Startpagina / Samenvattingen / Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen / verlichting-burgerlijk-engeland

Achttiende-eeuwse literatuurstromingen - De Verlichting

31 belangrijke vragen over Achttiende-eeuwse literatuurstromingen - De Verlichting

Wat zijn voorbeelden van radicale ideeën uit de Verlichting?

Democratische ideeën: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid (tegen absolutisme)
rationalisme: voorkeur voor logisch onderbouwde argumenten
scepticisme: twijfelen aan absolute waarheden
radicale verdraagzaamheid: godsdienstig en metafysisch pluralisme
pragmatisme: aandacht voor het concrete alledaagse leven

Hoe verandert het ideaalbeeld van de intellectueel in de Verlichting?

In het classicisme was het ideaalbeeld van de intellectueel, de hoveling, in de Verlichting wordt dit de kritische, pragmatische burger.

Hoe kwam de Verlichting tot stand?

In Engeland werd, aan het einde van de 17de eeuw, het volk al de drijvende kracht achter het maatschappelijk gebeuren. Dit kwam sociale, economische en politieke omwentelingen.

In welke vorm verspreid de Verlichting uit Engeland zich over de rest van Europa?

De Franse Verlichting (Siècles des lumières)
De Duitse Verlichting (Aufklärung)

Hoe wordt het geuit dat de filosofie in de 18de eeuw belangrijk wordt?

Filosofie wordt basisdiscipline aan de universiteiten
filosofie verovert de salons
filosofische publicaties verdubbelen, theologie neemt af

Welke verandering vinden er plaats op religieus vlak, tijdens de Verlichting?

Traditioneel theïsme verliest aan invloed
pogingen om religieuze denken een rationeel fundament te verlenen
het deïsme ontstaat:

de schepper is verantwoordelijk voor het ontstaan van de kosmische orde
mens is persoonlijk verantwoordelijk voor zijn daden
deïsme wordt belangrijk component van Vrijmetselarij

freethinkers: wijzen elke vorm van religiositeit af

Wat veranderd er op vlak van ethiek in de Verlichting?

Dezelfde filosofische, rationele tendens komt op. In de ethiek beoordelen mensen het menselijk gedrag, Hume is hier heel belangrijk.

Wat was het doel van de encyclopedie, gemaakt door Diderot en d'Alembert, in de Verlichting?

Een synthese opstellen van de toenmalige kennis en de lezer overtuigen van de Verlichtingsideeën.

Wie was Voltaire als verlichtingsdenker?

Prototype van de Verlichtingsintellectueel
schreef pamfletten tegen despotisme
verbannen naar Engeland (leerde daar de parlementaire monarchie kennen)
tegen godsdienstig fanatisme en politiek absolutisme
3 jarig verblijf in Sanssouci = belangrijk voor Duitse Verlichting
ideeën kwamen op metafysisch vlak samen met het deïsme

Aan de hand van welke literatuurvormen wil men het verlichtingsdenken verspreiden?

Marginale en veeleer beschouwde genres:

brief
essay
conte philosophique
journalistiek artikels

Wie waren pioniers van de filosofisch geïnspireerde literatuur gedurende de Verlichting?

Lessing
Diderot
Voltaire
Pope

Waarover gaat het stuk 'Nathan der Weise' van Lessing?

Pleidooi voor religieuze tolerantie
Nathan = rijke, wijze jood + vervolgd omwille van zijn geloofsovertuiging
dit werk stelt dat de vraag naar de enige en ware godsdienst zinloos is

Wat bewonderde Diderot aan de Engelse burgerlijke literatuur?

Aandacht voor het alledaagse, voor gewone gevoelens en mogelijkheid tot empathie.

Wat voor teksten schreef Voltaire vooral?

Contes philosophiques

Wat houden de 'contes philosophique' van Voltaire in?

Teksten die strijd aanbinden met:

godsdienstig fanatisme
idealistische filosofie
politiek absolutisme

Wat zijn enkele voorbeelden van Voltaires contes philosophiques?

Zadig ou la Destinée: behandelt motief van rechtvaardigheid
Micromégas: satirisch verhaal waarin buitenaards wezen de Westerse wereld becommentarieerd
Candide ou l'optimisme: satire op filosofisch optimisme van Leibniz en pleidooi voor burgerlijk pragmatisme (maakt gebruik van alle clichés uit de barokke avonturenroman)

Wat schreef Pope?

Lyriek, aanvankelijk werd die beïnvloed door de vormvirtuoziteit en het speels van de rococo. Later wordt dit een verstandelijke lyriek die uitdrukking geeft aan de verlichtingsmentaliteit.

Wat is de Engelse burgerlijke zedenroman?

Een romanvorm waarin de nadruk ligt op de zeden van de burgerij, de burger wordt een spiegel voorgehouden. Formeel doet het beroep op verhaalschema's van oudere prozavormen (avonturenroman en picareske roman).

Wie waren belangrijke pioniers van de Engelse Zedenroman?

Defoe
Swift
Fielding

Waarover gaat Robinson Crusoe, van Defoe?

Het verhaal van een schipbreukeling die op eigen kracht de weerbarstige natuur aan zich onderwerpt en een nieuwe wereld opbouwt.

Hoe komt het typisch waardepatroon van de opkomende burgerij tot uiting in 'Robinson Crusoe', van Defoe?

Lofzang op burgerlijke deugden: een spiegel voorhouden aan de burgerij die zich herkent in Crusoes zin voor initiatief en rationaliteit.
exotische omgeving in verhaal sluit aan bij de koloniale expansie van Engeland, die gedragen werd door burgerij

Wat is 'Moll Flanders', van Defoe?

Geromanceerde biografie
pseudo-authenticiteit gewaarborgd door te baseren op 'Moll's own memorandums'
reeks van losstaande en (vaak) realistische taferelen
formele structuur (= verwant aan schelmenroman)

Hoe kijkt Swift naar de burgerlijke wereld en het nieuwe burgerlijke waardepatroon?

Hij hekelt het vooruitgangsoptimisme, hij houdt de lezers een spiegel voor de hun maatschappij op groteske wijze vervormt en toont aan dat de menselijke/burgerlijke ambitie leidt tot onmenselijke machtsstrijd.

Waarin contrasteert Swift met Defoe?

Conservatief
sarcastisch-superieure houding tegenover wereld
cultiveerde wereldverachting en mensenhaat

Wat is de sentimentele zedenroman?

De zeden van de burgerij staan centraal, het brengt de intersubjectieve relaties en psychologie op een andere manier naar voor, dit anticipeert het realisme van de 19de eeuw.

Waarover gaat de sentimentele zedenroman: 'Pamela or Virtue Rewarded', van Richardson?

Het is een briefroman waarin het dienstmeisje, Pamela, symbool staat voor deugdzaamheid. Haar deugdzaamheid wordt op de proef gesteld door haar omgeving. Het is het prototype van de wensdroom literatuur.

Waarover gaat 'Clarissa Harlowe' van Richardson?

Een briefroman waarin Clarissa bedrogen wordt door Lovelace, zij weigert het huwelijk en sterft alleen. Het huiselijke kader van de burgerij en de alledaagse problemen staan centraal. De hoofdpersonages burgers waarvan het gemoedsleven uitgebreid geanalyseerd wordt en het verhaal is een aanleiding voor de analyse van psychologische en morele problemen:

aandacht voor morele problemen = vaak bevestiging van puriteinse zedelijkheidsidealen (didactische zedenlessen, vervormd als liefdesgeschiedenis)
toegenomen belang van het emotionele in de romanliteratuur

Waarover gaat 'The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman' van Sterne?

Niet-chronologisch levensverhaal
beschouwingen over het leven
'plotloze' roman: aaneenschakeling van opmerkingen en reflecties over de levenshouding van de mens
experimenteel: ontbrekende hoofdstukken, witte pagina's, onderbrekingen door auteur, zinloze opsommingen

Waarover gaat 'A Sentimental Journey through France and Italy' van Sterne?

Sentimentele ontdekkingstocht van een Engelsman die emotionele armoede en puriteinse Engeland ontvlucht
opbouw verhaal toont meer samenhang
eindigt met onvoltooide zin: toont dat mensenleven niet geheel in een rationeel verhaal kan neergeschreven worden

Door wie werd Prevost sterk beïnvloed?

Door de didactische roman van François de Fénelon, Télémaque.

Wat is het bekendste werk van Prevost?

Manon Lescaut: toont vermenging van moralisme (zedenroman) en emotionaliteit (sentimenteel) net als Richardson. Het verhaal van een onmogelijke liefde tussen 2 jonge mensen die hen beide fataal wordt.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding