Middeleeuwen en rederijkers - Literatuur in de middeleeuwse nederlanden

12 belangrijke vragen over Middeleeuwen en rederijkers - Literatuur in de middeleeuwse nederlanden

Wat bemoeilijkt de omschrijving middeleeuwse Nederlandse teksten?

De taal zelf en de beschikbaarheid van teksten.
Weinig mensen in de ME konden schrijven/lezen, tegen eind ME konden meer mensen dat, maar lezen meer statussymbool dan tijdverdrijf.
Boeken hand geschreven, dus veel minder boeken en minder overgeleverd. Elk middeleeuws boek is van onschatbare waarde, belangrijkste bron over ME leef- en denkwereld.
Aanvankelijk in Latijn geschreven, gangbare schrijftaal. Nederlands volkstaal.

De afbakening van de middeleeuwen als tijdperk is vanuit historisch oogpunt al moeilijk, nog ingewikkelder is het om een enigszins bevredigende omschrijving te geven van wat precies middeleeuwse Nederlandse teksten zijn. Hoe wordt dat bemoeilijkt?

Dat wordt bemoeilijkt door zowel:
  • de taal zelf als
  • door de beschikbaarheid van teksten

Beschikbaarheid van teksen ligt geheel anders in de middeleeuwen als nu.

niet alleen dat toen maar weinig mensen konden lezen en schrijven (hoe dichter we het einde van de middeleeuwen naderen, hoe meer mensen dat wel konden), bovendien was een boek vaak meer statussymbool dan tijdverdrijf
-> boeken werden in een moeizaam en tijdrovend proces met de hand geschreven.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Hoe ging de omslag naar het Frans?

Frans werd de taal die aan vorstenhoven werd gesproken. Ned. adel nam verfijnde leefstijl met het elegante Frans over.
Geleidelijk aan werd kennis van de volkstaal een vereiste vanwege de communicatie tussen hof en volk. Nederlands kreeg in eigen adellijke kringen meer status en verdrong uiteindelijk het Latijn  en het Frans.

Tijd was ook toen al geld, zodat alleen maar rijke mensen boeken konden kopen

in feite bestond de clientele uit edellieden en geestelijken. Er waren dus veel minder boeken dan heden ten dage, en daarom zijn ook veel minder boeken overgeleverd. Veel is bovendien verloren gegaan, vermoedelijk omdat de boeken in middeleeuwse prullenbakken zijn terechtgekomen.
Boeken zijn de belangrijkste bronnen voor informatie over de middeleeuwse leef- en denkwereld

Hoe verliepen de grenzen binnen Europa?

Wisselend. Het oude Frankrijk, met keizer Karel de Grote, was groter en uitgebreider dan huidige Frankrijk.
De Nederlanden waren een conglomeraat van klerikale en adellijke bezittingen. Qua grondgebied was het ong. huidige Nederland + Vlaanderen. Afscheiding begon in 16e eeuw, Noordelijke Ned. en Zuidelijke Ned.
Taal/dialect veranderde zeer langzaam.

De beschikbaarheid is dus 1 groot probleem, de taal een andere. Leg uit.

Omdat boeken vaak vooral door geestelijken gelezen werden, werden ze ook in de taal van de kerk geschreven; Latijn
Dat geldt voor de boekproductie in heel Europa, want Latijn was de lingua franca, de gangbare taal, voor de clerus en ook voor de geleerden. Een in Nederland door een Nederlander geschreven boek hoefde niet in het Nederlands vervat te zijn. Latijn was de schrijftaal. Nederlands de volkstaal die de mensen spraken, maar die men niet schreef.

Pas in de loop van de eeuwen werd het gangbaarder om ook in het Nederlands te schrijven. Wat moest daarbij het grote voorbeeld zijn geweest?

Het grote voorbeeld moet daarbij het Frans zijn geweest, de taal die aan de vorstenhoven gesproken werd. Van de Franse vorstenhoven nam de Nederlandse adel de mode over om een verfijnde leefwijze aan te hangen, en om niet het starre Latijn te spreken, maar het veel elegantere Frans. Wie zich dus wilde onderscheiden van het volk dat alleen maar het platte Nederlands sprak, sprak Frans

Voor deze edellieden was zelf lezen of het luisteren naar iemand die een boek voorlas (in de middeleeuwen een gebruikelijke manier van doen), een belangrijk tijdverdrijf. Men beoefende de schone kunsten, zoals lezen en musiceren. Alleen edellieden hadden overigens voldoende tijd om zich daarmee bezig te houden. Hoe kwam het dat geleidelijk aan het vanzelfsprekend werd om geen verschil meer te maken tussen:
  • de volkse omgangstaal en
  • de verfijnde, hoofse taal
En het Nederlands in de eigen adellijke kringen meer status kreeg en uiteindelijk het Latijn en Frans verdrong?

  1. Met het plezier in de schone kunsten kwam de aandacht op de mogelijkheden van de eigen taal te liggen.
  2. Bovendien hadden de hoven de contacten met het volk te onderhouden, zodat kennis van de volkstaal een vereiste was voor een goede communicatie tussen het vorstenhof en het volk.

Hoe is de afbakening in het middeleeuwse verloop van het Nederlands?

Tussen 1200 en 1550 werd Middelnederlands geschreven en gesproken. Daarvoor was het Oudnederlands, in de 16e en 17e eeuw Vroegnieuwnederlands

Rond de 15de eeuw was de ontwikkeling van de status van het Nederlands afgesloten, het was geen probleem meer om in het Middelnederlands te schrijven. Omdat het voor de 15de eeuw het schrijven van `Middelnederlands niet vanzelfsprekend was, is het voor ons een van de grote problemen om af te bakenen wat precies tot de Nederlandse literatuur behoort. De vraag of het om teksten gaat die op Nederlands grondgebied geschreven zijn is verraderlijk, hoezo?

Het is verraderlijk omdat de grenzen binnen Europa steeds weer anders verliepen.

Hoe is toch tot een inperking gekomen? En welke teksten zijn van belang?

Voor dit overzicht is de keuze gemaakt uitsluitend voor volkstalige teksten. Daarbij geldt dat voor de literatuurstudie alle soorten geschriften van belang zijn, zoals ook zakelijke teksten (rekeningen) of andere archivalische stukken. De grens tussen puur informatieve en literaire teksten is voor het letterkundig onderzoek zo goed als verdwenen.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo