte houtsnede als alternatief voor de moderne werkelijkheid. spontaneïteit schijnbaar aanwezig, poging figuratieve elementen te bevrijden uit de beperktheid van hun aardse omhulsel.

Noem de kenmerken van vormentaal van Kirchner, Feiniger, Macke en Nolde

Kirchner: directe emotionaliteit
Macke: bedachtzame equilibrisme
Nolde: fel gekleurde grove figuraties
Feininger: prismatische opgebouwde stads-en zeegezichten

Benoem gemeenschappelijk kenmerk beeldende kunsten in het expressionisme.

Overwegend door het gevoel geleide vervorming van de zichtbare werkelijkheid, voor ook van de totale beeldruimte. Deze gemeenschappelijkheid kende echter een groot scala aan varianten.

Noem twee dichters die dichtkunst maakten die qua vorm traditioneel bleef maar door de inhoud afweek?

George Heym met Der Krieg
(waarin personifieerde metaforen grote expressieve uitdrukkingskracht geeft.)

August Stramm in het gedicht Untreu
(waarin originele beelden gecombineerd worden met vormen die breken met de logica van de taal en met de metrische traditie.)

Wat maakt de teksten van Hoddis, Van Heym en Stramm expressionistisch?

Van Hoddis: spot en ironie
Van Heym: dodelijke ernst
Stramm: persoonlijk verdriet zonder te refereren aan politiek of maatschappelijke werkelijkheid.


Er is dus niet echt sprake van een eenduidige gemeenschappelijke deler, anders dat zij alle drie afwijken van het voorgaande.

Welke schilder vormde een uitzondering rond 1912 door met zijn schilderijen wel de ondergang van de burgerlijke wereld uitbeelden?

De schilder Ludwig Meidner.

Welk lid van de Brücke-groep toont in zijn ets Baders in Moritzburg een wel bekend thema?

De schilder Ernst Ludwig Kirchner.

Welke schilder maakte de houtsnede Compositie II?

De schilder Wassily Kandinsky.

Waarin verschilt Wassily Kandinsky van Ernst Ludwig Kirchner?

Wassuly Kandinsky's houtsnede is minder spontaan en heeft als inspiratiebron niet de eigen leefomgeving maar de legende en het sprookje 'Der Blauwe Reiter' als inspiratiebron.

Uit welke historische fasen bestaat 'het' expressionisme?

  • De tijd voor de 1ste wereld oorlog waarin de maatschappij in politiek en sociaal opzicht in haar voegen kraakte.
  • WO I zelf met het 'hoera-patriottisme' waar de kunstenaars zelf ook in meegingen
  • De periode van reëel geprobeerde en gedroomde revoluties
  • De tot ver in de jaren twintig reikende fase waarin het expressionisme zijn revolutionaire elan en de zichzelf opgedragen revolutionerende functie had verloren maar tegelijkertijd als bron van mogelijke vormen een lang aanhoudende positieve receptie en een grote verbreiding beleefde

Valt er uit de diverse historische fasen van 'het' expressionisme in al zijn vormen (beeldende kunst, literatuur) een samenhangende ideologie of een gemeenschappelijk geestelijk klimaat te destilleren?

Vrij wel niet. De angst voor de gemechaniseerde, ontmenselijkte maatschappij is bij veel maar lang niet alle  expressionisten terug te vinden, ook de historische omstandigheden waren zo verschillend dat ook hieruit geen gemeenschappelijke deler in valt te ontdekken.

Hoe luidde de nieuwe opdracht aan de beeldende middelen?

Evocatie door deformatie.

Wat betekend 'evocatie'?

De oproeping van gevoelens en/of beelden.

Worden Wassily Kandinsky en Ernst Ludwig Kirchner beide tot de expressionistische schilders gerekend?

Ja, ondanks het ontbreken van herkenbare gemeenschappelijke kenmerken worden beide als expressionisten beschouwd.

Wat was kenmerkend voor de tijd waarin het expressionisme geboren werd?

Expressionisme werd geboren in de tijd dat het avondland ten onder scheen te gaan. Scheuren en breuken, oorlogsdreiging en sociale conflicten kondigden de omwenteling aan.

Welke beperkte verandering trad op, rond 1911 door de ondergang van de burgerlijke wereld, in de beeldende kunst?

De revolte in de beeldende kunst bleef beperkt tot de beeldende middelen.

Wat deed de dichter Jacob van Hoddis met vorm en inhoud van gedichten om te rebelleren?

Hij gebruikte traditionele vormen en inhoud maar door het gebruik van woorden die dicht bij de mensen stond en met ironisch commentaar op zijn werkelijkheid brak hij met de schijnverwevenheid van de literaire praktijk.

Wat laten de  vormgeving van de figuren en de anti-esthetische impuls waarmee de landschappelijke details worden weergegeven in  Baders in Moritzburg zien?

Een bewust en hevig verzet tegen conventies.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo