Psychiatrie en psychofarmaca

25 belangrijke vragen over Psychiatrie en psychofarmaca

Hoe verhouden depressie en seksuele problemen zich?

Depressie kan oorzaak of gevolg zijn van seksuele problemen.

Seksuele problematiek die vaak in combinatie met depressie voortkomen:
  • < seksueel verlangen (meest voorkomend)
  • Erectiestoornis 
  • Orgasmestoornis


Depressie > seksuele problemen:
  • Aan alle stimuli wordt <plezier beleefd, dus ook aan de seksuele stimuli.
  • Depressie omvat symptomen die ook indirect invloed hebben op de seksualiteit (<zelfwaardering)
  • Neurofysiologische verstoring: moeite met ontspannen
  • Impact op de relatie > seksuele problemen


De somberheid/boosheid kan ook tot seksueel riskant gedrag leiden.

Bespreek de belangrijkste beperkingen van seksuele rechten voor personen met een psychiatrische stoornis

Rechten zijn geen vanzelfsprekendheid
Recht op bescherming

Bipolaire stoornis - seksueel gedrag/problematiek

Tijdens de manische periodes: toename seksuele behoefte en activiteit
  • SOA
  • Ongewenst zwanger
  • Belasting en nadien schaamte partners
Mogelijk verband met testosteron en hypomanie.

Tijdens depressieve fases: <seksueel verlangen en overeenkomende problematiek als bij de depressie op zich staand.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Seksuele problemen kunnen samenhangen met de psychiatrische stoornis, los van de gevolgen van het gebruik van psychofarmaca voor de desbetreffende stoornis. Bespreek de seksuele problemen die kunnen samenhangen met de depressieve stoornis als zodanig, dat wil zeggen; niet met de behandeling van de stoornis met bijvoorbeeld medicatie.

Samenhang van depressie met seksuele problemen
Seksuele disfunctie kan rechtstreeks het gevolg zijn van de depressie, aangezien vaak weinig plezier wordt beleefd aan aan stimuli in het algemeen, en vaak ook aan seksuele stimuli. Daarnaast horen bij depressie ook symptomen die indirect kunnen leiden tot verminderde zin in seks; gedaalde zelfwaardering, toegenomen schuldgevoel, moeheid en onbehagen.
Tenslotte gaat depressie vaak gepaard met neurofysiologische verstoringen vooral van het autonome zenuwstelsel, die het moeilijker kunnen maken om te ontspannen en daarmee ook het seksueel functioneren kunnen bemoeilijken.

Psychotische stoornissen - seksueel gedrag/functioneren

Psychotische stoornissen > schizofrenie: positieve symptomen, negatieve symptomen, cognitieve symptomen.

Deze mensen verschillen qua seksuele interesse nauwelijks wat de 'normale' bevolking betreft.
Seksueel functioneren wordt echter belemmert door symptomen van de ziekte:
  • Psychotische symptomen en de ernst hiervan
  • Misbruik in het verleden
  • Lichamelijke ziektes
  • Sociale factoren
  • Gebruik van antipsychotica
    • Het stoppen met antipsychotica wordt vaak gedaan door de seksuele problematiek die hier mee samen hangt.


Gebrek aan sociaal inzicht en ziekte inzicht zorgt voor: verhoogd risico op SOA en ongewenste zwangerschap (ook seksueel geweld). Goede voorlichting en preventie is dus zéér noodzakelijk.

Waar kan depressie rechtstreeks mee samenhangen io het gebied van seksueel functioneren?

- verminderd seksueel verlangen
- moeite met seksueel opgewonden worden
- minder genieten van seks

Angststoornissen (faalangst, paniekstoornissen, sociale angst) - seksueel gedrag/functioneren

Faalangst: kan bij vrouwen zorgen voor anorgasmie en bij mannen voor een verminderde erectie.

Paniekaanvallen: 3/4 seksuele stoornis, 50% daarvan is seksuele aversie. Dit komt voort uit angst voor een paniekaanval tijdens de seks.

Sociale angst: vroegtijdige ejaculatie. 50% van de mannen hadden het eerste seksuele contact met een prostituee.

Een deel van de mannen reageert ook met vermeerderd seksuele interesse en een betere erectie. Seks lijkt hier ook als stemmingsregulator te werken.

Bespreek seksuele problemen die kunnen samenhangen met psychotische stoornissen als zodanig

Het seksueel functioneren van patienten met schizofrenie wordt vaak belemmerd door de symptomen van de ziekte, de ernst van de psychotische symptomen, seksueel misbruik in de voorgeschiedenis, problemen in de sociale interactie.
Seksuele functiestoornissen komen voor bij ongeveer de helft van de mensen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van een psychose die geen medicatie gebruiken.

Verhoogd risico op seksueel overdraagbare aandoeningen, ongewenste zwangerschap en seksueel geweld; vanwege een gebrek aan sociaal inzicht en beperkt ziekte inzicht

Obsessieve-compulsieve stoornis - seksueel gedrag/functioneren

Inhoudelijk kunnen de dwanggedachtes seksuele taboes zijn
  • Angst om pedofiel te zijn, als men kijkt naar kinderen.

Seksuele problematiek:
  • <sensualiteit
  • >vermijdingsdrang
  • Moeite met orgasme
  • Seksuele dwang-gedachten/-handelingen > hyperactief seksleven, terwijl zij dat eigenlijk niet zijn.

PTSS - seksueel gedrag/functioneren

Mannen: significant vaker seksuele problematiek; statisfactie, erectie, orgasme.

Vrouwen: <interesse, angst voor seks, <opwinding, problemen met orgasme en pijn.  

Eetstoornissen - seksueel gedrag/functioneren

Er bestaan verschillende groepen:
  1. Groep 1: verloop psychoseksuele ontwikkeling is normaal, er ontstaan geen seksuele disfuncties.
  2. Groep 2: trauma's staan op de voorgrond, vaak seksueel, er doen dezelfde problemen voor als bij vrouwen met een misbruikverleden.
  3. Groep 3: seksualiteitsontwikkeling is gestagneerd.


Gemiddeld komen er vaker seksuele problemen voor: <seksueel verlangen, < seksuele activiteiten, toegenomen seksuele angst en onzekerheid.
  • Laag zelfbeeld
  • Lage geslachtshormonen (hypogonadisme)
Dit komt vaker voor bij vrouwen met anorexia dan bij boulimia. Zij experimenteren meer met seks.

Bespreek seksuele bijwerkingen van antidepressiva en antipsychotica

SSRI's:
56% afname van seksueel verlangen
45% orgasmestoornissen
Tot 80% rapporteert seksuele bijwerkingen!

Tricyclische antidepressiva
Seksuele bijwerkingen veel voorkomend maar minder dan bij SSRI's

Serotonerge antidepressiva
VErminderd seksueel verlangen
Uitgesteld orgasme

Andere antidepressiva's laten minder seksuele bijwerkingen zien

Rispiridon
- Veroorzaakt het vaakst seksuele disfunctie      

Klassieke antipsychotica veroorzaken ook veel seksuele disfunctie

Alzheimer - seksueel gedrag/functioneren

Helft van de mannen verliest vermogen tot een erectie, meerderheid wordt seksueel minder actief, minderheid juist actiever, ontremd en seksueel impulsief.

Effecten op de relatie: sommige stellen hebben nog lang seks, voor andere is het ongewenst geworden.

Parkison heeft soms Alzheimer-achtige verschijnselen, mede door de medicijnen (dopamineantagonist). Dit kan zorgen voor verhoogde impulsiviteit, gedragsproblemen en toegenomen seksueel initiatief.   

ASS - seksueel gedrag/functioneren

Problemen op: omgang, communicatie en vermogen zich in andere te verplaatsen, kunnen non-verbaal gedrag ook moeilijk interpreteren.

Zij hebben interesse in seks, ze zoeken ook toenadering, doen aan masturbatie; echter partner seks blijft ingewikkeld door het onvermogen tot goede omgang/communicatie. 

Goede voorlichting is zeer belangrijk voor het zelfrespect/kwaliteit van leven en om ongepast seksueel gedrag te voorkomen.

ADHD- seksueel gedrag/functioneren

Eerste seksuele ervaring op jonge leeftijd, twee keer zoveel seksuele partners.

Antidepressiva > seksualiteit (triclylische, restless genital syndrom, post SSRI disfunction, Priapisme)

Indicatie: depressieve en angststoornissen.
  • Moderne: SSRI, SNRI
  • Klassiek: tricylische antidepressiva (TCA's)
  • MAO-remmers

Seksuele bijwerkingen kunnen na enkele uren al optreden. 80% rapporteert seksuele bijwerkingen.
  • Verminderd seksueel verlangen
  • Uitgestelde ejaculatie
  • Klassieke en moderne antidepressiva: verminderde kwaliteit sperma.
  • Restless genital syndrom: bij staken/verminderen van SSRI's vinden er tintelingen in het genitaal gebied plaats, zodat het steeds lijkt alsof men bijna klaar komt.
    • Post SSRI disfunction: na staken van SSRI blijven de seksuele bijwerkingen bestaan > zeldzaam.
    • Priapisme: aanhoudende erectie bij mannen/vrouwen. Meest gerapporteerd bij Trazodon.

De groep TCA's en SSRI's beschrijven de meeste seksuele bijwerkingen.

Antipsychotica > seksualiteit (risperidom, aripiprazol, priapisme_

Antipsychotica: dopamine antagonisten
  • Eerste generatie: motorische problematiek
  • Tweede generatie: metabole syndromen

Seksuele disfunctie:
Risperidom > klassieke anti-psychotica = meest.
Aripiprazol veroorzaakt het minste seksuele disfuncties.
Hoe meer een dopamine-antagonist, hoe meer seksuele disfuncties.
  • <seksueel verlangen
  • <opwinding
  • <verlangen
  • Priapisme > zeldzaam

Stemmingsstabilisatoren > seksueel functioneren (lithium, carbamazepine, valproïnezuur)

Voor bi-polaire stoornis, Lithium.

Lithium: tegenstrijdige bevindingen, geen/meer zin, wel/geen orgasme.
Carbamazepine en valproïnezuur: minder zin in seks

Wat te doen om het seksueel functioneren bij antipsychotica te optimaliseren?

  1. Dosisverlaging
  2. Overschakelen ander middel
  3. Additiestrategieën
    • Dopamineagonist
    • Aripiprazol
    • PDE-5-remmer

Wat te doen om het seksueel functioneren bij stemmingsstabilisatoren te optimaliseren? (Lamotrigine)

Switch naar Lamotrigine.
Ook kan asprine toegevoegd worden, echter was dit een korte studie.

Welke medicijnen bevorderen het seksueel functioneren?

  • Dopaminestimulerende stoffen (agonisten)
    • Dopamine heeft een belangrijke werking bij het betrokken zijn van het krijgen van aandacht en een beloning.
    • Dopamine antagonisten: <seksuele werking en >prolactinespiegel
  • 5-HT1A-presynaptische agonisten: activatie van seksueel gedrag en orgasme.
  • Androgenen hormonen
  • Noradrenaline in een gematigde wijze, niet te veel en niet te weinig
  • Acetylcholine: stimuleren werking op erectie en orgasme.
  • 5-H2c-anatgonisme: stimulatie op seksueel gedrag

Welke rechten hebben mensen met een psychiatrische stoornis?

Recht op privacy, recht op seksueel contact en genot.

Seksualiteit in psychiatrische/therapeutische dagbehandeling of klinische setting

In de psychiatrie is door factoren als gedragsstoornissen, ontremming of eenzaamheid de kans tamelijk groot dat seksuele handelingen en contacten plaatsvinden. De effecten daarvan wisselen van positief tot negatief

De algemene effecten van psychofarmica op het seksueel functioneren

De effecten van psychofarmaca op het seksueel functioneren worden relatief weinig
onderzocht, waardoor een onderschatting van de ongewenste effecten optreedt. Directe
effecten zijn afgenomen seksueel verlangen, opwindingsproblemen, orgasmeproblemen, en verminderd sperma. Indirecte effecten zijn een anticholine werking (alles wordt droger), vieze geur in mond, hevige transpiratie, hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, en uiterlijke veranderingen.

Behandelingsstrategieën bij seksuele bijwerkingen van psychofarmaca zijn:

  • Dosisverlaging;
  • Overschakelen naar een middel met minder kans op seksuele bijwerkingen (naar buspiron of lamotrigine);
  • Additiestrategieën (zoals PDE-5-remmers en dopamineagonisten).


Medicatie werken waarschijnlijk door beïnvloeding van de neurotransmissie.
Dopamine is betrokken bij aandacht bij en anticipatie op beloning, en dopamineantagonisten remmen seksueel functioneren.
Serotonineagonisten worden geassocieerd met een verminderd vermogen een orgasme te bereiken. Noradrenaline en seksueel functioneren kennen een U-vormig verband, waarbij te veel en te weinig noradrenaline het seksueel functioneren
verstoren. Acetylcholine heeft een stimulerend effect op erectie en ejaculatie. En histamineantagonisme is geassocieerd met een remmend effect op het seksueel functioneren

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo