Eendracht en tweespalt: politiek en bestuur - De autoriteiten

combinatie van diplomatieke activiteit + positie in stedelijk bestuur = onontbeerlijk voor uitoefening van de macht in de Republiek. vb. Van Beuningen; ontwikkeling van beroepsdiplomaat [Zweden + Frankrijk] + deel van stadsbestuur Amsterdam. veilig stellen 'uiteenlopende' belangen; handel / vrede.

verwarring valt terug te voeren op het feit dat het politiek bestel is gebaseerd op een compromis tussen twee tegenstrijdige beginselen. in de Unie van Utrecht [1579] staat dat de provincies zich zullen verenigen alsof zij één provincie zijn - eenheid van bestuur. <> tegelijkertijd de zeer tegenstrijdige belofte dat specifieke gewoonten, gebruiken, vrijheiden en uitzonderingen van elke provincie / stad! op zich zullen worden gewaardeerd en gehandhaafd - eenheid van bestuur, maar niet ten koste van [vele!]  plaatselijke en regionale voorrechten en gebruiken. 

eenheid van de Lage landen was er kortstondig onder Karel V, maar eenheid was omstreden en opstandige delen zeer recent toegevoegd. Samenwerking bij OPstand is uit pure noodzaak > eerste loyaliteit ligt bij plaatselijke en regionaal bestuur! rijkssteden [Zwolle, Kampen, Deventer] = soevereine 'vorstendommen' in Roomse Rijk.

twee afdelingen; magistraat - 'meente' of gemeente

burgers kiezen 48 leden meente voor het leven > jaarlijks keuze 8 magistraten > dagelijks bestuur > magistraat; bestuurlijk + juridisch orgaan, elke 4 weken wisseling twee magistraten voorzitterschap

jaarlijkse verkiezing + maandelijkse wisseling = ambtsmisbruik beperken

meente . CONTROLERENDE TAAK

typisch voor de landgewesten in zeegewesten invloed burgerij beperkter.

in Holland weinig invloed van burgerij; vroedschappen = permanente raad; voor het leven gekozen leden / aanvulling dmv coöptatie. burgemeesters veelal gekozen uit vroedschap; in Amsterdam ook van buitenaf > hier een zeer invloedrijke achterraad van voormalig burgemeesters.

stedelijke onafhankelijkheid in zeegewesten is formeel minder groot. geen aanspraak op soevereiniteit. stemverhouding in Provinciale staten Holland is per stad als ware zij soeverein, zonder rekening te houden met omvang van stad. daarentegen kunnen in de staten van holland meerderheidsbesluiten worden genomen. bij soevereine steden is unanimiteit logischer als in Overijssel > stedelijke onafhankelijkheid daar groter.

samenstellende delen van de provinciale staten zijn overal hetzelfde; edelen en steden, maar bestuursverdeling verschilt van gewest tot gewest.

holland; eenvoudig ridderschap heeft 1 stem naast 18 steden; ridderschap heeft eerste stem en is invloedrijk, maar Hollandse Staten overheerst door steden.

zeeland; ingewikkelder; ridderschap in handen van Oranje + steden Veere + Vlissingen = 3 stemmen toch steden in meerderheid [totaal 7]

landgewesten minder duidelijke verdeling. Friesland overheersing van platteland [lage] adel.

verscheidenheid aan gewestelijk bestuur zonder  nationale wetgeving of nationaal systeem van rechtsbedeling. 

Staten-Generaal, Raad van State e.a. centrale bestuursinstellingen grotendeels beperkt tot buitenlands beleid! 

binnenlandse politiek = gewesten

problematisch> binnenlandse en buitenlandse politiek lastig van elkaar te scheiden; internationaal uiteenlopende belangen te behartigen!

staten van Holland; na vrede van Münster [1648] 1650 > reductie vloot en leger > te zware financiële last > dit besluit is aanleiding voor Willem II met steun andere gewesten > beleg voor Amsterdam!

waar ligt de zeggenschap!?

verschillende visies > Oldenbarneveldt; soevereiniteit Staten -Generaal - 2 stadhouderlijke ingrepen later > De Witt principiële aangelegenheid / zeggenschap bij gewest.

sleutelrol Willen van Oranje als 'stadhouder' onder KarelV en Filips II, verdwijnt niet van toneel bij OPstand!

charismatisch leider oppositie in de Nederlanden tijdens de opstand / belangrijk deel uit eigen zak betaald!

na dood in 1584 > zoon Maurits stadhouder Holland + Zeeland; 

mislukking aanbod soevereiniteit aan buitenlands vorst [Anjou]

Staten - Generaal zelf taak op zich genomen

stadhouders nu formeel ondergeschikt aan Statenvergaderingen

stadhouders benoemen magistraten 

zeer on-transparant systeem

Wie is de baas?

1. landsadvocaat  Johan van Oldebarnevelt [Maurits] remonstranten <> contraremonstranten

2. raadspensionaris Johan de Witt [uitzonderlijke kwaliteiten + toevallig tijdelijk vervanger] invloed van ander gestalte dan stadhouder; stelsel van netwerken en evenwichtigheid en vertrouwen.

3. 

ieder op eigen wijze tegenstellingen binnen Republiek hanteerbaar maken

beide geen duidelijk wettelijke basis machtsontplooiing

alle gezag in Republiek is verbrokkeld en wordt aangevochten > leidt meestal tot compromis /volgende ronde conflicten.

aan top is geen ruimte voor compromis! na bestand stadhouder of raadspensionaris aan de macht