Verhaalsbenadeling

57 belangrijke vragen over Verhaalsbenadeling

Wat zijn de uitgangspunten met betrekking tot overeenkomsten van een schuldenaar?

- Contractsvrijheid
- Pacta sunt servanda
- Beschikkingsrecht schuldenaar
- Schuldenaar zelf bevoegd te bepalen welke vordering hij eerst voldoet

Bij concursus
- Artikel 3:276 BW;
- Artikel 3:277 BW.

Wat houdt het uitgangspunt 'pacta sunt servanda' in?

Pacta sunt servanda betekend dat de schuldenaar zijn afspraken na moet komen en dat de schuldeiser is gerechtigd tot die prestatie.

Wat houdt het het uitgangspunt in dat de schuldenaar 'beschikkingsrecht' heeft?

De schuldenaar is zelf bevoegd om over zijn vermogen te beschikken op de  wijze die hem goeddunkt.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Dan nu de uitzonderingen. Welke uitzonderingen zijn er op de bovengenoemde uitgangspunten?

Er gelden uitzonderingen op die uitgangspunten wanneer die uitgangspunten leiden tot benadeling van verhaal van de schuldeisers.

Op welke manieren kan verhaalsbenadeling worden aangepakt?

Verhaalsbenadeling kan worden aangepakt door:

1. De pauliana-regeling buiten faillissement, artikel 3:45 - 3:48 BW;

2. De faillissementspauliana, artikel 42/47 e.v. FW;

3. Een vordering op grond van onrechtmatige daad, artikel 6:162 BW;

4. Een vordering op grond van ongerechtvaardigde verrijking, art. 6:212 BW;

5. Het aanpakken van verrekening die in strijd met artikel 53/54 FW is verricht;

6. Soms een vordering in te stellen o.g.v. artikel 2:18/248 BW (bestuurder aanpakken/aansprakelijk stellen);

7. Soms een vordering in te stellen via artikel 341 en 343 Sr en 94d Sv.

Wat houdt de vordering o.g.v. artikel 42 en 47 FW, de faillissementspauliana in?

De curator beheert op grond van artikel 68 FW de boedel. Hij is exclusief bevoegd (artikel 49 FW) om de faillissementspauliana in te stellen o.g.v. artikel 42 of 47 FW.

Waar is de faillissementspauliana neergelegd?

Artikel 42 en 47 FW.

Zijn de schuldeisers bevoegd om de procedure van de faillissementspauliana te starten?

Nee, artikel 49 FW vermeldt immers dat de curator de exclusieve bevoegdheid toekomt om de faillissementspauliana in te stellen. Wel kunnen de schuldeisers de RC verzoeken om de curator te bewegen de faillissementspauliana in te stellen (artikel 69 FW).

Wat houdt de vordering o.g.v. artikel 6:162 BW in?

Wanneer een derde de boedel benadeelt o.g.v. zaaksbeschadiging dan kan de curator (wederom op grond van artikel 68 FW exclusief bevoegd) verhaal halen o.g.v. artikel 6:162 BW.

Wat houdt de vordering o.g.v. ongerechtvaardigde verrijking in?

Wanneer een derde ongerechtvaardigd wordt verrijk kan de curator (gezien zijn bevoegdheid uit artikel 68 FW) o.g.v. artikel 6:212 BW een vordering instellen om die ongerechtvaardigde verrijking ongedaan te maken.

Wat kan de curator doen wanneer een bank verrekent o.g.v. artikel 6:140 BW?

Wanneer de bank verrekent kan de curator de bank aanpakken o.g.v. artikel 47 FW of op grond van artikel 53/54 FW de verrekening zelf aanpakken.

Op welke manieren kan een curator verrekening aanvechten?

Op grond van artikel 47 FW dat er wel sprake is van een verplicht verrichte rechtshandeling. Voor de curator is het echter lastig een vordering o.g.v. artikel 47 FW te laten slagen, de vereisten zijn nogal streng en een vordering o.g.v. 47 FW wordt niet snel toegewezen.

Op grond van artikel 53 en 54 FW waarin het gaat om schuldverrekening.

Wat houdt de Peeters/Gatzen-vordering in?

Peeters/Gatzenvordering, die komt o.g.v. artikel 68 FW toe aan de curator en is gebaseerd op de onrechtmatige daad en is dus gewoon een 6:162-vordering. De Peeters/Gatzen-vordering komt niet toe aan de schuldenaar, die heeft namelijk gewoon met de derde gehandeld en is dus niet bevoegd een vordering tot schadevergoeding in te stellen. De schuldeisers zijn wel bevoegd een vordering tot schadevergoeding in te stellen en kunnen dat dan dus doen o.g.v. artikel 6:162 BW: de Peeters/Gatzen-vordering.

Op welke vordering is de Peeter/Gatzen-vrodering gebaseerd?

De Peeters/Gatzen-vordering is gebaseerd op de onrechtmatige daad en is dus gewoon een 6:162-vordering.

Wat is het onderscheid tussen artikel 42 en 47 FW?

Dit is een belangrijk onderscheid. IN artikel 42 FW gaat het namelijk om onverplicht verrichte rechtshandelingen en in artikel 47 FW gaat het om verlicht verrichte rechtshandelingen.
De verplicht verrichte rechtshandelingen zijn veel moeilijker d.m.v. de faillissementspauliana ongedaan te maken, omdat de schuldenaar hierbij gewoon heeft voldaan aan zijn verplichtingen.

Wat is het doel van de faillissementspauliana?

Het doel van de faillissementspauliana is om onoirbare verhaalsbenadeling door middel van boedelreconstructie aan te pakken.
Ook heeft de faillissementspauliana het herstel c.q. handhaving van paritas creditorum bij concursus tot doel. Concursus betekent samenloop.

Wat zijn de vereisten voor het faillissementspauliana uit artikel 42 FW?

Bij artikel 42 FW gaat het om faillissementspauliana van onverplicht verrichte rechtshandelingen. De vereisten voor het ongedaan maken van die rechtshandeling zijn:
1. Het moet gaan om een rechtshandeling die is verricht door de schuldenaar vóór faillissement;
2. Het moet gaan om een onverplicht verrichte rechtshandeling;
3. er moet sprake zijn van benadeling van schuldeisers in hun verhaalsmogelijkheden;
4. Er moet sprake zijn van wetenschap van benadeling.

Waarom moet het bij vernietiging via de faillissementspauliana gaan om rechtshandelingen die plaats hebben gevonden vóór faillissement?

Rechtshandelingen door de schuldenaar die plaatsvinden na faillissement binden de boedel niet, tenzij de boedel erbij gebaat is (artikel 24 FW). 

Wat als iemand gedwongen wordt door middel van een bedreiging bijvoorbeeld om een rechtshandeling te verrichten? 

De HR heeft in arrest Eneca/BACM bepaald dat er ook dan geen sprake is van een verplicht verrichte rechtshandeling. Men probeert natuurlijk hun rechtshandeling te brengen onder artikel 47 FW door te betogen dat hij verplicht is verricht, om zo te voorkomen dat zij wordt vernietigd door de curator. Een rechtshandeling vernietigen die verplicht is verricht (47 FW) is namelijk een stuk moeilijker dan een rechtshandeling die onverplicht is verricht (42 FW).

Waar zal de curator proberen om zijn pijlen op te richten?

De curator zal zijn pijlen proberen te richten op onverplicht verrichte rechtshandelingen omdat die makkelijker kunnen worden aangetast dan verplicht verrichte rechtshandelingen. Wanneer je dus een vraag krijgt, kijk dan eerst naar handelingen die je met 42 FW aan kan pakken en daarna naar handelingen die je met 47 FW kan aanpakken.

Wanneer is sprake van benadeling van schuldeisers?

Van benadeling is sprake wanneer (een of meer) schuldeisers minder ontvangen dan zij zouden hebben ontvangen zonder de aangevochten rechtshandeling.

Wat is van belang om de benadelingstoets goed uit te voeren?

Wanneer je de benadelingstoets goed wilt uitvoeren moet je eerst vaststellen wat je zou krijgen wanneer de ongewenste rechtshandeling niet had plaatsgevonden en daarna moet je uitrekenen wat je nu nog krijgt. 
Het verschil tussen die twee is de benadeling die de schuldeiser heeft opgelopen.

Voor welke schuldeisers geldt de faillissementspauliana?

Voor de prefaillissementsschuldeisers. Hieronder vallen zowel de preferente als de concurrente schuldeisers. 
Ook boedelschuldeisers vallen hieronder volgens de docent en enkele schrijvers.

Welke vormen van benadeling kennen we bij 'vermindering van het actief?

Het actief vermindert:
     - Doordat er een actief wordt verkocht voor te lage prijs;
     - Doordat er een actief wordt weggegeven/geschonken;
     - Doordat er afstand wordt gedaan van een vordering om niet.

Welke vormen van benadeling kennen we bij 'vermeerdering van het passief'?

Het passief vermeerdert:
     - Door het aangaan van een hoofdelijke aansprakelijkheid;
     - Door het accepteren van een negatieve nalatenschap;
     - Door het aangaan van nieuwe schulden zonder dat daar actief
        tegenover staat.
     - Door het aangaan van een geldlening met een grote boeteplicht

Welke vormen van benadeling zijn er bij de verstoring binnen de verhouding van de schuldeisers?

Er vindt een verstoring plaats in de rangorde van de schuldeisers:
     - Er is sprake van een lager uitkeringspercentage voor (bepaalde groep) 
        schuldeisers of er vindt ene verschuiving plaats in de verhouding 
        preferente en concurrente schuldeisers

Wanneer vermeerdert het passief?

Wanneer de schulden groter worden. 

Wat houdt een samenstel van rechtshandelingen in?

Soms is een rechtshandeling zelf niet benadelend, maar maakt deze rechtshandeling benadeling mogelijk. Dan is een rechtshandeling soms toch vernietigbaar met faillissementspauliana. 

Voorbeeld van een rechtshandeling die zelf niet benadelend is maar die wel benadeling mogelijk maakt:
- De verkoop tegen reële prijs, maar de betalingswijze is benadelend (bijvoorbeeld verrekening door de bank met het debetsaldo).
- Besteding van de koopsom/zekerheden is benadelend (voldoening van concurrente schuldeisers).
- Het feitelijk bemoeilijken van verhaal (verkoop tegen reële prijs, maar vordering van de koopsom is oninbaar).

Wanneer is er sprake van indirecte benadeling?

text-alignEen indirecte benadeling is mogelijk wanneer de rechtshandeling zelf niet benadelend is maar hij uiteindelijk wel benadelend is. Hierbij moet je denken aan verkoop voor de juiste prijs, dan is dat niet benadelend maar wanneer je met dat geld wat het oplevert geld aan bestuurder geeft bijvoorbeeld dan is dat wel benadelend en kan je toch die verkoop aanschaffen.

Wat houdt wetenschap van de benadeling in?

De schuldenaar wist of behoorde te weten dat de rechtshandeling tot benadeling van de verhaalsmogelijkheden van de schuldeisers zou leiden.
Het gaat er hierbij niet om dat men wetenschap had van de omvang van de benadeling. 
Ook is er geen opzet of oogmerk van benadeling vereist.

Kort gezegd: de schuldenaar moest weten dat het tot benadeling van de schuldeisers zou leiden, hij hoef niet te weten hoeveel de benadeling zal zijn en ook hoeft hij het niet opzettelijk toe doen, hij moet dus enkel weten dat deze benadeling het gevolg is.

Is het voor 'wetenschap van de benadeling' vereist dat men wetenschap had van 'de omvang van de benadeling'?

Nee, het gaat er hierbij niet om de wetenschap die men had van de omvang van de benadeling. 

Is er voor 'wetenschap van de benadeling' opzet of oogmerk op benadeling vereist?

Er is geen opzet of oogmerk op de benadeling vereist. 

Op welk tijdstip moet men wetenschap hebben van een benadeling?

Ten tijde van het verrichten van de rechtshandeling.

Is er gezien het bovenstaande verschil in het moment dat er wetenschap moet zijn van de benadeling en het moment dat er sprake is van de benadeling?

Ja, het moment dat men wetenschap heeft van de benadeling ligt voor het moment dat de benadeling heeft plaatsgevonden.

Waar zijn de bewijsvermoedens met betrekking tot het vereiste van 'wetenschap van benadeling' neergelegd?

Artikel 43 en 45 FW.

Hoe wordt de positie van de curator dat hij moet bewijzen dat er sprake is van 'wetenschap van de benadeling' verlicht?

Door de bewijsvermoedens uit artikel 43 en 45 FW. Er moet sprake zijn van strikte interpretatie van de bewijsvermoedens, ze mogen dus niet te ruim wordne opgevat.

Is er bij bewijsvermoedens ruimte voor tegenbewijs?

Ja, de bewijsvermoedens kunnen worden ontkracht door tegenbewijs dat moet worden aangeleverd door verweerder.

Is bij een rechtshandeling om niet (artikel 45) wetenschap van de benadeling van de wederpartij van de schuldenaar vereist?

Nee, enkel de wetenschap bij de schuldenaar zelf is voldoende.

Wanneer wordt er in geval van een rechtshandeling om niet vermoed dat de wetenschap van benadeling aanwezig was?

Wanneer het gaat om een rechtshandeling om niet wordt de wetenschap van benadeling bij de schuldenaar vermoed aanwezig te zijn, wanneer de rechtshandeling om niet binnen een jaar voor de faillietverklaring van de schuldenaar heeft plaatsgevonden.

Wat als de wederpartij van de schuldenaar bij een rechtshandeling om niet geen wetenschap van de benadeling had?

Wanneer de wederpartij van de schuldenaar bij een rechtshandeling om niet, geen wetenschap van de benadeling had, dan werkt de vernietiging niet tegen hem voor zover hij aantoont dat hij ten tijde van de faillietverklaring van de schuldenaar niet was gebaat door de rechtshandeling (zie artikel 42 lid 3 FW).

Wat is het uitgangspunt bij de faillissementspauliana van artikel 45 FW?

Iemand die iets krijgt geschonken en tegen wie de faillissementspauliana wordt ingeroepen, mag na de vernietiging van die rechtshandeling niet benadeeld worden. Hij mag niet in een slechtere positie komen met vernietiging dan dat hij was voordat hem werd geschonken.

Kan de wederpartij nog ontkomen aan de faillissementpauliana bij schenking?

Ja, aritkel 42 lid 3 FW: de wederpartij kan aantonen dat hij geen wetenschap had en dat hij ten tijde van de faillietverklaring niet was gebaat bij de begunstiging. In dat geval hoeft hij niet terug te geven. Denk bijvoorbeeld aan het feit dat hij een auto krijgt van 100, maar dat die auto kapot is door brand. Wanneer die wederpartij bijvoorbeeld door een rechtshandeling om niet, een auto die 100 waard is verkrijgt voor 10 dan moet hij dus wel het hele bedrag terugbetalen ook wanneer die auto is teniet gegaan door brand.

Wat is het uitgangspunt bij de faillissementspauliana bij voldoening van een opeisbare schuld?

Ofwel, artikel 47 FW. Het uitgangspunt is dat de voldoening van een opeisbare schuld niet aantastbaar is. De schuldenaar had zich immers verplicht tot nakomen en de schuldeisers was gerechtigd tot nakoming van de verbintenis en was bevoegd de prestatie in ontvangst te nemen.

Wat is de ratio van de vernietigingsmogelijkheid bij een verplicht verrichte rechtshandeling (art. 47 FW)?

De schuldeiser die de verschuldigde betaling ontvangt, handelt in strijd met de goede trouw die hij jegens zijn medeschuldeisers in acht moet nemen en hij zich onrechtmatig onttrekt aan concursus (samenloop).

Wanneer is het mogelijk een verplicht verrichte rechtshandeling te vernietigen?

In artikel 47 FW zijn de vereisten neergelegd waaraan moet zijn voldaan wanneer men een verplicht verrichte rechtshandeling wil vernietigen:
(i) er sprake is van een opeisbare schuld;
(ii) er moet sprake zijn van kwade trouw, hiervan is sprake wanneer:
      1. Er sprake was van samenspanning tussen de schuldenaar en de   
      schuldeiser met het oogmerk om die schuldeiser te begunstigen; of
      2. Wanneer de schuldeiser wist dat er al faillissement was aangevraagd 
      en hij zich daarom onttrekt aan de rangorde van de schuldeisers.
(iii) er moet sprake zijn van benadeling van de schuldeisers.

Wanneer is er sprake van een opeisbare schuld?

Wanneer de schuldenaar zich heeft verplicht tot nakoming krachtens wet of overeenkomst. 
- Betaling van een geldschuld; of
- De voldoening van andersoortige verbintenis, bijvoorbeeld leverings- of vestigingshandeling (bijvoorbeeld zekerheden)

Artikel 47 FW is dus spiegelbeeld van 42 FW.

Wanneer is er sprake van 'kwade trouw'?

1. In geval er sprake is van wetenschap van de faillissementsaanvraag;

of

2. In geval van samenspanning.

Waar ziet arrest Gispen q.q./IFN op?

Op het vereiste dat er bij de benadeling via een verplicht verrichte rechtshandeling sprake is geweest van samenspanning.

Wat bepaalt arrest Gispen q.q./IFN?

De betaling moet het gevolg zijn van overleg tussen de schuldenaar en de schuldeiser waarbij zowel de schuldenaar als de schuldeisers het oogmerk van begunstiging van deze schuldeiser boven de andere schuldeisers op het oog hebben gehad. 
Als de schuldenaar onder druk (strafvervolging, beëindiging krediet, aangifte fiscus) de schuldeiser voldoet dan geldt dat er per definitie geen sprake is van samenspanning.

Hoe kan vernietiging van een rechtshandeling worden ingeroepen?

Vernietiging van een rechtshandeling kan plaatsvinden:

in rechte (met tussenkomst van de rechter, 3:51 BW) of buiten rechte (zonder tussenkomst van de rechter, artikel 42 lid 1 slot FW).

- de rechtsvordering tot het instellen van een faillissementspauliana komt exclusief aan de curator toe, artikel 49 FW. Schuldeisers die zijn benadeeld kunnen de faillissementspauliana dus niet inroepen, buiten faillissement kunnen zij dat wel;

- de verjaringstermijn uit artikel 3:52 sub c BW is van overeenkomstige toepassing.

In welk artikel is neergelegd dat de curator exclusief bevoegd is om de faillissementspauliana in te stellen?

Artikel 49 FW.

Wat is bepaald in arrest Dekker/Lutéce?

Bovenstaande geldt behoudens derdenbescherming van artikel 41 lid 2 FW. Dit artikel is een lex specialis. Wanneer er geen sprake is van derdenbescherming is arrest Dekker/Lutéce van belang: vernietiging heeft alleen relatieve werking. De gevolgen kunnen alleen jegens de boedel niet worden ingeroepen, maar ten opzichte van alle andere wel! Dus alleen relatieve werking voor zover de boedel is benadeeld en alleen ten opzichte van de boedel.

Aan wie komt de Peeters/Gatzenvordering toe?

Aan de schuldeisers. De schuldenaar heeft namelijk een handeling met een derde verricht en die derde moet dan schadevergoeding betalen wanneer de Peeters/Gatzen-vordering toe wordt gewezen. Het zou dan natuurlijk gek zijn wanneer de schuldenaar een dergelijke vordering in zou kunnen stellen terwijl hij degene is die de rechtshandeling met de derde is aangegaan.

Wanneer is de curator bevoegd om een Peeters/Gatzen-vordering in te stellen?

In naam van de gezamenlijke schuldeisers wanneer zij dit wensen. De curator stelt het dan in namens de schuldeisers en mag het niet doen in naam van de schuldenaar, maar toch valt het bedrag van de schadevergoeding dan toch in de boedel. Dat is vreemd vindt Pannevis.

Kan een rechtshandeling die niet vernietigbaar is op grond van artikel 42 of 47 FW ook onrechtmatig zijn?

Hierover is in arrest Van Dooren/AAB I bepaald dat "een rechtshandeling die niet vernietigbaar is op grond van artikel 42/47 FW slechts onder bijzondere omstandigheden onrechtmatig kan zijn.

Geef in het kort weer wat is bepaald in arrest Notaris M./Gerritse q.q. c.s.

1. Het is niet vereist dat de derde die wordt aangesproken op grond van de PGV  ook daadwerkelijk heeft geprofiteerd van de rechtshandeling die de schuldeisers heeft benadeeld. Het kan ook een persoon zijn die aansprakelijk wordt gesteld omdat hij die benadeling tegen kon gaan maar dit niet heeft gedaan, in dit geval een notaris. 

2. Degene die wordt aangesproken kan dus niet verweren met persoonlijke verweren tegen individuele schuldeisers aangezien de vordering wordt ingesteld namens de gezamenlijke schuldeisers. 

Waarom heeft de schuldenaar zelf geen vordering op de derde o.g.v. de Peeters/Gatzen-vordering?

De schuldenaar heeft zelf gehandeld met de wederpartij en heeft daarom ook geen vordering op die derde.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo