Startpagina / Samenvattingen / Feniks / filips-nederlanden-karel

TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS - uit de Opstand een Republiek geboren

47 belangrijke vragen over TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS - uit de Opstand een Republiek geboren

Wat is de Bourgondische kring?

Karel V zette het streven naar eenheid en centralisatie van zijn Bourgondische voorouders voort. Hij verenigde de zeventien Nederlandse gewesten in de Bourgondische kring?

Wat zorgde voor grote spanningen in de Nederlanden na de aftreding van Karel V?

Filips II was zeer intolerant tegenover de protestanten en hij probeerde de traditionele machtsverhoudingen open te breken en het bestuur verder te moderniseren (centralisatie en uniformering).

Wie kwamen in opstand tegen Filips II vanwege zijn strenge beleid?

Hoge edelen zoals Willem van Oranje en de graaf van Horn, maar ook gewesten en steden wensten hun oude privileges te behouden (particularisme).

Welke gebieden had Karel onder zijn macht?

1. 1515; heer der Nederlanden
2. 1516; koning van Spanje en zijn koloniën
3. 1519; gekozen door de Duitse keurvorsten tot keizer van het Heilige Roomse Rijk

Wat kenmerkte Karels manier van besturen?

Hij wilde alles uiteindelijk zelf beslissen. Daardoor was zijn bestuur traag.

Tegen wie voerde Karel oorlog?

1. Tegen de Turken, die de macht had overgenomen in de Arabische gebieden, Noord-Afrika en de Balkan.
2. Frankrijk, die bang was voor een omsingeling door Karel's landen.

Hoe financierde Karel deze oorlogen?

Met goud en zilver uit de Nieuwe Wereld.

Waarom beschermde Karel het rooms-katholieke geloof toen Luther veel aanhang kreeg?

Uit geloofsovertuiging en omdat dit in zijn rijk de bindende factor was.

Hoe verkreeg Karel V bestuursmacht over alle gewesten in Nederland?

1. Hij dwong de bisschop van Utrecht afstand te doen van zijn wereldlijke macht.
2. De gewesten Groningen en Friesland erkende uit zichzelf het bestuur, omdat daarmee een einde kwam aan hun interne twisten.
3. Ook Gelderland werd toegevoegd.

Hoe probeerde Karel de zeventien gewesten van de Nederlanden tot een eenheid te maken?

Door het bestuur te centraliseren, de oude privileges op te heffen en in alle gewesten dezelfde regels te laten gelden.

Wat was de taak van de Raad van financiën?

De edelen en juristen regelden de beden (jaarlijkse verzoeken om geld) aan de Staten-Generaal en het innen van de belastingen.

Wat is de Gewestelijke Staten?

De vertegenwoordiging van de adel, steden en geestelijkheid uit één gewest. De Gewestelijke Staten bespraken de bede (verzoek om betalingen) van de landsheer en eisten in ruil daarvoor privileges.

Wat was een kenmerk van het Nederlandse bestuur?

Kwaliteit boven afkomst.

Wat vonden de Katholieken van de Bloedplakkaten?

Zij vonden de doodstraf ook veel te streng. Ze protesteerden tegen de hardheid ervan. Vooral tegen de doodstraf voor diegenen die teruggekeerd waren tot het katholieke geloof, bestond veel bezwaar. Het werk van de inquisiteurs en de uitvoering van de vonnissen werden dan ook vaak gesaboteerd.

Hoe reageerde Karel op het tegenwerken van de inquisitie?

Hij vatte het plan op om de Zeventien Verenigde Nederlanden in kerkelijk opzicht los te maken van Frankrijk en het heilige Roomse Rijk. Deze plannen zouden goed passen bij de maatregelen van de Contrareformatie, waarbij de bisdommen in kleinere delen zouden worden verdeeld, de priesteropleiding verbeterd zou worden en er betere controle over priesters en gelovigen uitgeoefend zou worden.

Hoe reageerde de bevolking op de kleinere bisdommen?

Zij verzetten zich. Velen beseften dat de centralistische maatregelen ongetwijfeld een verdere verscherping van de vervolging van protestanten tot gevolg zou hebben.

Waarom werkten de steden en gewesten de centralisatie van Karel tegen?

Zij wilden hun middeleeuwse privileges vasthouden of weigerden hervormingsgezinden te vervolgen en vonnissen uit te voeren.

Hoe werd Karel tegengewerkt op het gebied van geld?

Corruptie van ambtenaren en de voortdurende oorlogen kostten hem veel geld.

Wat waren Karel's motieven om de ketters in het Rijk en in de Nederlanden streng te vervolgen?

1. Geloofsovertuiging
2. Eenheid van geloof zou eenheid in zijn Rijk vergroten
3. Gehoorzaamheid van zijn onderdanen zou vanzelfsprekender worden

Wat was de gevaarlijkste protestantse groep voor de heersende katholieke kerk?

De calvinisten, met hun hechte organisatie, felle en duidelijke propaganda en strenge discipline. De groei vond plaats vanuit het zuiden, waar door achteruitgang van handel en nijverheid veel ontevredenheid heerste.

Welke plannen zette Filips II na zijn vaders aftreding door?

Hij verkleinde de bisdommen, zodat zowel de bestuurlijke als de religieuze organisatie beter zouden worden en er meer op de bevolking gelet zou kunnen worden. Bovendien werd de priesteropleiding verbeterd.

Waarom verzetten de bisschoppen zich tegen de nieuwe plannen?

Het betekende voor hen een nieuwe indeling waarbij de grote, oude bisdommen werden verkleind en daarmee hun aanzien en inkomsten.

Waarom protesteerde de adel tegen de nieuwe maatregelen?

Zij konden geen bisschop meer worden, omdat voortaan alleen universitair opgeleide theologen daarvoor in aanmerking kwamen.

Hoe reageerde de bevolking op de strengere maatregelen van Filips II?

Zij waren bang dat de maatregelen tot nog strengere vervolgingen van hervormingsgezinden zouden leiden.

Wie stuurde Filips naar de Nederlanden om voor hem te regeren?

Margaretha van Parma en haar adviseur kardinaal Granvelle.

Waarom werd Granvelle ontslagen?

Margaretha luisterde alleen nog maar voor bestuurlijke zaken naar Granvelle, omdat ze onervaren was. Ze passeerde de hoge edelen in de Raad van State. Belangrijke zaken, zoals de inrichting van de nieuwe bisdommen, besprak ze niet meer met hen. Oranje, Egmond en Horne, verenigden zich en eisten dat Granvelle zou opstappen. Past toen ze weigerden nog langer naar de Raad van State te komen, werd hij ontslagen.

Waarom ontstond er verzet onder de lage adel?

Ze haalden minder uitkomsten uit hun bezittingen en keken met afgunst naar de rijkdom in de steden. Ook van staatsfuncties en kerkelijke ambten leken ze te worden uitgesloten.

Waarom protesteerde het volk?

De economische omstandigheden waren slecht. Filips legde steeds hogere belastingen op om zijn oorlogen te bekostigen.
De lakenindustrie was ingezakt, omdat Engeland wegens een conflict niet meer wol wilde exporteren naar de Nederlanden. Veel mensen waren werkloos.
De oogsten waren gedeeltelijk mislukt, door de strenge winters. De broodprijzen stegen enorm. De graanimport uit het Oostzeegebied was gestopt.

Waar komt de term Geuzen vandaan?

Bedelaars in het Frans, gegeven door de adviseur van de landvoogdes.

Accepteerde Margaretha het Smeekschrift?

Ja. Veel gevluchte hervormers en predikanten keerden terug naar de Nederlanden.

Wat vond Filips zwak aan de edelen tijdens de Beeldenstorm? En wat deed hij vervolgens?

Zij wisten alleen de orde te herstellen door een soort godsdienstvrede.

'Hij verving Margaretha door de hertog van Alva, die met een leger de opstand moest neerslaan.

Wat waren Alva's eerste daden in de Nederlanden?

Hij liet Egmond en Horne arresteren en richtte een speciale rechtbank op: de Raad van Beroerten (=de Bloedraad). Egmond en Horne werden onthoofd.

Hoe bestuurde Willem van Oranje zijn prinsdom?

Hij was na het smeekschrift gematigder. Hij herstelde de rust door godsdienstvrede en wees kerkgebouwen toe aan zowel de katholieken als de gereformeerde calvinisten. Hij riep op tot verdraagzaamheid en wederzijds respect.

Hoe reageerden Filips en Alva op Willem's instelling? Wat deed Willem toen?

Willem werd door de Bloedraad veroordeeld en hij verloor zijn bezittingen in de Nederlanden. Hij formeerde vervolgens een leger. De veldtocht mislukte, net als een volgende.

Wat was een kantelpunt in de strijd tussen de Geuzen en Filips?

De inname van Den Briel in 1572. Gevluchte gereformeerden die vanaf de Noordzee opereerden de militair bewaakte stad innamen. Andere Hollandse en Zeeuwse steden sloten zich aan.

Wat gebeurde er bij de baldadige vergadering van de Staten van Holland?

Er werd besloten dat het gereformeerde geloof de officiële godsdienst zou zijn. Ook werd Willem van Oranje tot stadhouder van Holland en Zeeland benoemd. De opstandige gebieden wilden zelf het bestuur regelen en gingen zich meer als een eenheid organiseren.

Hoe reageerden Alva en Filips op het georganiseerde verzet?

Ze trokken in de aanval. Steden werden veroverd en geplunderd. Alva hoopte hiermee de andere steden af te schrikken.

Wat gebeurde er bij de belegering van Alkmaar?

De dijken rondom Alkmaar werden doorgestoken, zodat de Spaanse soldaten hun loopgraven onder water zagen lopen en het beleg moesten opgeven.

Wanneer trok het Spaanse leger weg uit Holland en had Alva gefaald?

Nadat ze tevergeefs geprobeerd hadden Leiden door belegering en uithongering te overwinnen.

Wat hoopte Willem van Oranje met dit verdrag te bereiken en wat gebeurde er echt?

Hij hoopte eindelijk steun te krijgen voor een algehele opstand tegen Filips en voor godsdienstvrede. Maar zowel fanatieke protestanten als vasthoudende katholieken legden de afspraken in eigen voordeel uit.

Wat was de tegenreactie van de Unie van Atrecht?

De unie van Utrecht (1579). Elke gewest behield zijn eigen rechten, privileges en bestuur, maar gingen samenwerken op militair en economisch gebied. Het calvinisme kreeg een bevoorrechte positie, doordat alleen leden of vrienden van de gereformeerde kerk ambten konden bekleden. Geloofsvervolging bleef verboden, maar de rooms-katholieken raakten wel hun kerkgebouwen kwijt.

Hoe reageerde Willem op de Unie van Utrecht?

Hij zag zijn ideaal van godsdienstvrede vervliegen en moest uit praktische en machtsoverwegingen steeds meer steunen op het calvinistische kamp.

Hoe strafte Filips Willem?

Hij deed hem in de ban en zette een prijs op zijn hoofd.

Wie was de opvolger van Filips in de Nederlanden?

De hertog van Anjou, de jongste zoon van de Franse koning. Die vond dat hij te weinig macht had. Bovendien leefde hij losbandig en had onbetrouwbare soldaten. Hij was katholiek. In 1583 moest hij weer weg.

Wie kwamen nog meer kort aan de macht in de Nederlanden?

De macht werd aangeboden aan koning Elisabeth I, een vijand van Filips, maar zij stuurde in plaats haar vertrouweling, de graaf van Leicester. Ook hij kreeg te weinig macht en vertrok terug naar Engeland.

Wat werd besloten na het vertrek van de graaf van Leicester?

De Staten-Generaal besloot het bestuur zelf te regelen in 1588. Daarmee ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Wat waren hoofddoelen van de Opstand?

- behoud oude privileges
- religieuze verdraagzaamheid

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Feniks

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding