Startpagina / Samenvattingen / Klinische psychologie : theorieën en psychopathologie / seksueel-parafilie-disfunctie

Genderidentiteitsstoornissen en seksuele stoornissen

45 belangrijke vragen over Genderidentiteitsstoornissen en seksuele stoornissen

Wat zijn primaire en wat zijn secundaire transseksuelen?

Primaire transseksuelen ontdekten al op jonge leeftijd dat zij 'in het verkeerde lichaam zaten', terwijl secundaire transseksuelen dit pas op latere leeftijd ontdekten.

Transseksualiteit - een term die sinds DSM-IV overigens niet meer in dit classifiactiesysteem wordt gebruikt - is het meest extreme type genderidentiteitsstoornis. Waarom is dat?

De discrepantie tussen het biologische geslacht, genderindentiteit en genderrolgedrag is bij transseksuelen zo groot dat de wens tot geslachtsaanpassing ontstaat. Transseksuelen hebben het gevoel anatomisch tot het verkeerde geslacht te behoren. Zij hebben ook een langdurige en ononderbroken wens tot geslachtsaanpassing: ze willen de eigen primaire en secundaire geslachtskenmerken kwijtraken en de geslachtskenmerken van de andere sekse verwerven en permanent als iemand van het andere geslacht te kunnen leven.

Bij de diagnostiek wordt meestal een onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire transseksuelen. Wat is het verschil tussen deze categorieën?

Mensen die al vanaf hun vroege jeugd stek het gevoel hebben in het verkeerde lichaam te zitten, worden primaire transseksuelen genoemd.
Secundaire transseksuelen 'ontdekken' hun transseksuele gevoelens op latere leeftijd en hebben dikwijls een voorgeschiedenis met meer stereotiep genderrolgedrag.

Wat houdt de term transgenderisme in?

Als de persoon niet tot gehele geslachtsaanpassingen wilt overgaan. Man wil wel borsten maar behoud van penis en teelballen. Vrouw wil geen borsten maar wel behoud van hun genitalia. Maar ook als het gaat om cross-genderverschijnselen: voor alle fenomenen waarbij iemand geheel of gedeeltelijk de rol van het andere geslacht aanneemt.

Hoe heet het als men wel geslachtsverandering wil, maar geen genderdysforie heeft?

Skoptisch syndroom

Wat houden de termen gynemimesis en andromimesis in?

Mannen die permanet en volledig als vrouw met een mannenlichaam leven. Zij hebben een vrouwennaam, kleden en gedrag zich als vrouw en presenteren zich maatschappelijk als vrouw. Dit verschijnsel wordt bij mannen gynemimesis en bij vrouwen andromimesis genoemd.

Hoe ziet de behandeling eruit als iemand geslachtsverandering wil ondergaan?

Men moet eerst een real life test ondergaan, waarin zij een bepaalde periode moeten gaan leven zoals het andere geslacht dit doet. In deze periode starten ze vaak al met hormoonkuren en in de puberteit met puberteitremmers. Na voltooiing kan men zich ook bij de gemeente van geslacht laten veranderen en echt door het leven gaan als een erkend persoon van het andere geslacht.

Welke verschijnsel wordt Skoptisch syndroom genoemd?

Mannen die, gedreven door een afkeer van seksualiteit, obsessief gericht waren op het ondergaan van een geslachtsaanpassende operatie, zonder zich echt vrouw te voelen.

Wat is hermafroditisme of pseudohermafoditisme?

Een afwijking in het geslachtsorgaan. Een meisje met een piemel of een jongen met een vagina.

Hoe heet het als een meisje wordt geboren zonder vagina en met een clitoris die op een penis lijkt?

adrenogenitaal syndroom

Waaruit bestaat de hormoontherapie in de behandelingsfase bij geslachtsaanpassing?

Voor vrouw-naar-man-transseksuelen uit het toedienen van androgenen (hormonen die vermannelijken)
Voor man-naar-vrouw-transseksueleen worden anti-androgenen en oestrogenen (hormonen die 'ontmannelijken' respectieve vervrouwelijken).

De behandeling met androgenen en oestrogenen vindt niet eerder plaats dan na het 16de jaar. En alleen als er persoon ernstig lijdt als gevolg van de transseksualiteit wordt in Nederland aan de hormoontherapie begonnen vóór 18 jaar.

Hoe heet het als een jongen wordt geboren met een ondiepe vagina en schaamlippen?

androgeen ongevoeligheidssyndroom.

Wanneer spreekt men nu van 'interseksualiteit' en vroeger de term '(pseudo)hermanfroditisme'?

Als er afwijkingen in de geslachtsontwikkeling ontstaan, waardoor het kind niet eenduidig als jongen of als meisje te benoemen is.

Welke 2 syndromen hebben te maken met een chromosoom afwijking bij de geboorte?

XXY Syndroom van Klinefelter

XO Syndroom van Turner

Wanneer spreekt met - in DSM-IV-TR- termen van een 'genderidentiteitsstoornis niet anders omschreven?

Als er stoornissen in de generidentiteit optreden bij mensen met een stoornis in de geslachtsontwikkelen.

Waar verwijst de term parafilieën naar?

De term 'parafilie' is afgeleid van de Griekse termen 'para' (naast en filie' (liefde). De term verwijst tegenwoordig naar atypische seksuele oriëntaties of seksuele 'liefde' voor ongewone objecten.

Hoe definieert de DSM-IV-TR parafilie?

Als een steeds terugkerende, intense seksueel opwindende fantasieën, seksuele impulsen of gedragingen, die ten minste zes maanden bestaan en gericht zijn op:

niet-menselijke objecten (vb. leren voorwerpen, damensondergoed of dieren)
het lijden of vernederen van zichzelf of een partner
kinderen of niet-instemmende volwassen

Bij welke vijf parafilieën geldt dat de diagnose gesteld kan worden als iemand naar de parafiele drang heeft gehandeld, ongeacht of de persoon er zelf onder lijdt en of er sociale of andere functionele beperkingen zijn?

Pedofilie
Voyeurisme
Exhibitionisme
Frotteurisme
Seksueel-sadisme met een niet-instemmende partner

Voor de overige drie parafilieën (fetisjisme, travestietfetisjisme, seksueel masochisme) geldt dat de psychiatrische diagnose parafilie alleen van toestemming is als iemand zelf lijdt onder de parafiele fantasieën of handelingen of wanneer er beperkingen in het functioneren door ontstaan.

Wat houdt seksueel masochisme in?

Iemand raakt seksueel opgewonden als hij wordt vernederd geslagen of vastgebonden. Vaak worden er diverse speeltjes en voorwerpen gebruikt bij deze vorm van seks.

Wat houdt het type parafilie, exhibitionisme in?

Exhibitionisten, meestal mannen, tonen hun geslachtsdelen aan vreemden, meestal vrouwen of kinderen, of ze fantaseren daarover. Soms masturen zij tijdens het exhibitioneren of bij hun fantasieën over het tonen van hun geslachtsdelen.

Wat houdt seksueel sadisme in?

Mensen die er opgewonden van raken anderen pijn te doen. Soms met instemming (SM) en soms zonder instemming (verkrachten)

Wat houdt het type parafilie, fetisjisme in?

Om seksueel opgewonden te raken, gebruikt een festisjist niet-levende voorwerpen of materialen (fetisjen) die oorspronkelijk niet zijn bestemd voor sekuele genitale prikkeling zoals vibratoren.
Deze voorwerpen kunnen vb. vrouwenslipjes, nylonkousen, schoenen of laarzen zijn. Het dragen. vasthouden of strelen van de fetisj of het ruiken eraan wordt als opwindend ervaren en gaat vaak met masturbatie gepaard.

De diagnose fetisjisme wordt niet gesteld als iemand de fetisjen uitsluitend gebruikt om zich beter in de rol van het andere geslacht in te leven.

Wat houdt het type parafilie, travestietfetisjisme (fetisjistisch transvestitisme) in?

Bij travestietfetisjisme gaat het gebruik van vrouwenkleding door mannen verder dan het dragen of bij masturbatie gebruiken van een enkel kledingstuk. Anders dan bij fetisjisme is niet een kledingstuk zelf, maar het omkleden of omgekleed zijn seksueel opwindend. In veel gevallen wordt de gedachte of het beeld zelf een vrouw te zijn als seksueel opwindend ervaren (autogynefilie), waarbij vrouwenkleding een symbool is van de eigen vrouwelijkheid.

Wanneer wordt de diagnose 'travestietfetisjisten, met genderdysforie' gesteld?

Bij tranvestietfetisjisten die zich voortdurend niet op hun gemak voelen in de genderrol of met de genderidentiteit die hoort bij hun biologisch geslacht.

Money's theorie van het liefdesschema

Volgens Money kent seksuele ontwikkeling tussen 2 partners de volgende stappen: 1. proceptieve fase (voorbereiding), acceptieve fase (feitelijk seksueel gedrag) en 3 conceptieve fase (reproductie). Als er in de eerste fase onaangenaam kennis gemaakt wordt met seksualiteit (dit kan al heel jong) zal parafilie zich ontwikkelen.

Wat houdt het type parafilie, frotteurisme in?

Frotteurisme houdt in dat iemand seksuele opwinding beleeft aan het aanraken, wrijven of strelen van een persoon die hiermee niet instemt (vb. in een volle bus of in een rij wachtenden), of daar terugkerende intense fantasieën over heeft. Niet zozeer de eventuele dwang waarmee de handeling gepaard gaat, maar de aanraking is opwindend.

Belangrijk voor de diagnose is dat het fysieke contact plaatsvindt zonder instemming van de ander.

Welke types van seksueel disfunctioneren zijn er?

Het levenslange type (vanaf de eerste seksuele ervaring)

Het verworven type (de disfunctie treedt ineens op)

Het gegeneraliseerde type (de disfunctie doet zich bij alles en iedereen voor)

Het situationele type (afhankelijk van een situatie/persoon)

Wat houdt het type parafilie, pedofilie in?

Van pedofilie is sprake wanneer een volwassene of een adolescent van 16 jaar of ouder seksuele handelingen verricht met kinderen van 13 jaar of jonger (dat wil zeggen: kinderen die nog niet in de puberteit zijn) of daar intense fantasieën over heeft.
Van diagnostisch belang is dat de adolescent of volwassene ten minste vijf jaar ouders is dan het kind.
Een uitzondering wordt gevormd door de oudere adolescent die een vaste seksuele relatie heeft met een kind van 12 of 13 jaar; in dat geval spreekt men niet van pedofilie.

Wat houdt het type parafilie, seksueel masochisme in?

Bij seksueel masochisme raakt iemand seksueel opgewonden als hij wordt vernederd, geslagen of vastgebonden of aan andere vormen van lijden wordt blootgesteld. Allerlei attributen (zoals maskers, metalen kettingen, handboeien, blinddoeken, zweepjes en messen) kunnen worden gebruikt om deze letterlijk of figuurlijk pijnlijke situaties te creëren.

Wat houdt het type parafilie, seksueel sadisme in?

Essentieel voor seksueel sadisme is dat het psychologisch of lichamelijk lijden van de ander als seksueel opwindend wordt ervaren. Seksueel-sadisten beleven opwinding aan het vernederen, slaan, vastbinden of anderszins pijnigen van iemand anders.

De diagnose seksueel sadisme is van toepassing als de persoon seksueel-sadistische handelingen met een niet-instemmende ander heeft verricht, of als de parafiele drang bij de sadist zelf aanzienlijk lijden of beperkingen in het functioneren veroorzaakt.

Welke parafilieën worden in de DSM-IV-TR benoemd als 'parafilie, niet anders omschreven'?

Telefoonscatologie (waarbij iemand seksueel opgewonden raakt van obscene telefoongesprekken)
Necrofilie (lijken)
Zoöfilie (dieren)
Klismafilie (lavement, het rectaal inspuiten van vloeistoffen)
Partialisme (gericht op een specifiek deel van het lichaam)
Coprofilie (ontlasting)
Urofilie (urine)

Parafilieën kunnen zich in verschillende gradaties voordoen. De DSM-IV-TR onderscheidt drie gradaties. Welke drie zijn dat?

van licht, waarbij iemand nooit tot handelen is overgegaan, maar wel onder de parafilie lijdt;
via matig, waarbij incidenteel aan de parafile drang wordt toegegeven;
tot ernstig, waarbij iemand herhaaldelijk naar de parafiele drang heeft gehandeld.

Wat veronderstellende psychoanalytische theorieën over parafilie?

Dat de normale ontwikkeling conflictueus verloopt in een aantal stadia:

- De orale
- de anale
- de fallische

Een parafilie wordt opgevat als een symptoom van een problematisch verlopen vroegkinderlijke ontwikkeling. -> anders gezegd: een parafilie is een (ineffectieve) poging om een onopgelost psychologisch conflict draaglijk te houden.
De onverwerkte conflicten zijn:

- de ontwikkeling van het zelf
- de genopvatting
- objectrelaties

Wat is de beste onderbouwde empirische psychologische behandeling van parafilie en wat is het doel in van deze behandeling?

Cognitieve gedragstherapie.
Doel van deze behandeling is een afname van het ongewenste parafiele gedrag en een toename van het gewenste (seksuele) gedrag.

Er wordt o.a. veel aandacht besteed aan het aanleren van sociale en seksuele vaardigheden, zoals contacten leggen, initiatieven nemen en het communiceren over gevoelens, en ook aan het onder controle houden van parafiele seksuele opwinding.

Deze behandelaanpak bevat ook een terugvalpreventieprogramma waarin risicosituaties worden geanalyseerd en adequate reacties op die situaties worden besproken en geoefend.

De DSM-IV-TR definieert seksuele disfuncties als een verstoring van het seksuele verlangen en van de psychofysiologische veranderingen die kenmerkend zijn voor de seksuele-responscyclus -> deze cyclus kan omschreven worden als de menselijke (fysiologische en psychologische) reactiewijze op seksuele prikkels. De DSM-IV-TR onderscheidt vier fasen op basis van die reactiewijze. Welke vier zijn dat en hoe ontstaat hierin de stoornis?

Verlangen
Opwinding
Orgasme
Herstel

In elk van de fasen van de seksuele-responscyclus kunne zich problemen voordoen. Eén of meer fasen verlopen dan problematisch, waardoor de volgende fase niet wordt bereikt of er pijnklachten optreden. In dergelijke gevallen is er mogelijk sprake van een seksuele disfunctie of seksuele-functiestoornis.

Welke categorieën onderscheidt de DSM-IV-TR in seksuele disfuncties?

'seksuele disfunctie door middelengebruik'
'seksuele disfunctie door een somatische aandoening'
'stoornissen in het seksuele verlangen'
'seksuele-opwindingsstoornissen'
'orgasmestoornissen'
'seksuele-pijnstoornissen'

NOTE: Niet al deze disfuncties zijn uitsluitend het gevolg van een lichamelijke aandoening of middelengebruik en kunnen ook niet worden opgevat als onderdeel van een andere psychische stoornis. De diagnose 'seksuele disfunctie' wordt namelijk niet gesteld wanneer een seksueel probleem beter te verklaren is als onderdeel van een andere as-I-stoornis.

Naast de beschrijving van seksuele disfuncties onderscheid de DSM-IV-TR ook diverse subtypes waarmee het begin, de context en de factoren die een rol spelen in de etiologie van de stoornis kunnen worden gespecificeerd. Welke subtypes zijn dit?

het levenslange type: (de seksuele disfunctie is aanwezig vanaf het begin van het seksuele functioneren)
het verworven type: (de disfunctie treedt op na een periode van niet verstoord functioneren)
het gegeneraliseerde type: (de disfunctie doet zich voor in alle situaties, bij alle partners en alle stimulatievormen)
het situationele type: (de disfunctie treedt alleen in specifieke situaties op, vb. wle bij de huwelijkspartner en niet bij de minnaar)

Een andere stoornis in het seksuele verlangen is de seksuele-aversiestoornis. Wat houdt deze stoornis in?

Mensen met deze seksuele stoornis hebben een hardnekkige afkeer van seksuele gemeenschap en vermijden elke vorm van genitaal seksueel contact met de partner. Genitale contacten roepen bij hen weerzin op of vervullen hen met angst. Bij sommige mensen met seksuele aversie blijft de afkeer niet beperkt tot genitaal seksueel contact; zij hebben een afkeer van alle seksuele stimuli, inclusief vb. strelingen en zoenen.

Waneer wordt de diagnose seksuele-opwindingsstoornis gesteld?

Als seksuele opwinding uitblijft of onvoldoende is ondanks adequate stimulatie, dat wil zeggen: seksuele prikkeling die at gerichtheid, intensiteit en duur betreft voldoende moet zijn om tot seksuele opwinding te leiden.

Wanneer worden de diagnosen orgasmestoornis bij de vrouw (of: 'geremd vrouwelijke orgasme') en orgasmestoornis bij de man ('geremd mannelijk orgasme') gesteld?

Wanneer het orgasme herhaaldelijk of altijd vertraagd is of uitblijft na een normale seksuele-opwindingsfase.

Wanneer is er sprake van voortijdig orgasme (premature ejaculatie)?

Wanneer ger orgasme bij een man iedere keer of herhaaldelijk optreedt vóór vaginaal contact of zeer kort erna, ,maar in elke geval voor het gewenst is.

De DSM-IV-TR onderscheidt twee typen seksuele-pijnstoornissen, welke twee zijn dat?

Vaginisme
Dyspareunie

Deze psychiatrische diagnosen kunnen alleen worden gesteld als de klachten niet uitsluitend het gevolg zijn van een lichamelijke ziekte.

Wat houdt de seksuele-pijnstoornis vaginisme in?

Bij vaginisme verkrampen (tegen de wil van de vrouw) de spieren van het buitenste derde deel van de vaginawand. De kramp bemoeilijkt of verhindert de geslachtsgemeenschap, maar ook niet-coïtale aanraking of toenadering kan al tot krampreacties van de vagina leiden.

Wat houdt de seksuele-pijnstoornis dyspareunie in?

Bij dyspareunie heeft een man of vrouw tijdens of na de geslachtsgemeenschap last van pijn in de geslachtsdelen. De diagnose dyspareunie wordt niet gesteld wanneer de pijn uitsluitend wordt veroorzaakt door gebrek aan vochtigheid van de vagina, vaginisme of door een somatische aandoening (blaasontsteking, infectie).

De psychische oorzaken van seksuele disfuncties kunnen worden ingedeeld in nabije of directe oorzaken en verwijderde of verre oorzaken. Licht deze indeling toe.

Kaplan (1974) definieerde de nabije oorzaken als factoren die binnen de seksuele interactie zelf het seksuele functioneren belemmeren. Zij hebben te maken wat mensen in een concrete seksuele situatie doen. Tal van factoren kunnen ertoe leiden dat iemand niet (meer) in staat is om in de seksuele interactie te doen wat nodig is voor een ongestoorde seksuele respons.
Van verwijderde oorzaken wordt gesproken wanneer een seksuele disfunctie het gevolg is van een psychopathologische ontwikkeling of partnerrelatieproblematiek, waardoor mensen niet toe (kunnen) komen aan bevredigend vrijen. Voorbeelden zijn een onverwerkte incestervaring, hechtingproblematiek en (seksuele) identiteitsproblematiek.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Klinische psychologie : theorieën en psychopathologie | Henk van der Molen, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding