Levenslooptheorieën - Inleiding

13 belangrijke vragen over Levenslooptheorieën - Inleiding

Welke vier belangrijke perspectieven worden besproken

- levensloop
- welbevinden
- betekenis van het ouder worden
- levensverhalen

Wat zijn de 4 belangrijkste perspectieven uit de  levenslooppsychologie t.a.v. geestelijke gezondheid die aansluiten op een brede persoonsgerichte visie?

  1. levensloop als onderdeel van de complexiteit van de levensloopontwikkeling, in combinatie met andere domeinen, zoals psychologisch, biologisch en sociaal
  2. welbevinden als afwezigheid van klachten én welbevinden
  3. betekenis.  Beeldvorming; hoe er in de maatschappij tegen ouderdom wordt aangekeken (maatsch/ hulpverl/ ouderen
  4. narratief  In de biografie staat de oudere centraal. Ze geven hiermee betekenis aan hun leven                                                                                  

Paul Baltes is één van de grondleggers van de moderne levenslooppsychologie.

Hij heeft een aantal belangrijke principes blootgelegd, welke?

Levensloop is multidimensioneel (ontwikkeling speelt af op verschillende dimensies) en multidirectioneel (de dimensies beïnvloeden ook elkaar).

Uitkomst van processen van levensloopontwikkeling zijn pathologisch, normaal, succesvol of optimaal.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Hoe wordt geestelijke gezondheid gedefinieerd?

Niet alleen afwezigheid van psychische klachten en stoornissen, maar ook welbevinden en individueel en maatschappelijk functioneren.

Hoe wordt geestelijke gezondheid van ouderen gezien binnen de maatschappelijke context?

beelden over ouderen zijn bepalend voor de manier waarop mensen met het ouder worden omgaan. Deze bepalen onder andere de manier waarop mensen met ouder worden omgaan. Van belang hier als psycholoog van bewust te zijn, en dat deze beelden het eigen handelen, het handelen van andere professionals en van ouderen zelf beïnvloeden

Gerontologen hebben zich geregeld afgevraagd wat succesvol ouder worden betekent. De oudste tegenstelling op dat gebied is die tussen:

  • Disengagements theorie:
    Goed ouder worden is het langzaam terugtrekken uit de samenleving en het leven als reactie op verminderde vitaliteit en het naderende levenseinde.

  • Activitytheory:
    Goed ouder worden als een proces waarbij mensen willen blijven deelnemen aan leven en de samenleving.

De laatste decennia zien we dat er meer recht wordt gedaan aan de multidimensionaliteit van levensloopontwikkeling. Meestal worden meerdere criteria gehanteerd om vast te stellen of er sprake is van goed ouder worden.

Wat is de narratieve beandering in de levenslooppsychologie?

Deze benadering stelt het perspectief van de ouder wordende persoon op diens eigen leven centraal. Dit gaat over de manier waarop ouderen hun eigen leven tot een verhaal maken.

Het Successful Aging Revisited model (SAR) van Rowe en Kahn is het meest gebruikte model voor succesvol ouder worden. Wat houdt het model in en welk probleem kent deze benadering?


Succesvol ouder worden gaat volgens Rowe en Kahn gepaard met:
  • Een kleine kans op ziekte;
  • Goed fysiek en cognitief functioneren;
  • Actieve betrokkenheid bij het leven.


Er blijft wel discussie over de vraag welke factoren gehanteerd moeten worden om succes te bepalen.
Een probleem bij deze benadering is:

  • Strenge criteria.

Daarom moet succesvol ouder worden niet alleen aan criteria voor goed functioneren gekoppeld worden, maar ook aan de manier waarop ouderen zelf meer/minder bewust omgaan met ouder worden. Succesvol ouder worden wordt dan benaderd als proces.

Omgaan met ouder worden heeft twee kanten. Welke twee? Wat zijn die twee samen?

  1. Plasticiteit en aanpassing
    Behouden van functioneren en gevoel van controle, welbevinden en zelfwaardering.

  2. Autonomie en sturing
    Doelen stellen en keuzes maken en hierin richting geven.

Beide samen is ontwikkelingsregulatie.

Paul Baltes en Margaret Baltes omschrijven verschillende vormen van ontwikkelingsregulatie. Welke 3 en wat houden ze in?

  1. Selectie (jonge leeftijd = keuzes maken; oudere leeftijd = selectie waaraan je tijd en energie wil blijven geven).

  2. optimalisatie (hogere niveaus van functioneren krijgen d.m.v. Training of hulpbronnen).

  3. Compensatie (verlies of achteruitgang opvangen zodat je bestaand niveau van functioneren behoudt, zoals rollator).

Kritische wetenschappers pleiten ervoor om meer aandacht te geven aan inhoudelijke aspecten van het ouder worden als proces, in plaats van aan ouderdom en kalenderleeftijd (Baars, 2006). Wat betekent het denken over ouder worden, in beleid, voor onderzoek en de hulpverlening?


Dat er op diversiteit ingespeeld moet worden.
Deze diversiteit heeft deels te maken met de maatschappelijke
positie: het gaat dan om cohortverschillen, geslacht, sociaal-economische status en migratiegeschiedenis.

Deels heeft diversiteit ook te maken met individuele verschillen, bijvoorbeeld in persoonlijkheid, het omgaan met het ouder worden, en de individuele levensgeschiedenis.

Tot slot is er ook diversiteit in ouder worden binnen een individu: een persoon kan in een bepaald domein, zoals lichamelijke gezondheid, verliezen ervaren, maar tegelijkertijd in een ander domein, zoals sociale relaties of welbevinden, continuïteit of zelfs groei.

Paul en Maraget Baltes ontwikkelen een model waarin drie vormen van ontwikkelingsregulatie naar voren komen:

  1. selectie,
  2. optimalisatie,
  3. compensatie.

Wat is het voorbeeld dat ze hierbij noemen (pianist Arthus Rubinstein)?

  1. Selectie: minder stukken spelen.

  2. Optimalisatie: meer tijd om te studeren.

  3. Compensatie: vinger vlugheid is minder, dus snelle stukken normaal spelen en normale stukken wat langzamer.

Socio-emotionele-selectiviteitstheorie (SEST) van Carstensen sluit aan bij het model van Baltes en Baltes.

Carstensen gaat uit van twee motieven in de levensloopontwikkeling. Welke twee en wanneer komt een motief op de voorgrond?

  1. Dingen leren kennen.

  2. Emoties reguleren.


Welk motief op de voorgrond staat, heeft te maken met de hoeveelheid levenstijd. Als deze beperkt is, dan wordt er meer op tweede motief gericht.

Voorkeur geven aan zaken die een vertrouwd en positief gevoel geven.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo