Grafmonumenten - De oudheid als bakermat

26 belangrijke vragen over Grafmonumenten - De oudheid als bakermat

Panofsky onderscheid twee soorten grafmonumenten.

Welke zijn dat?

  1. Het retrospectief monument
  2. Het prospectief monument

Wat is het retrospectieve monument en wanneer is dit ontstaan?

In de klassieke oudheid zijn de eerste voorbeelden te vinden van het zogenaamde retrospectieve monument. Het grafmonument kijkt terug naar de gestorvene tijdens zijn leven. Hij wordt herdacht en de herinnering wordt levend gehouden.
bv Griekse steles laten de persoon in de bloei van hun leven zien.

Wat is een prospectief monument?

Dit is het geval bij voorchristelijke en buiten- Europese graven. De betekenis is gericht op het leven na de dood. Deze manier van grafbouwkunst blijft later in Europa gebruikelijk. het prospectieve drukt dan de christelijke heilsverwachting uit.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wanneer werden de stèle herontdekt?

In de late 18e eeuw. Door de belangstelling voor de klassieken. bv Antonio Canova.(1757-1822) Epitaaf Willem George Frederik

Uit welke periode stammen de eerste voorbeelden van het retrospectieve grafmonument?

De klassieke oudheid.
n.b dit itt veel voorchristelijke en buiten-Europese graven waar sprake is van een gerichtheid op het leven na de dood.

Welk grafmonument is vanaf de oudheid altijd in de westerse grafkunst blijven bestaan?

De sarcofaag.Deze bood genoeg ruimte om decoraties op te zetten. Vaak toegepast door de Etrusken en de Romeinen.
Op sarcofagen komen zowel prospectieve als retroprospectieve afbeeldingen voor.

Welke soort grafmonument drukt de christelijke heilsverwachting uit?

Het prospectieve grafmonument.

Is het onderscheid tussen retrospectief en prospectief voor een grafmonument een strikt onderscheid?

nee, ze komen naast elkaar voor. Soms krijgt het één meer nadruk dan het ander. Soms prevaleert duidelijk de zorg om de overledene in het hiernamaals.

Wanneer wordt in Europa de stele als rechtopstaande grafplaat op nieuwe ontdekt door de beeldhouwers?

In de late 18de eeuw.

Wat zijn de twee belangrijkste vormen van een grafmonument in de oudheid?

  1. De stele: de recht opstaande grafplaat met reliefvoorstelling.
  2. De sarcofaag: een stenen kist.

Tot welke soort grafmonumenten behoren de zogenaamde Steles?

Tot de retrospectieve grafmonumenten.
Ze tonen meestal geïdealiseerde afbeeldingen van de gestorvene.(soms met hun nabestaanden)

Hoe wordt de overledene in een zogenaamde effigies steevast uitgebeeld op de sarcofaag?

Liggend of half opgericht, alsof de gestorvene slaapt of aanlicht aan de maaltijd.

Welk grafmonument speelde zonder onderbreking sinds de oudheid een rol in de westerse grafkunst?

De sarcofaag (Grieks: vleeseter)

Een grafmonument dat zonder onderbreking sinds de oudheid een rol heeft gespeeld in de westerse grafkunst, is de sarcofaag, in feite een stenen kist waarin het lichaam of de resten van de overledene hun laatste rustplaats vonden

de rechte wandenenhet deksel van de sarcofaag boden volop gelegenheid tot decoratie, een kwaliteit die door de etrusken en romeinen dan ook is uitgebuit

De witmarmeren steles uit Attika in Griekenland, rechtopstaande stenen grafplaten voorzien van een reliefvoorstelling of soms van een eenvoudige tekst, zijn bij uitstek retrospectief van karakter

Ze tonen meestal geidealiseerde afbeeldingen van de gestorvenen (soms met hun nabestaanden) in de bloei van hun leven en geven zo, indirect en onbedoeld, een gevarieerd beeld van het leven in het klassieke Griekenland
->
Stele van Hegeso; commemoratief beeld, dat geladen is met gentle melancholy. In hoeverre de voorstelling een specifieke funeraire betekenis heeft, is niet bekend. De maker van de stele was een meester in de beheersting van medium reliefsculptuur
De beeldhouwer heeft de vrouwen als het ware voorde nis geplaatst, diedaarmee haast het karakter van een soort poort krijgt met een eindeloze diepte erachter

Romeinse sarcofagen hebben bevatten in navolging van de Etrusken een effigies op het deksel. Hoe ziet dat eruit

Het is de beeltenis van de overledene. Deze wordt liggend of halfopgericht weergegeven alsof de persoon slaapt of aanligt aan een maaltijd. Slaap als zinnebeeld van de dood. Deze verbeelding is nieuw in de funeraire kunst van de oudheid en is een belangrijke inspiratiebron voor grafmonumenten vanaf de late middeleeuwen.

De meeste griekse en romeinse steles zijn minder artistiek vormgegeven dan de Hegeso-stele en vertonen veelal de slijtagesporen van het ongeinspireerd herhalen van motievenen formules, vergelijkbaar met de zerkenproductie in de nieuwere tijd. (periode die historici latenaanvangenmet het humanisme en laten eindigenmet de franse revolutie, grofweg de periode 1400-1800)

succesvolle formules werden seriematig geproduceerd en ondergingen gedurende lange tijd slechts geringe wijzigingen In de romeinse tijd vinden we bijvoorbeeld grafreliefs met nissen waarin het portret van de overledene (al dan niet met naaste familie) is verwerkt of tabletten met inscriptie, omgeven door toepasselijke motieven. Beide zijn beproefde vormen die hun oorsprong in de griekse stele hebben.

In de late 18e, toen er alom een sterke belangstelling voor de klassieke (en vooral ook griekse) oudheid opkwam, werd door beeldhouwers in heel Europa de stelevorm opnieuw ontdekt

Het compositieschema van de hegeso-stele werd bijvoorbeeld door de beeldhouwer Canova 1757-1822 overgenomen in enkele epitafen (eenvoudig, egen de muur aangebracht grafmonument, niet noodzakelijk bij het graf zelf

Welk klassiek zinnbeeld zou vanaf de 14e eeuw als een van de populairste doodssymbolen een tweede leven krijgen?

Een omgekeerde gedoofde toorts.

De wortels van de west europese grafbouwkunst liggen in de voorchristelijke, antieke cultuur. Zowel de griekse als de romeinse beschaving kende een aantal grafvormen, die in enigerlei vorm hun invloed hebben gehad op de latere funeraire kunst

Belangrijk daarbij is dat de klassieke oudheid ook de eerste voorbeelden van het zogenaamde 'retrospectieve monument' heeft voortgebracht
-> dit in tegenstelling tot veel voorchristelijke en buiten europese graven, waar sprake is van een gerichtheid op het leven na de dood en derhalve gesproken wordt van een prospectief monument

Noem een kenmerk van Romeinse sarcofagen in navolging van de oudere Etruskische voorbeelden

  • Op het deksel wordt een portret van de overledene getoond (effegies)
  • Liggend of half opgericht 

Een ander frequent voorkomend type sarcofaag laat een doorlopend fries van bijvvorbeel (half)goden, strijdende amazonen, centauren of antieke krijgers zien, terwijl ook sarcofagen met rondom een nissendecoratie vaak worden gevonden

belangrijker is het feit dat deze romeinse sarcofagen, in navolging van oudere etruskische voorbeelden, op het deksel een portret van de overledene tonen, de zogenaamde effigies

Op de prometheus sarcofaag is eenslapende romeinse jongeling afgebeeld.

Deze levensechte, maar symbolische verbeelding van de gestorvene is nieuw in de funeraire kunst van de oudheid en zou een belangrijke bron van  inspiratie worden voor vele laatmiddeleeuwse en latere grafmonumenten.
-> in essentie pasten de romeinen hier een schema toe dat bestaat uit 2 basiscomponenten
1. het (levende) portret van de gestorvenen
2. en (op de wanden van de sarcofaag) toepasselijke nevenvoorstellingen.
-> zo sluiten zij in meer ruimtelijke vorm aan bij de decoratiepatronen van de steles

Geldt voor veel sarcofagen dat prospectieve en retrospectieve aspectennaast elkaar voorkomen (zoals bij de Prometheus sarcofaag) soms prevaleert duidelijk de zorg om de gestorvene in het hiernamaals

De simpelveld sarcofaag
-> de binnenwandenvan deze grafkist geven in relief de gevels van een romeinse villa weer met allerlei huisraad dat de gestorvene, die zelf op eenrustbed bij haar villa ligt, in het hiernamaals tot nut kan zijn; kasten, een stoel en tafel, etenswaar en kleding
=> een dergelijke directe en alledaagse uitmonstering voor het leven na de dood was in de romeinse kunst echter ongebruikelijk. Meestal werden toespelingen op het volgende leven in een meer zinnebeeldige of metaforische vorm gemaakt

Geef een voorbeeld van een sarcofaag waar duidelijk de zorg om de gestorvene in het hiernamaals de boventoon voert.

De Simpelveld-sarcofaag (200 na Chr.)
Huisraad op binnenwanden.

Hoe werden toespelen in het leven na de dood in de Romeinse funeraire kunst gemaakt?

Slechts indirect, meestal meer zinnebeeldige of metaforische vorm.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo