Termen/definities. 59 goede vragen, hier goed beantwoord

Wat is kritiek op het biomedische model?

Sociaal maatschappelijke invloeden zijn minstens net zo belangrijk
Hygiëne, sanitaire voorzieningen, toenemende welvaart, betere voeding

Wat houdt het sociale model dat betrekking heeft op gezondheid in?

Holistisch -> kijken naar het geheel
Ziekte & gezondheid = ook sociaal-maatschappelijk
Burger = actief
Meerdere experts
Andere plekken soms beter

Wat houdt de term Public Health in?

Het vakgebied dat zich bezighoudt met volksgezondheid en collectieve maatregelen om de volksgezondheid te bevorderen

Wat zijn volgens Lalonde de vier determinanten van gezondheid?

Gezondheidszorgsysteem (voorzieningen op het gebied van genezing, zorg en preventie)
Biologische en genetische factoren (persoonsgebonden factoren) (erfelijke factoren -> sekse, genetische predispositief/erfelijke aanleg), verworven somatische (lichaam) factoren, verworven psychische factoren)
Leefstijl/(gezondheids)gedrag (patronen van dagelijkse activiteiten, cluster van activiteitenpatronen die uitleg geeft aan identiteit of type)
Fysieke en sociale omgeving (fysieke en sociale omgeving)

Wat het verschil tussen ziekte/disease en een syndroom?

Ziekte/disease: Combinatie van verschijnselen waarvan de oorzaak bekend is/feitelijk de ziekte hebben, diagnose
Syndroom: Combinatie van samenhangende verschijnselen (oorzaak niet altijd bekend)

Welke drie vormen zijn er van de ziekenrol?

Voorwaardelijk -> tijdelijke aandoening
Onvoorwaardelijk -> chronische/langdurige aandoening
Onrechtmatig (illegitimate) -> Als individu zelf als onrechtmatig wordt gezien

Welke 5 gezondheidsperspectieven zijn er? (Fran Baum)

- Biomedisch perspectief: lichaam en geest apart
- Perspectief van de burger: ervaren van gezondheid, oordeel over de eigen gezondheid, samenvattende gezondheidsmaat van aspecten die relevant zijn voor de persoon (lichamelijk, mentaal, beperkingen of mogelijkheden, fitheid, werkvermogen - inzetbaarheid, stemming, sociale steun)
- Kritisch perspectief: ziek zijn is economische last (zorgkosten), goed voor je gezondheid zorgen hoort bij goed burgerschap
- Gezondheid als uitkomst: Evidence/bewijs van gezondheidswinst
- Gezondheid als karakteristiek van plaats/omgeving: structurele benadering, gezondheid als alledaagsperspectdief

Wat houden de begrippen pathogenese, iatrogenese en salutogenese in?

Pathogenese: wat veroorzaakt ziekte?
Iatrogenese: wat veroorzaakt de dokter/het medisch denken?
Salutogenese: wat veroorzaakt gezondheid?

Wat houdt epidemiologische transitie in?

In de afgelopen 150 jaar heeft in Nederland en in andere ontwikkelde landen een verschuiving plaats gevonden in ziekte- en sterftepatronen, die ‘de epidemiologische transitie’ is genoemd. Deze transitie kenmerkt zich door een overgang van de dominantie van besmettelijke ziekten in een dominantie van chronische ziekte.

Wat zijn de 5 redenen voor sterftedaling tussen 1850 en 1970?

- Verbeteringen in volkshuisvesting
- Verbeteringen in arbeidsomstandigheden
- Verbetering in voedingstoestand
- Aanleg drinkwater en sanitair
- Antibiotica en vaccinaties (vrij laat, minste invloed)

Leg uit wat de Preston curve is

De Preston-curve geeft aan dat mensen die in rijkere landen zijn geboren, gemiddeld langer kunnen verwachten dan diegenen die in arme landen zijn geboren. Hoewel het verband tussen inkomen en levensverwachting vlakker wordt. Dit betekent dat bij lage niveaus van inkomen per hoofd van de bevolking verdere stijgingen van het inkomen worden geassocieerd met grote winstverwachtingen, maar bij hoge inkomens heeft een verhoogd inkomen weinig geassocieerde verandering in de levensverwachting. Met andere woorden, als de relatie wordt geïnterpreteerd als causaal, dan zijn er minder rendementsverlagingen in termen van levensverwachting.

Leg deze Preston curve verschuivingen uit.

Verbeteringen in gezondheidstechnologie verschuiven de Preston Curve naar boven. In panel A is de nieuwe technologie evenzeer van toepassing in alle landen, ongeacht hun inkomensniveau. In panel B heeft de nieuwe technologie een onevenredig groter effect in rijke landen. In panel C profiteren armere landen meer.

Wat betekent het voor infectieziektebestrijding dat gezondheidsproblemen de landsgrenzen over gaan?

- Verspreiding snel en op grote schaal
- Spanningsveld individu & maatschappij
- Internationale samenwerking nodig (gezamenlijke aanpak, uitwisselen gegevens)

Noem drie kenmerken van een mondiaal gezondheidsvraagstuk.

- Snelle verspreiding de grens over
- Internationale samenwerking nodig
- Individu vs. maatschappij

Wat houdt sedentair gedrag in?

Lichamelijk inactief -> stil zitten

Wat zijn verklaringen voor de hoge prevalentie van roken?

Gebrek aan kennis (onvoldoende voorlichting)
Voordelen van roken
Geen verlangen om te stoppen
Sociaal middel/sociale norm
Betalingsmiddel
Acceptatie van het gedrag
Betaalbaarheid (prijs er van)
Minder sterk rookbeleid

Wat zijn persoonlijke factoren die meespelen in de oorzaak van roken?

Attitude, zelfbeeld, eigen-effectiviteit, uitkomstverwachtingen, sociale normen, voorbeeldgedrag, biologische en genetische factoren (persoonsgebonden), erfelijke factoren

Wat zijn omgevingsfactoren die meespelen in de oorzaak van roken?

Acceptatie van rookgedrag - sociale culturele omgeving
Verkrijgbaarheid van tabak - fysieke omgeving
Prijs van een pakje sigaretten - economische omgeving
Accijns - economische omgeving
Wettelijke bepalingen en tabakspromotie - politieke omgeving

Wat houd het begrip Fear Appeals in en wanneer zorgt dit voor gedragsverandering?

Persuasieve boodschappen die de emotie angst proberen op te wekken
Effectief als die gecombineerd worden met uitvoerbare en effectieve gedragsaanbevelingen

Welke overheidsstrategie om roken tegen te gaan is het meest effectief en waarom?

Wet- en regelgeving, want gericht op omgeving, treft iedereen, verplichtend en ingrijpender

Voorlichting is vrijblijvend, gericht op persoon en bewustmakend, minder effectief (meer effectief bij hoger opgeleiden)

Wat zijn de zes meest gemaakte fouten door beleidsmakers/gezondheidsbevorderaars?

It's just common sense -> motivatie mist, factoren in persoon
It's about getting the message across -> stappen erna missen, omgevingsdeterminanten
Knowledge and information drive behaviour -> fysieke & omgevingsfactoren spelen ook mee, daar meer op focussen
People act rationally -> na info geen verandering want gedrag vaak onbewust
People act irrationally -> wat in hoofd persoon om gaat voor gedrag aanpakken -> onderliggende redenen
It's possible to predict accurately -> niet iedereen gedraagt zich hetzelfde of reageert hetzelfde

Wat is biotische en a-biotische omgeving? Noem hierbij ook voorbeelden.

Biotisch: tot de levende natuur behorend -> infectieziekten
A-biotisch: tot de levenloze natuur behorend -> omgevingstemperatuur, lawaai, UV-straling, chemische stoffen, luchtverontreiniging, klimaatveranderingen en mondiale milieuveranderingen

Wat is de fysieke omgevingsdeterminant van gezondheid?

Een factor uit de gebouwde of natuurlijke omgeving die de menselijke gezondheid beïnvloedt/bepaalde gezondheidsuitkomsten veroorzaakt

Hoe kunnen infectieziekten overgedragen worden?

Mens tot mens (direct of indirect)
Contact met dieren (dier tot mens = zoönose)
Via voedsel of water
Contact met besmette oppervlakken
Invasief medisch handelen

Welke factoren beïnvloeden de groei en spreiding van infectieziekten?

Demografische factoren en menselijk gedrag
Technologische ontwikkelingen
Economische ontwikkelingen en landgebruik
Aanpassing en verandering micro-organismen
Niet functioneren: gezondheidssysteem of beleid
Klimaatverandering
Oorlog, terrorisme, conflict

Wat zijn methodes voor het bestrijden van infectieziekten?

Isolatie, hygiëne, immunisatie, sprayen van insecticiden, antibiotica, voorlichting, melding en opsporing (outbreak management)

Wat zijn mogelijke overheidsmaatregelen tegen infectieziekten?

Belasten en financieren, informatievoorziening, directe maatregelen op het individu, indirecte regulering door procesvoering, deregulering = verminderen overheidsbemoeienis

Wat zijn veelgebruikte indicatoren voor volksgezondheid?

- Levensverwachting (bij geboorte verwacht hoe oud je wordt)
- Sterfte
- Ziekte en aandoeningen
- Functioneren en kwaliteit van leven
- Samengestelde gezondheidsmaten

Wat is absolutie sterfte en wat is relatieve sterfte?

Absolute sterfte: aantal overledenen per periode
Relatieve sterfte: is gecorrigeerd door leeftijdsopbouw

Geef een reden waarom je voor levensverwachting ipv sterfte als indicator van volksgezondheid zou kiezen en een reden waarom je juist voor sterfte zou kiezen.

Levensverwachting: geeft indirect ook de volksgezondheid weer (hoe beter de gezondheid, hoe ouder je wordt)
Sterfte: omdat een langer leven niet altijd een gezonder leven betekent

Waar staat health inequalities voor en waar staat health inequities voor?

Health inequalities: ongelijkheid in gezondheid
Health inequities: vermijdbare gezondheidsverschillen

Wat zijn de voornaamste gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen?

Mannen:
- Meer hart- en vaatziekten
- Ongevalsletsel
- Middelenstoornissen
- Gedragstoornissen

Vrouwen:
- Meer last van ziekten van het bewegingsstelsel en van psychische aandoeningen
- Hogere prevalentie gezondheidsklachten
- Hogere prevalentie van medische onverklaarbare lichamelijke klachten

Wat zijn verklaringen voor gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen en hoe komen ze tot stand?

Genetische verschillen
Leefstijl/gedragsfactoren (roken, alcohol, roekeloos gedrag, lichamelijke activiteit, gebruik van gezondheidszorg)
Omgevingsfactoren (verschil in arbeidsomstandigheden)

Maatschappelijk proces: beeld man/vrouw -> gender inequality, oneerlijke kansen

Waar staat SES voor en uit welke dimensies bestaat het?

Sociaal economische status: positie van mensen op maatschappelijke ladder uitgedrukt in opleidingsniveau, beroepsstatus en hoogte van inkomen
Dimensies:
- Materiële omstandigheden
- Vaardigheden, capaciteiten, kennis
- Sociale netwerk en de status en macht van mensen in dat netwerk

Wat zijn verklaringen voor gezondheidsverschillen naar sociaaleconomische status?

Sociale selectie: gezondheid bepaalt plek op maatschappelijke ladder (ziek zijn kost veel geld dus laag, invloed op beroepscarrière)
Sociale causatie: kan direct of indicrect zijn, leefstijl factoren, materiële (leef- en woonomstandigheden) factoren, psychosociale factoren (meer onplezierige levensgebeurtenissen)

Wat zijn vier mogelijkheden om SES gezondheidsverschillen te verminderen?

- Verkleinen van verschillen in SES (terugdringen schooluitval, voor- en vroegschoolse educatie, bevorderen van arbeidsparticipatie van groepen met een laag inkomen, financiële ondersteuning voor huur)
- Verminderen van negatieve effecten van gezondheidsproblemen op SES (ziekteverzuimbegeleiding in jeugd, gezondheidsinterventie gericht op uitkeringsgerechtigden)
- Het verbeteren van specifieke determinanten van gezondheid onder lagere SES groepen (verbeteren woonomgeving, wijkgerichte interventies om een gezonde leefstijl te bevorderen, gezondheidsbevordering op scholen/werkplek)
- Het verbeteren van de toegankelijkheid en effectiviteit van de gezondheidszorg aan lagere SES groepen (vergroten van toegankelijkheid tot de eerstelijnszorg in achterstandswijken, verbeteren van effectiviteit van eerstelijnszorg voor allochtonen)

Wat zijn de vier doelgroepen voor preventie? Met uitleg.

Universele preventie: richt zich op algemene bevolking die geen verhoogd risico van de ziekte heeft
Selectieve preventie: richt zich op risicogroepen
Geïndiceerde preventie: richt zich op individuen die in de gezondheidszorg bekend zijn en bij wie risicofactoren of voorstadia van de ziekte aanwezig zijn
Zorggerelateerde preventie: richt zich op individuen die al een ziekte hebben

Op welke drie manieren deel je preventie in naar aangrijpingspunten?

Gezondheidsbevordering (Health Promotion)
Proces waardoor mensen of groepen van mensen in staat gesteld worden om meer controle te verwerven over de determinanten van hun gezondheid en zo hun gezondheid verbeteren

Gezondheidsbescherming
Omgeving zo inrichten dat de kans op risicofactoren zo klein mogelijk is (technische interventies vaak via wet- en regelgeving, financiële prikkels, communicatie en voorlichting)

Ziektepreventie
Preventie gericht op specifieke aandoening (infectieziekten, hart- en vaatziekten, psychische problemen)

Wat houdt intersectoraal gezondheidsbeleid in?

Bevolking zo goed mogelijke keuzes laten maken, samenwerking met andere beleidssectoren/terreinen om de gezondheid positief te beïnvloeden

Wat houden de begrippen validiteit, sensitiviteit en specificiteit in?

Validiteit: mate waarin test een bepaalde ziekte kan aantonen
Sensitiviteit: kans dat de test een positieve uitslag geeft als de ziekte of risicofactor ook daadwerkelijk aanwezig is
Specificiteit: kans dat de test een negatieve uitslag geeft als de ziekte of risicofactor ook daadwerkelijk niet aanwezig is

Noem directe en indirecte gevolgen van klimaatverandering.

Direct
Afbraak beschermde atmosferische laag (meer UV straling)
Smeltende ijskappen; overstromingen
Meer extreme neerslag

Indirect
Invasie uitheemse soorten, allergieën, hittestress, smog, smeltende gletsjers, algenbloei, lage kwaliteit oogst, weinig oogst

Wat betekenen klimaatmitigatie en klimaatadaptie?

Klimaatmitigatie
Voorkomen of verminderen van klimaatverandering door het terugdringen van uitstoot (lange termijn)

Klimaatadaptatie
Aanpassen aan het veranderde klimaat om de negatieve gevolgen te beperken (korte termijn)

Benoem de 5 stappen uit het stappenplan tegen primaire preventie met uitleg

Gezondheidskundige/epidemiologische analyse
Verkenning van het onderwerp

Determinantenanalyse
Wat veroorzaakt het probleem: persoonlijke en omgevingsdeterminanten (fysieke en sociale omgeving)

Interventieontwikkeling
Mate van belang van determinanten en beïnvloedbaarheid vaststellen -> project ontwikkelen om probleem op te lossen (SMART doelen, onderbouwing, randvoorwaarden, communicatie)

Implementatie
Uitvoeren pilot, uitvoeren project/interventie, borgen van samenwerking en draagvlak, waarborg samenhang tussen interventies en project monitoren

Evalueren

Mag de overheid gezondheidsmaatregelen nemen die vrijheid van het individu inperken? Benoem 4 verschillende algemene normatieve argumentaties.

Utilisme
Overheid moet kiezen voor beleid dat zo veel mogelijk welzijn voor ieder oplevert
-> minder keuzevrijheid, overheid bepaalt wat goed is en is verantwoordelijk

Voorkomen van schade aan anderen
Dwang is alleen gerechtvaardigd om schade aan anderen te voorkomen, vrijheid centraal maar niet onbegrensd

Instandhouden van publiek goed
Bescherming waar iedereen van profiteert, wel voldoende deelname nodig
Vb: groepsimmuniteit bij vaccinatie

Instandhouden van publiek goed
Een goed waarvan mensen niet effectief kunnen worden uitgesloten en waarbij het gebruik door een individu niet ten koste gaat van beschikbaarheid voor ander individu
Vb: dijken, verkeerslichten

Is dwang een manier om gezondheidsverschillen te beperken?

Vrijheid ook waardevol, interventie moet effectief zijn, inbreuk op vrijheid zo klein mogelijk en proportioneel, rekening houden met andere waarden

Wat zijn de indelingen van de gezondheidszorg in Nederland?

Eerstelijnszorg (direct mogelijk, zonder verwijsbrief) - tweedelijnszorg (specialist, met verwijsbrief)
Intramuraal (opgenomen, binnen muren ziekenhuis) - extramuraal (niet opgenomen)
Formele zorg (diploma nodig) - informele zorg (mantelzorg, geen diploma nodig)
Genezing - zorg - preventie (cure, care & prevention)

Wie zijn de vier actoren in de gezondheidszorg?

- Zorgvrager: patiënt (streven naar gezondheid, keuzevrijheid, zorgplicht)
- Zorgaanbieder: arts, verpleger, ziekenhuis (richten op vraag consument, maatwerk leveren en onderscheid mogelijk maken, verantwoordelijk voor kwalitatief goed zorgaanbod, doelmatigheid zorg)
- Zorgfinancier: verzekeraar (onderhandelen met zorgaanbieders over prijs en resultaat van zorg, acceptatieplicht voor basisverzekering, wel vrije keuze voor aanvullende verzekering)
- Overheid (zorgen voor toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid)

Wat houdt het kerndoel toegankelijkheid voor de overheid in met betrekking tot zorg?

Zorg is toegankelijk als mensen die de zorg nodig hebben, de benodigde zorg ook feitelijk kunnen gebruiken, binnen een redelijke termijn en tegen redelijke kosten

Welke vier vormen vanuit de overheid voor toegankelijke zorg zijn er? Leg ze verder uit.

Financiële toegankelijkheid
Risicosolidariteit -> zieke en gezonde mensen betalen zelfde premie
Inkomenssolidariteit -> premie afhankelijk van hoogte inkomen
Risicoselectie (selecteren op burgers met een laag risico op zorgkosten), om dit tegen te gaan acceptatieplicht en risicoverevening (verzekeraars financieel gecompenseerd voor verzekerden met ongunstig risicoprofiel)

Geografische toegankelijkheid
Huisartsen en verdere zorg goed bereikbaar

Tijdig toegankelijkheid
Treeknorm -> maximaal aanvaardbare wachttijden

Culturele toegankelijkheid
Kenmerken van het zorgaanbod en kenmerken van de patiënt, interactie tussen zorgverlener en patiënt is op culturele toegankelijkheid van invloed

Wat houdt het kerndoel kwaliteit voor de overheid in met betrekking tot zorg en hoe wordt dit bewaakt?

Zorg is van goede kwaliteit als deze zorg effectief, veilig en patiëntgericht is
Twee basisvoorwaarden: goede medische beroepsoefeningen en goede functionele zorginstellingen
Opleiding professionals, BIG registratie (verplicht diploma), IGZ (controleren op BIG registratie), evidence-based medicine (doeltreffendheid van medische zorg, richtlijnen voor medisch handelen)

Benoem de drie kwaliteitsindicatoren met uitleg.

Preventie (vaccinatiegraad, deelname aan bevolkingsonderzoeken)
Curatieve zorg/cure (voorschrijven medicijnen volgens richtlijnen, vermijdbare ziekenhuisopnamen, mogelijkheid om vragen te stellen enz.)
Langdurige zorg/care (ervaringen patiënten en personeel, valincidenten, ondervoeding, bekwaamheid personeel)

Wat houdt het kerndoel betaalbaarheid voor de overheid in de zorg in?

Zorg is betaalbaar als een land voldoende geld kan vrijmaken voor de financiering van de zorg waarbij doelmatigheid een essentiële voorwaarde hiervoor is

Waarom stijgen de zorguitgaven veel?

Hogere welvaart -> nieuwe medische technologieën, nieuwe behandelingsmogelijkheden
Toename van zorgvolume -> bevolkingsgroei, vergrijzing, chronische ziekten

Op welke drie manieren zouden de uitgaven van gezondheidszorg beperkt kunnen worden?

Bezuinigingsmaatregelen
Stimuleren van de marktwerking
Verbeteren van kwaliteit

Wat voor trends zijn er op het gebied van mantelzorg?

Demografisch: vergrijzing -> grotere vraag naar zorg, minder mensen die zorg geven
Toegenomen etnische diversiteit
Maatschappelijk, sociologisch: meer vrouwen werken, nieuwe vrijwilliger (korte intensieve verbinding, meer uit eigenbelang), overheid zet in op participatiesamenleving

Wat houdt de cognitieve overweging (wat wil ik?), de mogelijkheden (wat kan ik?) en 'wat is nodig?' in?

Wat wil ik? -> Morele verplichting (negatief), sterke band (positief)
Wat kan ik? -> Afstand, andere verplichtingen, zelf gezond
Wat is nodig? -> Chronificatie van de zorg (tijdsduur neemt toe), de-instutionalisering (intensievere zorgvragen thuis)

Welke determinanten komen er aan bod in het model van Meikirch?

Individuele determinanten: demands of life (wat het leven van je vraagt) en potentie van individuen (weten hoe je met ziekte om gaat)
Sociale determinanten van gezondheid (systeem): rijk/arm, normen en waarden
Omgevingsdeterminanten van gezondheid

Wat zijn factoren die meespelen in de ongelijkheid van informele zorg?

Vrouwen verlenen meer mantelzorg
Deeltijdwerkers geven niet meer zorg dan fulltime werkers
Mensen stoppen zelden met werken om mantelzorg te verlenen
Matthew-effect: voordelen zijn cumulatief, rijken worden rijken, armen armer

Wat is er over zorg en afhankelijkheid te zeggen?

Autonomie vs interdependentie
Iedereen is in zijn of haar leven afhankelijk van zorg
Het streven naar autonomie en onafhankelijkheid ontkent dit basale feit

Termen/definities

59 belangrijke vragen over Termen/definities