Kopie en navolging in het middeleeuwse bouwen - Aken en Jeruzalem als ideale voorbeelden

27 belangrijke vragen over Kopie en navolging in het middeleeuwse bouwen - Aken en Jeruzalem als ideale voorbeelden

Welke gebouw kunnen we vergelijken met Paltskapel in Aken?

Het baptisterium van Florance.

De overeenkomst zit echter uitsluitend in de plattegrond nl. de centrale octogoon.

Goed beschouwd bestaat er tussen beide gebouwen nier meer dan de vage overeenkomt van een polygonale structuur met een uitspringend ‘koor’. Beide gebouwen zijn net als de San Vitale te Ravenna vormen van centraliserende christelijk-religieuze gebouwen, een type dat een lange traditie kent en voorchristelijke voorgangers heeft in heidense mausolea en heiligdommen voor bepaalde godheden.

Wat is een belangrijke reden waarom veel kerkontwerpen hun inspiratie vonden de Paltskapel?

Om politieke aspiraties aan te spiegelen door de het balang van deze kerk voor het karolingische en Ottoonse rijk.

Wat komen de Akense Paltskapel en het Baptisterium San Giovanni in Florence met elkaar overeen en waarin zijn ze verschillend?

  • Allebei centraliserende plattegronden
  • Verschil: Aken heeft een centrale octogoon met zestienhoekige omgang, terwijl baptisterium alleen dubbelschalige omgrenzing heeft.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wat werd er naast gebouw-onderdelen en plattegrond nog meer gekopieerd?

De maten van een gebouw werden ook overgenomen. In de Middeleeuwen waren getallen belangrijk.
De onderlinge verhoudingen moesten een door God geschapen wereldorde openbaren.

Verwijzingen naar kerkgebouwen die in bijzonder hoog aanzien stonden was een vorm van eerbetoon en kon op twee manieren plaatsvinden.
Welke twee manieren zijn dat?

1) Concreet: door de architecturale afwerking met details een van een voorbeeld gebouw.
2)Abstrakt: door de maatvoering te ontlenen aan de beschrijving in  de Bijbel van de tempel van Salomo

De kapel van het bisschoppelijk paleis van Hereford in Engeland werd door William van Malsmbury in 1125 beschreven als 'een kerk met galerijen in navolging op eigen manier van Aken. Waarin was het een navolging op Aken?

  • De functie. -> de galerij in Aken was de zetelplaats van de keizer.
  • Veel middeleeuwse navolgingen van Paltskapel waren kapellen in een residentie van een vorst, bisschop of heer.
  • Ook functie grafkerk vaak overgenomen.   

Het middeleeuwse wereldbeeld kende een groot belang toe aan getallen.

Wat was de achtergrond daarvan?

Zij werden geacht in hun onderlinge verhoudingen een door God geschapen wereldorde te openbaren.

Wat maakt de Paltskapel (Aken) zo uniek?


  • Paleiskerk, grafkerk van Karel de Grote
  • Keizers van Heilige Roomse Rijk en Duitse koningen hier gekroond.
  • Technische presentatie
  • Vernieuwend bouwconcept (vooral ten noorden Alpen)
  • Een van de vroegste met steen overwelfde gebouwen van behoorlijke afmetingen in Noord-Europa sinds val West-Romeinse rijk
  • Meest nagevolgde middeleeuwse gebouw post-Romeinse periode

Getalsymboliek is bij uitstek aan de orde bij twee gebouwencomplexen die zich door hun bijbelse context onderscheiden van andere gebouwen.

Welke gebouwen zijn dat?

1) De tempel van Salomo te Jerusalem deze werd door de middeleeuwer geindentificeerd met de Rotskoepel

2) Het Heilige grafcomplex van Christus in Jeruzalem, de Anastasis-rotonde.

Getalsymboliek betrof niet alleen de afmetingen van navolgbare gebouwen.

Wat achte men nog meer navolgbaar in de getalsymboliek?

Aantallen. Met name het aantal zuilen of pijlers kon een verwijzing inhouden naar bijvoorbeeld het Heilige-Grafcomplex of de tempel van Salomo.

Hoe kunnen gebouwen op architecturale wijze naar elkaar verwijzen?

  • Niet noodzakelijkerwijs exacte navolging.
  • Selectie van elementen. (gebouwonderdelen, plattegrond, maten)
  • Afmetingen, getallen. (Aantal zuilen of pijlers)
  • Namen 

Kapel van Hereford door Lotharingen werd deze beschreven als een kerk met galerijen in navolging, op zijn eigen manier, van de kerk te Aken

of de bouwer zelf er ook zo over dact is natuurlijk een andere vraag; we hebben te maken met een interpreratie achteraf, ook al is het die van een middeleeuwer.

-> de moderne beschouwer ontdekt aan het vierkante gebouw weinig dat aan Aken doet denken.
Met enige moeite herkennen we in de kerk, die in opstand slechts in een 18e gravure is overgeleverd, een galerij rond een open, verhoogd middendeel; de navolging school hier in dit geval meer in de verticale opbouw, het element van de galerijen wordt in het citaat expliciet genoemd, dan in de plattegrond

Wat william tot een vergelijking met Aken verleidde, kan, gezien de betekenis van de galerij in Aken als zetelplaats van de keizer en het feit dat de aanwezigheid van deze galerij in de beschrijving expliciet wordt genoemd, gelegen zijn in de functie

Dit wordt duidelijk als we de middeleeuwse navolgingen van de Akense paltskapel bekijken; vaak gaat het om kapellen in een residentie van een vorst, bisschop of heer. Ook de functie van grafkerk werd vaker overgenomen, zoals in het geval van de Alter Turm van Mettlac

De functie op zichzelf hoeft echter nietdoorslaggevend zijn, aangezien lang niet alle middeleeuwse Aken kopieen paleiskapellen zijn.  (Damenstiffskirche)

Er was meer aan de hand. Williams tekst is voor alles een lofprijzing op een bisdom, zijn heiligen e bisschoppen. Hierin paste een vergelijking met Aken;

het was immers voor welke middeleeuwse bouwheer dan ook een eer als zijn bouwsel vergeleken werd met de paltskapel van Karel de Grote.
Die kapel is namelijk in velerlei opzichten uniek;
-> als technische prestatie, als vernieuwend bouwconcept (met name voor het gebied ten noorden van de Alpen), maar in de eerste plaats als paleiskerk, later tevens grafkerk, van de grootste vorst van de middeleeuwen

De bisschop in Paderborn liet in de jaren dertig 13e eeuw een kerk bouwen naar gelijkenis Anastasisrotonde. Waarin waren de gebouwen toch verschillend?

De Anastasisrotonde =>rond
Heilige grafkerk Paderborn =>  Kruisvormig uitgebouwde plattegrond rond octogonale kerk.

Er werden ook koningen gekroond. De uitstraling van het bouwwerk in de middeleeuwse wereld is dan ook moeilijk te overschatten

De paltskapel is een van de vroegste met steen overwelfde gebouwen van behoorlijke afmetingen in noord-europa sinds de val van het west-romeinse rijk.
Het is bovendien het meest nagevolgde middeleeuwse gebouw van de post-romeinse periode.

Voor personen die binnen het Karolingische rijk en later binnen het Ottoonse rijk en de opvolgers ervan machtige posities bekleedden, en daar hoorden ook bisschoppen toe, was de paltskapel bij uitstek het gebouw waaraan politieke aspiraties gespiegeld konden worden; je bent wat je bouwt

Noem drie bouwwerken die verwijzen naar de Anastasis-rotonde.

  1. De Heilig-Grafkerk van Paderborn.
  2. Kloostercomplex Santo Stefano in Bologna
  3. Gebouwen rond centraalbouw met namen als 'Calvarie'

Hoe werd de gelijkenis tussen latere bouwwerken en de Anastasis rotonde in Jeruzalem vooral uitgedrukt?

Middels namen (Calvarie) en dispositie onderdelen/ afmetingen.

De architecturale verwijzing veronderstelt zoals we zagen niet noodzakelijk exacte navolging

- ze kan ook in een selectie van elementen schuilen
- bovendien schuilt de receptie nietnoodzakelijk in de overname van gebouwonderdelen of plattegrond; ook de maten van een gebouw werden gekopieerd

het middeleeuwse wereldbeeld kende een grote waarde toe aan getallen; zij werden geacht in hun onderlinge verhoudingen een door God geschapen wereldorde te openbaren

Behalve afmetingen werden ook met het nagevolgde gebouw geassocieerde aantallen overgenomen.

met name het aantal zuilen of pijlers kon een verwijzing inhouden naar bijvoorbeeld het heilig-grafcomplex in Jeruzalem (de Anastasis-rotonde had in de onderste laag van de centrale ruimte 8 pijlers en 12 zuilen) of de tempel van Salomo.
Vaak echter werden dergelijke getallen op meerdere wijzen geduid (denk aan het getal 12 voor de 12 apostelen) of werd de symbolische duiding pas later geintroduceerd

Welke drie gebouwen zouden verwant zijn aan de Anastasis-rotonde in Jeruzalem?

  1. Heilig-grafkerk in Paderborn (zijde centrale octogoon correspondeert met afstand twee hoofdpijlers Anastasisrotonde)
  2. Kloostercomplex  Santo Stefano, Bologna
  3. Gebouwen rond centraalbouw met namen als ‘Calvarie’

Net als bij de westerse navolgingen van het heilig-grafcomplex in Jeruzalem, geldt bij de receptie van de Akense paltskapel dat een selectie van een of meer karakteristieke  aspecten, vaak in een nieuwe configuratie en met veranderde verhoudingen, voldoende was om een gebouw als een Aken-kopie te kenmerken

De bouwer hoefde slechts een enkel element over te nemen teneinde het gehele bouwwerk 'aanwezig te laten zijn' in de als kopie geconcipieerde tegenhanger
vb Damenstifskirche van Essen -> daar is een deel van de Akense paltskapel, namelijk 3 zijden van de binnengeleding van de centrale octogoon, vrijwel letterlijk gekopieerd als westkoor van de kerk. Er boven bevindt zich een achthoekige toren tussen twee traptorens, ervoor een atrium en een baptisterium. Het was klaarblijkelijk niet noodzakelijk de centraliserende plattegrond in zijn geheel over te nemen; de kerk van Essen heeft verder een basilicale aanleg.

Hoe kon een gebouw als een 'Aken-kopie' getypeerd worden?

De bouwer hoefde maar één element over te nemen om een heel bouwwerk 'aanwezig te laten zijn' .


Welke twee gebouwen verwant aan Akense Paltskapel?

  1. Damenschiftskirche van Essen (Restant ingebouwd in Münsterkerk of Dom van Essen)
  2. Alter Turm in Mettlach aan de Saar.

Waarin verschilt juist de 'Alter Turm' in Mettlach met de Paltskapel?

  • Verschillen in plattegrond.
  • Beiden achthoekige structuur, maar in Mettlach ontbreekt de omgang. 

Welke functie had de galerij in de Akense paltkapel?

Zetelplaats van de keizer

Wat maakt de Akense Paltskapel van Karel de Grote zo uniek?

Vernieuwend bouwconcept
Paleiskerk, later grafker van grootse vorst middeleeuwen.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo