Beeldvormen - Waarden in de geschiedwetenschap

11 belangrijke vragen over Beeldvormen - Waarden in de geschiedwetenschap

Wat is de betekenis van waarden en normen?

Waarden zijn opvattingen van mensen over zaken die zij nastrevenswaardig en belangrijk vinden.

Normen zijn regels die uit waarden voortvloeien

Voorbeeld: Iedere wetenschapper streeft ernaar de waarheid te spreken. Deze waarde komt terug in de norm dat een uitspraak verifieerbaar moet zijn, dat wil zeggen onderbouwd met gegevens uit bronnen die door een ander geraadpleegd kunnen worden.

Welke twee soorten waarden spelen in de geschiedeniswetenschap een rol?

Wetenschappelijke en persoonlijke waarden.

Een historicus moet zo objectief mogelijk te werk gaan. Welke waarden kunnen met elkaar botsen?

Wetenschappelijke waarden en persoonsgebonden waarden.


De kunst is om jouw persoonsgebonden waarden niet te verwerken in je geschiedschrijving. Dit zal nooit 100% zuiver zijn, daarom is geschiedschrijving nooit volledig objectief.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Noem twee waarden uit de Romeinse tijd? Welke normen zijn hieraan verbonden?

Respect voor de goden en het behalen van eeuwige roem op het slagveld. De normen die hieraan verbonden zijn, is de ovatio en triumphus, maar ook het sterke leger en in staat zijn om zoveel gebied te veroveren.

Soms worden waarden in de geschiedschrijving pas expliciet als de 'waardenhorizon' verschuift. Leg dit uit aan de hand van de redevoering van Blom

Nederland in de Tweede Wereldoorlog werd vooral vanuit een waarden geladen perspectief geschreven waarbij er expliciet gebruik werd gemaakt van goed en fout. Dit leidde tot een stilstand in het historisch onderzoek naar de bezettingstijd. Daarom pleitte hij voor nieuwe perspectieven en invalshoeken. Ze brachten nuances aan in het traditionele beeld waarin de tegenstellingen tussen 'helden' en 'boeven' sterk domineerde. Waarden in de geschiedschrijving aan het licht komen als de consensus over het gehanteerde beeld afbrokkelt en nieuwe, alternatieve beelden worden aangedragen.

We mogen alleen moreel over het verleden oordelen op basis van de destijds geldende waarden. Welke twee problemen doen zich bij deze regel voor?

Als het onduidelijk is wat toen de algemeen heersende waarden waren.

Of als waarden uit het verleden zó botsen met de hedendaagse waarden, dat een historicus moeilijk onpartijdig kan blijven.

Is het niet de morele plicht van de historicus om partij te kiezen?

In emotionele historische kwesties zou een historicus ook openlijk partij kunnen kiezen. Waarom is dat wetenschappelijk gezien onverstandig?

Hoe meer een historicus zich identificeert met de slachtoffers en hun lijden, hoe moelijker het is zicht te krijgen op de daders en het waardepatroon waaruit zij handelen.

Wie namelijk het ene waardeoordeel toelaat, bijvoorbeeld het belang van een democratie, heeft geen argument meer om een andere, hem minder welgevallige waarde uit te sluiten.

Weber maakte onderscheid tussen feitelijke oordelen en waardeoordelen, wat is hiervan de definitie?

Feitelijke oordelen dat wil zeggen evaluerende uitspraken waarover grote overeenstemming bestaat

Waardeoordelen
: persoonlijke waarderingen van een wetenschapper waarover géén overeenstemming bestaat.  

Volgens Weber moeten wetenschappers waardeoordelen vermijden en zich beperken tot feitelijke oordelen.

Noem twee kanttekeningen bij het waardevrijheidspostulaat

  1. In de eerste plaats bevatten feitelijke oordelen altijd begrippen die normatief en waarde geladen zijn.
  2. in de tweede plaats is dat historici wel moeten proberen om waardevrij te schrijven, maar dat ze vaak uitgaan van waarden zonder zich hier bewust van te zijn. Die waarden komen pas aan het licht wanneer een botsing plaatsvindt met alternatieve waarden. Dit wordt de 'verschuiving van de waardehorizon' genoemd.

Wat verduidelijkt de wake up call van blom? De bezetting van de Duitsers in de tweede wereldoorlog.

Wat de wake-up call van Blom verduidelijkte, is dat waarden in de geschiedschrijving aan het licht komen als de consensus over het gehanteerde beeld afbrokkelt en nieuwe, alternatieve beelden worden aangedragen.

Het perspectief van 'goed en fout' had volgens Blom overigens helemaal geen slechte geschiedschrijving opgeleverd, integendeel.  De geschiedschrijving vanuit een waarde geladen perspectief kan erg vruchtbaar zijn.

Er zijn fraaie studies geschreven door historici die vanuit een socialistische, katholieke of feministische invalshoek naar het verleden hebben gekeken. Hun perspectief heeft dan een soort schijnwerper functie: het zorgt voor licht op plekken waar andere historici nog niet gekeken hebben.

Waarom past het moreel oordelen over het verleden vanuit waarden die in dat verleden zelf geen rol hebben gespeeld een belangrijke rol?

Volgens Croce mogen we alleen moreel over het verleden oordelen op basis van de destijds heersende waarden.

Het advies van Croce om alleen over het verleden te oordelen op basis van destijds geldende waarden voorkomt dat de geschiedwetenschap zich voor het karretje van de politiek laat spannen. Wie namelijk het ene waardeoordeel toelaat, bijvoorbeeld het belang van de democratie, heeft geen argument meer om een andere, hem minder welgevallige waarde uit te sluiten.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo