Kopie en navolging in het middeleeuwse bouwen - Aken en Jeruzalem als ideale voorbeelden - Betekenislagen: kopie en vooraankondiging

15 belangrijke vragen over Kopie en navolging in het middeleeuwse bouwen - Aken en Jeruzalem als ideale voorbeelden - Betekenislagen: kopie en vooraankondiging

Waar komt de architectuur van de Paltskapel vandaan?

De ruimtelijke structuur van de paltskapel met de omgang en galerij rond een achthoekige door een koepel overdekte ruimte en een uitspringend koor, is vergelijkbaar met die van de San Vitale in Ravenna.
De bouwkundige structuur laat veel verschillen zien.
Karel de Grote bezocht Ravenna en haalde zelfs spoila weg. Toch kan men niet zeggen dat het een kopie is.
De Paltskapel is volledig opnieuw ontworpen.

Er zijn meerdere betekenis lagen van de Paltskapel.

-Volgens monnik Notker Balbulus uit Sankt Gallen laat 9e eeuw, was de paltskapel een eigen ontwerp van Karel de Grote en de inspiratie kwam van de tempel van Salomo.
-Ook Alcuinus, Karels vertrouweling in 798, verwijst nar de tempel van Salomo.
Deze tempel was een achtzijdige centraalbouw met koepelgewelf.
Vergelijking met oud testamentische lijders was niet vreemd, Pepijn III, eerste Karolinger koning en vader van Karel de Grote, werd aan oudtestamentische voorgangers gelegitimeerd.

Welke conclusies kan men trekken?

1. Totale gelijkenis wordt niet gerealiseerd.
2. Gelijkenis en dus kopie moet niet alleen in visuele termen worden gezien.
Belangrijker zijn aspecten als maat, getal, naam patroonheilige.
Architectuur is slechts één aspect van het verschijnsel navolging.
Omgekeerd is het gebouw meer dan alleen een poging tot gelijkenis.
Het is de stenen neerslag van een geheel van voorstellingen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Benoem enkele verschillen tussen de Akense Paltskapel en De San Vitale in Ravenna.

Paltskapel
  • Ingewikkeldere en originele oplossing voor overwelving omloop en galerij. Die gaat verder dan San Vitale.
  • Volledig nieuw ontworpen

San Vitale
  • Ruimtelijkere eenheid.  

Bleef de tegenwoordigstelling van het ene bouwwerk in het andere beperkt tot de middeleeuwen?

Nee, een voorbeeld hiervan is het Bijbelse openluchtmuseum bij Nijmegen, waar je langs nagebouwde plaatsen uit de Bijbel wordt gevoerd.

Het geen gebouwd werd werd, ook gezien als een vooraankondiging.

Het middeleeuwse kopie begrip ontwikkelde zich tussen twee polen, nl Het oude testament en het Hemelse Jeruzalem.
Men trachte niet alleen het oude, dat wat al gebouwd was na te volgen, maar ook dat wat nog gebouwd moest worden, het Hemelse Jeruzalem.

Wat zijn de conclusies over navolging in de middeleeuwse kerkbouw?

* totale gelijkenis werd niet gerealiseerd

* gelijkenis hoeft niet visueel te zijn, maar kan ook schuilen in de maten, getallen, naam of patroonheilige.

Waarom zou het onjuist zijn om de Akense Paltskerk als kopie van San Vitale te zien?

  • Geen voorbeeld van gewelfstructuur Aken
  • Originele oplossing voor overwelving omloop en galerij. Gaat verder dan San Vitale. Die voor deze gebouwonderdelen overdekking in hout had.
  • San Vitale ruimtelijker door systeem van (half) koepels en tongewelven.

Bovendien is de ingewikkelde oplossing voor de overwelving van omloop en galerij zeer origineel, en gaat deze aanzienlijk verder dan de San Vitale, die voor deze gebouwonderdelen een overdekking in hout had voordat in de late middeleeuwen de huidige gewelven werden aangebracht.

In de San Vitae is voorts een systeem van (half)koepels en tongewelven gehanteerd dat in Constatntinopel eveneens is beproefd in de Sergius en Bacchuskerk en de Hagia Sophia.
Naast deze trapsgewijze afleiding van het gewicht van de centrale koepel wordt hiermee een effect van ruimtelijke eenheid nagestreefd dat in Aken ontbreekt.
Hoewel de ruimtevorm dus onmiskenbaar aan Ravenna is ontleend, is de paltskapel van Aken volledig nieuw ontworpen.

Ondanks de verschillen tussen de twee gebouwen pleit de politieke context ten tijde van Karels bouwactiviteit wel voor een bewuste receptie van de San Vitale;
het oost-romeinse rijk, dat zijn gebiedsdelen in het westen (het zogenaamde exarchaat) tot voor kort bestuurde vanuit Ravenna, was het concrete referentiepunt bij Karels streven naar een renovatio imperii, een hernieuwing van het romeinse rijk

Bij dit streven, dat met enige bezorgdheid vanuit Constantinopel werd gadegeslagen, paste het gebruik van Romeinse architectuur, en als zodanig kon de San Vitale bij uitstek gelden

Maar ook in het Akense complex zijn meerdere betekenislagen te onderkennen.

Volgens de monnik Balbulus was Aken gebouwd naar Karels eigen ontwerp en volgens het voorbeeld van de allerwijste Salomo, waarmee op de tempel van de oudtestamentische vorst werd gedoeld.

Zoals we zagen gold de Rotskoepel van kalief Abd al-Malik als de tempel van Salomo, en het is niet geheel toevallig dat dit gebouw een achtzijdige centraalbouw met koepelgewelf was.

de vergelijking met oudtestamentische voorgangers is niet ongebruikelijk voor de geletterde geestelijkheid uit Karels hofhouding

De tegenwoordigstelling van het ene bouwwerk in het andere was het doel van de kopie. Hoezeer dit ook voortvloeit uit het middeleeuwse wereldbeeld, dit verschijnsel bleef niet uitsluitend tot de middeleeuwen beperkt

er schuilt geen wezenlijk verschil in de gedachte die ten grondslag heeft gelegen aan een kopie uit de 20e; bijbels opluchtmuseum bij Nijmegen. . Mag dit vandaag op een bijbels themapark lijken, de stichters hadden in de jaren 30 in de eerste plaats een centrum van devotie in gedachten

Er zijn natuurlijk ook belangrijke verschillen met de middeleeuwen. We zijn als kunsthistorici geneigd de tegenwoordigstelling, net als in het geval van het bijbels museum, vooral te zoeken in visuele aspecten.

zoals we echter zagen, schuilt de verwijzing in de middeleeuwen ook in minder in het oog lopende aspecten als maat en getal, en er is geen enkele reden om aan te nemen dat de middeleeuwse mens het laatste van minder belang achtte.
Sterker nog, misschien wel het belangrijkste element van een kerkgebouw was in het geheel niet zichtbaar; de naam van de kerk of patroonheilige aan wie de kerk was gewijd.

De architecturale vorm biedt slechts zicht op 1 aspect van het verschijnsel navolging. Omgekeerd is het gebouw meer dan alleen een poging tot gelijkenis; het is de stenen neerslag van een geheel van voorstellingen.

dit alles past in een wereld doordrenkt van het besef dat het nieuwe gelegitimeerd moet worden door het reeds bestaande; 'nihil innoveur nisi quod traditum' (niets mag worden vernieuwd behalve dat wat reeds overgeleverd is)
Anderzijds werd hetgeen gebouwd werd weer gezien als een vooraankondiging  van wat komen gaat; het Oude Testament en het Hemelse Jeruzalem zijn als het ware de polen waartussen het middeleeuwse kopiebegrip zich ontwikkelde.

Men trachtte met andere woorden niet alleen het oude, dat wat al gebouwd was, na te volgen, maar ook dat wat nog gebouwd moest worden; het ultieme gebouw, het Hemelse Jeruzalem

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo