Startpagina / Samenvattingen / Klimaatverandering / water-klimaat-bepalen

Klimaatverandering - Klimaatreconstructie - Hoe weten we eigenlijk hoe het klimaat varieerde?

21 belangrijke vragen over Klimaatverandering - Klimaatreconstructie - Hoe weten we eigenlijk hoe het klimaat varieerde?

Waarmee kan er een zeer verfijnd beeld van de 'weertoestand' van onze planeet gemaakt worden?

Met weerdate en remote sensing (waarnemingen van afstand) uit satellieten.

Hoe geven proxydata informatie over het klimaat van vroeger?

Proxydata zijn indicatoren die iets zeggen over het klimaat van het verleden. Sommige 'vertellen' in detail over plaats en tijd, andere zijn juist handig voor een grootschaliger beeld over langere perioden.

Waarom verandert de nauwkeurigheid van de gegevens over het klimaat en het weer hoe verder je terug de tijd in gaat?

Dat is vooral omdat het lastig is precies te bepalen over welke periode in de tijd de gegevens gaan (datering).

Welke informatie over het weer en het klimaat kunnen historische bronnen geven?

Waterstanden in rivieren; overstromingen; wateroverlast; stormvloeden; dichtvriezen van rivieren en trekvaartroutes; IJsselmeer; duur van het sneeuwdek; begin van het groeiseizoen; opbrengst aan appels, pruimen en kersen; begin van het hooien; begin van de graan- of wijnoogst; prijzen van voedsel, water, wijn, turf en hout.

Hoe kan je m.b.v. dendrochronologie informatie over het weer en het klimaat bepalen?

Met dendrochronologie kan je exact bepalen hoe oud een houten voorwerp is en de methode is tot enige duizenden jaren terug betrouwbaar. Door het tellen van de ringen is het mogelijk om de leeftijd van een boom te bepalen. De dikte van de ringen verschilt; warm seizoen met voldoende neerslag -> brede ring, koud seizoen met te nat of te droog seizoen -> dunne ring. Zo ontstaat een ringenpatroon dat voor een bepaalde streek en periode uniek is en indirect informatie geeft over de weersomstandigheden tijdens de vorming van de jaarringen.

Welke drie eigenschappen hebben stuifmeelkorrels (pollen) die handig zijn voor klimaatonderzoek?

Ze komen in grote getale voor, ze blijven goed bewaard en elke soort heeft een karakteristieke vorm.

Hoe worden pollen gebruikt voor klimaatonderzoek?

Met een boring uit een meertje wordt een stukje sediment uit de grond gehaald. Vervolgens kan je met een microscoop precies zien welke vegetatie in welke periode overheerste. Deze vegetatie vormt een indicatie voor de temperatuur.

Hoe kunnen ijskernen gebruikt worden voor klimaatonderzoek?

IJskappen zijn uit lagen op elkaar gedrukt sneeuw gebouwd die werden samengeperst tot ijs. Tussen de ijskristallen blijft altijd wat lucht zitten waarin het koolstofdioxide- en methaangehalte te bepalen is. Zo kunnen onderzoekers de atmosferische concentraties van deze broeikasgassen voor een lange periode nauwkeurig vaststellen.

Waarvoor kunnen landschapsvormen vooral wat vertellen over wat de temperatuur op zijn minst moet zijn geweest?

Voor periglaciale omstandigheden: de bodem is geheel of gedeeltelijk bevroren.

Hoe ontstaat een vorstwig in de grond?

Een vorstwig ontstaat doordat de bodem scheurt en vervolgens in de zomer volloopt met water. In de winter bevriest het water en zet het uit, wat voor een bredere scheur zorgt. De gemiddelde jaartemperatuur voor een vorstwig moet rond de -8 graden Celsius liggen (winter -20 graden Celsius geen uitzondering).

Hoe ontstaat een pingo in het landschap?

In de ondergrond bevriest water, wat voor een ijsklomp zorgt. Het ijs trekt meer water aan, wat ook weer bevriest, en de ijsklomp groeit steeds verder door onder de grond. Aan de bovenkant 'barst' de bult open en de bodem zakt als het in de zomer ontdooit van de bult af, wat de latere ringwal wordt.

Wat zijn de vijf verschillen tussen de twee isotopen (¹⁶O en ¹⁸O) van zuurstof?

- ¹⁶O komt veel meer voor in de lucht (99,7%).
- Zelfde chemische eigenschappen, andere natuurkundige eigenschappen.
- ¹⁸O heeft twee neutronen extra, waardoor het een beetje zwaarder is en trager reageert in reacties.
- Watermoleculen met ¹⁶O verdampen sneller.
- In koude perioden blijft ¹⁶O vooral achter in sneeuw en ijsbedekking op het land en is er relatief meer ¹⁸O in het zeewater.

Hoe kunnen fossielen van plankton die in de bovenste meters van de oceaan leven en kalkschaaltjes maken, gebruikt worden voor klimaatonderzoek?

De bouwstenen voor de kalkschaaltjes halen ze uit de lucht. Ze leggen de verhouding ¹⁶O : ¹⁸O erg nauwkeurig vast. Na afsterving komt het grootste deel van het plankton op de oceaanbodem bovenop de vorige generaties terecht. Door boringen in de oceaanbodem, kilometers onder water, halen we de kalkschaaltjes omhoog. Als je weet hoe lang geleden het plankton dat deze schaaltjes maakte, geleefd heeft, weten we de temperatuur van het zeewater waarin het plankton geleefd heeft. We hebben daarmee een paleothermometer.

Hoe kan uit allerlei kalkbouwsels het klimaat worden gereconstrueerd?

Uit de verhouding tussen de zuurstofisotopen kan uit de jaarringen van allerlei kalkbouwsel het klimaat worden gereconstrueerd.

Wat kan je bij schelpen met andere isotopen over het klimaat achterhalen?

De temperatuur en of het jaar droog of nat was.

Hoe wordt per jaarring (kalkbouwsels/schelpen) de isotopensamenstelling bepaald?

Met een boortje worden de jaarringen uitgeboord en met een meetapparaat (massaspectrometer) wordt per jaarring de isotopensamenstelling bepaald.

Hoe kan je bepalen of de Maas (regenwaterrivier) of de Rijn (smeltwaterrivier) op welk moment is overstroomd?

Het water van de Maas heeft een andere zuurstofisotopenverhouding dan de Rijn.

Wanneer welke rivier is overstroomd is een indicatie voor de Noord-Atlantische Oscillatie, maar hoe werkt dat precies?

De Noord-Atlantische Oscillatie is het luchtdrukverschil tussen het hogedrukgebied boven de Azoren en het lagedrukgebied bij IJsland. Als dat drukverschil groot is, buigen depressies van de Atlantische oceaan af naar Nederland (regen in stroomgebied van Rijn en Maas), als dat drukverschil minder groot is, belanden die in Spanje (geen regen in stroomgebied Rijn en Maas).

Waardoor zijn stalagmieten en stalactieten uit druipsteengrotten zeer bruikbaar voor klimaatmetingen?

Ze groeien voornamelijk aan in natte perioden, als er veel water in de grotten doorsijpelt. In een dun plakje stalagmiet zijn deze groeiringen duidelijk zichtbaar en kan je het verschil tussen natte perioden (dikke ringen) en droge perioden (geen ringen, vaak stof en organisch materiaal) duidelijk zien.

Wat voor soort aanwijzingen in gesteente kunnen helpen met klimaatonderzoek?

- De fossielen die erin zitten (gidsfossielen, zuurstofisotopenverhouding, enz.) en de kalkafzetting
- Afdrukken in het gesteente (golfribbels op steen duiden op een zee: hoe hoog zeespiegel was, informatie over temperatuur van toen)

Welke verklaring heeft Paul Hoffman, grondlegger 'sneeuwbal aarde' theorie, voor de bevriezing van de aarde?

Het klimaat is van slag geraakt door de rare verhouding van water en land: een supercontinent op de evenaar en watermassa's aan de polen.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Klimaatverandering

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding

Klimaatverandering - Klimaatreconstructie - Hoe weten we eigenlijk hoe het klimaat varieerde?

21 belangrijke vragen over Klimaatverandering - Klimaatreconstructie - Hoe weten we eigenlijk hoe het klimaat varieerde?

Waarmee kan er een zeer verfijnd beeld van de 'weertoestand' van onze planeet gemaakt worden?

Hoe geven proxydata informatie over het klimaat van vroeger?

Waarom verandert de nauwkeurigheid van de gegevens over het klimaat en het weer hoe verder je terug de tijd in gaat?

Welke informatie over het weer en het klimaat kunnen historische bronnen geven?

Hoe kan je m.b.v. dendrochronologie informatie over het weer en het klimaat bepalen?

Welke drie eigenschappen hebben stuifmeelkorrels (pollen) die handig zijn voor klimaatonderzoek?

Hoe worden pollen gebruikt voor klimaatonderzoek?

Hoe kunnen ijskernen gebruikt worden voor klimaatonderzoek?

Waarvoor kunnen landschapsvormen vooral wat vertellen over wat de temperatuur op zijn minst moet zijn geweest?

Hoe ontstaat een vorstwig in de grond?

Hoe ontstaat een pingo in het landschap?

Wat zijn de vijf verschillen tussen de twee isotopen (16O en 18O) van zuurstof?

Hoe kunnen fossielen van plankton die in de bovenste meters van de oceaan leven en kalkschaaltjes maken, gebruikt worden voor klimaatonderzoek?

Hoe kan uit allerlei kalkbouwsels het klimaat worden gereconstrueerd?

Wat kan je bij schelpen met andere isotopen over het klimaat achterhalen?

Hoe wordt per jaarring (kalkbouwsels/schelpen) de isotopensamenstelling bepaald?

Hoe kan je bepalen of de Maas (regenwaterrivier) of de Rijn (smeltwaterrivier) op welk moment is overstroomd?

Wanneer welke rivier is overstroomd is een indicatie voor de Noord-Atlantische Oscillatie, maar hoe werkt dat precies?

Waardoor zijn stalagmieten en stalactieten uit druipsteengrotten zeer bruikbaar voor klimaatmetingen?

Wat voor soort aanwijzingen in gesteente kunnen helpen met klimaatonderzoek?

Welke verklaring heeft Paul Hoffman, grondlegger 'sneeuwbal aarde' theorie, voor de bevriezing van de aarde?

Samenvattingen die gerelateerd zijn aan Klimaatverandering - Klimaatreconstructie - Hoe weten we eigenlijk hoe het klimaat varieerde?

Klimaatverandering

Chemie Overal (5VWO)

Overal Natuurkunde (4VWO)

Nectar (4e editie) - 5VWO

Overal Natuurkunde (5VWO)

Wetenschapsoriëntatie

Moleculaire gastronomie

Geofysica

Laagland, literatuur & lezen (Theorieboek vw…

Hersenen & Leren

Medicijnen: van Molecuul tot Mens

Nectar (4e editie) - 6VWO

Wat zijn de vijf verschillen tussen de twee isotopen (¹⁶O en ¹⁸O) van zuurstof?