Startpagina / Samenvattingen / Gouden Eeuw / gereformeerd-kerk-kerkelijk

Geloven in de stad

34 belangrijke vragen over Geloven in de stad

Wanneer werden de eerste tekenen van organisatie onder Utrechtse Calvinisten zichtbaar?

In 1576 toen de Staten van Utrecht zich bij de Opstand aansloten om hun oude rechten, privileges en vrijheden te herstellen.

Voorheen was de kerk niet fanatiek in het vervolgen van ketters. Dat veranderde toen in 1576 de Spaanse troepen het oude gezag herstelde.
Wangedrag bracht troepen in beweging.

WIe was de eerste Calvinistische predikant en wanneer werd hij beroepen?

1578 - Werner Helmichius

Welke twee gereformeerde kerken telde Utrecht in 1578?

Jacobskerk - Duifhuis (hervormd, na breuk RK-kerk)
Calvinistisch - Helmichius (streng in de leer)

Waarin verschilden de Libertijnen (Duifhuis) en Calvinisten (Helmichius) qua opvatting over de kerk?

Libertijnen - Kerk voor alle Utrechters. Religieuze tegenstelling overbruggen door oecumenische opstelling.
Calvinisten - Kerkelijke en burgerlijke gemeenschap vallen niet altijd samen.

Hoe konden de sterk anti-Spaanse calvinisten in 1584 aan gezag winnen in Republiek?

Dood Willem van Oranje (1584) - hij zette zich in voor politiek evenwicht tussen Libertijnen en Calvinisten
Utrecht kwam hierna militair in frontlinie waardoor anti-Spaanse calvinisten gezag wonnen,
Verkiezing Adolf van Meurs, graaf Nieuwenaar (nieuwe stadhouder) - benoemde calvinistisch stadsbestuur met vier schuttersofficieren)
Komst Leicester (1586)

Wat was het gevolg van de komst van Leicester in 1586?

Libertijnen werden verder in het nauw gedreven.
Hervorming gemeenschap naar Calvinistisch model
Sluiting Jacobskerk
Katholieken lastiggevallen
Aanpassing armenzorg
In samenwerking met de middenstand werden de plaatselijke elites onder ideologische en politieke curatele gezet

Wat gebeurde er na het vertrek en overlijden van Leicester in 1588?

Stadsbestuur probeerde de opstelling van Calvinisten zo te veranderen dat Duifhuisianen zich ook bij hen thuis voelden.

Toelating tot avondmaal minder streng
Utrechtse Calvinisten gingen in IJsselstein kerken
1605 compromisformule gevonden.

Welke stroming domineerde het protestantse landschap aan het begin van de Opstand?

Radicale doopsgezinden. (maar ook veel disputen en afsplitsingen)
1566 - fataal verzwakt als Beeldenstorm losbarst.

Wat was in het voordeel voor de Calvinisten tijdens de woelige jaren van de Opstand?

Hun hechte organisatie
Steun leiding Opstand
Eigen militante opstelling.

Wanneer werd de religievrede opgeheven?

1581

Waarom was het Calvinisme minder geschikt voor de vorming van een nationale kerk?

Kerkorganisatie van onderaf.
Kern: plaatselijke gemeente
Precieze leer omstreden
Geen kerkelijke instellingen met voldoende gezag om eenduidige en algemene uitspraken te doen.
Hoge eisen aan moraal en levenswandel - geen kerk waar de meeste Nederlanders zich in konden vinden.
Bestandstwisten
Geen personeel om leerstellingen aan gelovigen over te brengen.
Politieke autoriteiten steunden gereformeerden wel, maar niet in openbaar

Waarom steunden de politieke autoriteiten de gereformeerden lang niet altijd voluit?

'Ware religie' gezien als belangrijk instrument om Opstand te stijven. Katholieken potentiële landverraders en bedreiging staat.
Voor autoriteiten steun vanuit kerkelijk gezag belangrijk.
Maar ze wilden ook niet dat gereformeerde predikanten hun de wet gingen voorschrijven.

Hoe werd de kerkelijke orde vastgelegd in de Unie van Utrecht?

Politieke autoriteiten regelen per gewest de kerkelijke orde - geleid door overwegingen openbare orde en welzijn - zonder inbreuk op iemands particuliere opvattingen.
Gereformeerde kerk werd publieke kerk.
Iedereen mocht geloven naar eigen inzicht, maar alleen Gereformeerdeen mochten openbare kerkdiensten houden.

Waarom stond de Gereformeerde Kerk ambivalent tegenover de situatie dat de GK als publieke kerk werd gezien?

Enerzijds eiste de GK van gezag dat zij zaak van de 'ware gereformeerde religie' zou bevorderen.
Anderzijds moeite met afscheid traditie verzetskerk (conflict rekkelijken en preciezen)

Hoe beschouwden de Gereformeerden de Republiek?

Een uitverkoren natie, een tweede Israel

Waarover ging het conflict tussen de hoogleraren in de theologie Voetius en Coccejus?

Intensiteit geloofsbeleving

Voetius (1589 - 1676) - piëtische stroming, ambieerde Nadere Reformatie. Geloofsbeleving op hoger plan door strenge tucht en innerlijke beleving. (Modale gelovigen)
Coccejus (1603 - 1669) - gematigder, streven laagdrempelige kerk. (steun regenten)

Hoe maakten de Preciezen het onmogelijk voor de GK om uit te groeien tot een kerk waarin de meeste Nederlanders zich in konden vinden?

Door hun hoge eisen aan moraal en levenswandel gelovigen

Welk percentage inwoners Republiek was in 1587 aangesloten bij de GK?

Nog geen 10 procent

Wat wordt verstaan onder de liefhebbers van de gereformeerde religie?

Mensen die wel de preek wilden horen, maar geen belijdenis hadden gedaan.
Geen toegang tot avondmaal of onderwerping kerkelijke tucht.
Onduidelijk hoe groot deze groep is.

Waarom is de aanwezigheid van gehuwde vrouwen in de gereformeerde kerk zo opvallend?

Wettelijk viel een getrouwde vrouw onder gezag van echtgenoot.
Zelfstandig lidmaatschap GK onttrok haar geestelijk leven van dat gezag.
Veel mannen bleven kerkelijk ongeorganiseerd.

Welk proces van confessionalisering deed zich voor in de 17e eeuw?

Kerkgenootschappen verstevigden hun greep op gelovigen. Steeds moeilijker om kerkelijk ongeorganiseerd te blijven.

Wat kon een belangrijk verschil maken voor de religieuze verhoudingen?

Het beleid van de lokale overheid.

In welke provincies domineerde de Gereformeerde Kerk?

Drie noordelijke provincies
Twee oostelijke
Zeeland.

Hoe zorgde Petrus Purmerend ervoor dat de Katholieken weer meer zelfvertrouwen kregen?

Hij bouwde in Gouda de hele Katholieke kerk van de grond af aan op.
Katholieken waren door Reformatie hun gebedsruimtes kwijtgeraakt

Hoeveel kloppen telde de Republiek aan het eind van de 17e eeuw?

Zeker 5000

Waarom was de kerkelijke arbeid van de kloppen zo belangrijk?

De katholieke kerk breidde zich snel uit.

Noem een overeenkomst tussen de Katholieke en Gereformeerde kerk.

Slagen erin grote nieuwe aanhang te mobiliseren.
Doen sterk beroep op actieve geloofsleven van gelovigen zelf.
Sterke nadruk rol gezin en omgang heilige teksten.
Lectuur en samenzang belangrijke hulpmiddelen geloofsbeleving.

Waarom was het succes van de Hollandse Zending toch opmerkelijk?

Het kwam tot stand tegen verdrukking in.
(Ondanks overeenkomst tussen katholieken en autoriteiten, toch regelmatig invallen)

Wie waren de martelaren van Gorcum?

Een groep van negentien katholieken die in 1572 door de Watergeuzen omgebracht waren.

Wanneer werden steeds vaker afspraken tussen katholieke staties en het wettige gezag geformaliseerd?

Tweede helft van zeventiende eeuw.

Waarom waren de katholieken voor autoriteiten veruit het grootste probleem?

Ze waren permanente steen des aanstoots voor de gereformeerde predikanten en kerkenraden.
(GK tegenhanger oude moederkerk - verhouding met andere protestantse groeperingen werd minder beladen

Geef nog een voorbeeld hoe de positie van de Gereformeerde kerk van binnenuit werd bedreigd?

Individuele predikers die eigen varianten christendom en zelfs calvinisme verkondigden. (bv. David Guilbertus)

Waar was tolerantie te vinden in de Republiek?

Steden die groeiden door immigratie
Waar milieu groothandel machtig was
Voornamelijk Holland

Hoe kreeg de scheiding tussen kerk en overheid ook een ideologische dimensie?

Als tegenwicht kerkelijke verdeeldheid bevordering 'neutrale publieke godsdienst'.
Participatie alle gezindten

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Gouden Eeuw | 9789461052445 | Maarten Prak

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.