Van Matisse tot Newman. Abstractie en expressie in de schilderkunst - Expressie - Het platte vlak

17 belangrijke vragen over Van Matisse tot Newman. Abstractie en expressie in de schilderkunst - Expressie - Het platte vlak

In de late 18de en de vroege 19de eeuw waren er kunstliefhebbers die meer verwachten dan alleen maar een duplicatie van de werkelijkheid.

Wat wilden zij nog meer?

Zij wilden graag herinnerd worden dat de schilderkunst een kunst is van het afbeelden op het platte vlak met haar eigen kenmerken en beperkingen.

Wie stelde: "natuur is louter een voorwendsel voor een decoratieve compositie, plus gevoel. Het natuurmotief suggereert emotie en die emotie vertaal ik in kunst."

Braque.

Waarom wilden kunstenaars af van het kopiëren van de werkelijkheid?

-De fotografie deed haar intrede.
-kunstenaars wilden af van het aangeleerde imiteren, dit was te algemeen.
Kunstenaars wilden schilderen op het platte vlak, met haar eigen kenmerken en beperkingen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wat bedoelde de schilder en criticus Maurice Denis met zijn woorden uit zijn eerste artikel in 1890, "Eerder dan een strijdros, een naakte vrouw of een anekdotem is een schilderij in wezen een plat vlak bedekt met kleuren die in een zekere orde bijeengevoegd zijn."

Deze uitspraak doelt direct op het belang van expressie via de beeldmiddelen. Lijnen en kleuren vormden patronen op het schilderij die werden aangeduid als 'effect' of de 'arabesk'. , en die op de gemoedstoestand van de toeschouwer inwerkten, voordat de anekdote of de voorstelling werd herkend.

Wat is een uitspraak uit 1890 van Maurice Denis? Zelf schilder, maar ook criticus.

Eerder dan een strijdros, een naakte vrouw of een anekdote, is een schilderij in wezen een plat vlak bedekt met kleuren die in een zekere orde bijeengevoegd zijn.

Deze radicale benadering was voor vernieuwende kunstenaars een rechtvaardiging voor hun werk.

Hoe werden lijnen en kleuren aangeduid die patronen vormen op een schilderij?

  • Effect
  • Arabesk (naar Arabisch slingerend ornament)
(Werken op gemoed beschouwer nog voordat deze voorstelling herkende)

Wat lag er aan de oorsprong van de schilderkunst van Ingres (1780-1867) en Delacroix (1798-1863)?

Dat de schilderkunst een kunst is van het afbeelden op het platte vlak met haar eigen kenmerken en beperkingen.

Welke twee tegenstrijdige doelstellingen noemde Matisse in zijn Notes d'un peintre?

  • Expressie gevoelens is hele persoonlijke zaak
  • Streven naar decoratieve ordening (stilering algemeen geldende ordeningsprincipes)  

Wat werd verstaan onder het ‘effect’ of de ‘arabesk’.

Lijnen en kleuren vormen patronen op het schilderij.
Overigens werden ook ordening, overzichtelijkheid en harmonie daarbij soms van cruciaal belang geacht.

Wat bedoelde Denis met objectieve deformatie?

het decoratieve aspect dat harmonie in de kleurverhoudingen en de rangschijkking van lijnen brengt.

Hoe kon de subjectieve deformatie in evenwicht worden gehouden?

De ‘subjectieve deformaties’ konden in evenwicht worden gehouden door objectieve deformaties, (die harmonie in de kleurverhoudingen en de rangschikking van de lijnen brachten)

Bouguereau en veel andere academische salonschilders konden, niet alleen danzij de effecten die hun voorgangers hadden ontdekt maar ook met behulp van de nog nieuwe fotografie,hun voorstellingen bedrieglijk echt laten lijken

Voor een aantal vernieuwingsgezinde kunstenaars was ook imitatieve bekwaamheid echter te algemeen en te zeer een kwestie van het aanleren van trucs om nog te boeien

Al in de 18e en vroege 19e was er kritiek op kunstenaars die alleen maar het oog misleidden met illusies. Er waren kunstliefhebbers die meer verwachtten dan alleen maar imitatie; zij wilden er graag aan herinnerd worden dat de schilderkunst een kun st is van het afbeelden op het platte vlak, met haar eigen kenmerken en beperkingen

Ze wilden genienten van de manieren waarop schilders met die beperkingen woekerden. Ze verlangden naar compositiepatronen en appelleerden aan een instinctief gevoel, en hadden geen behoefte aan een kunst dieduplicaten van de werkelijkheid voortbracht, zoals een maker van wassen beelden dat doet.

Deze tendens lag gedurende de eerste helft van de 19e aan de oorsprong van de schilderkunt van Ingres en Delacroix, die beiden hun motieven sterk vertekenden. Soms hing dit streven al nadrukkelijk samen met het idee dat de beeldmiddelen hun eigen expressieve waarden hebben, los van een verhaal.

Delacroix sprak in zijn geschriften over de gehiemzinnige effecten van lijn en kleur. Dat muzikale, arabeskachtige deel van de schilderkunst. Dezelfde tendens leidde in de jaren 80 tot de harmonieuze compositorische vlakheid van Seurat

Matisse en Picasso konden een rechtvaardiging vinden voor de manieren waarop zij de vernieuwingen van voorgangers als Cezanne, Seurat, Van Gogh en Gauguin verder doorvoerden

De schilderkunst had voor Matisse en zijn geestverwanten tot doel de gevoelens uit te drukken die pasten bij het motief dat de kunstenaar schilderde, of zelfs om tot 'expressie' te komen van de specifieke, individuele gevoelens die hij over een bepaald onderwerp had. Dat was niet langer een kwestie van verhalende, anekdotische elementen, maar in de eerste plaats een zaak van beeldmiddelen. Lijnen en kleuren vormden patronen op het schilderij, die werden aangeduid als het 'effect' of de 'arabesk', en waarvan gezegd werd dat ze op het gemoed van de beschouwer werkten nog voordat deze de voorstelling herkende

Overigens werden ook ordening, overzichtelijkheid en harmonie daarbij soms van cruciaal belang geacht. Toen Matisse in zijn notes d'un peintr' schreef   dat het componeren de kunst was 'van het op decoratieve wijze ordenen van de verschillende elementen waarover de schilder beschikt om zijn gevoelens uit te drukken' noemde hij in feite twee verschillende, misschien wel strijdige doelstellingen

Aan de ene kant gaat het om expressie van gevoelens, wat een hoogstpersoonlijke zaak lijkt, en tegelijkerijg wordt melding gemaakt van een streven naar decoratieve ordening, waarbij men eerder denkt aan stileringen en deformaties op grond van algemeen geldige ordeningsprincipes.

De vormexperimenten waar wij tegenwoordig vrij bedaagd over praten en waarmee iedereen inmiddels wel vertrouwd is geraakt, waren destijds een ware sensatie. Ook schilders die voor innovatie en avant-garde hadden gekozen, de echte insiders dus, waren er menigmaal door verrast, of zelfs geschokt.

Braque was in shock van Picasso's demoiselles d'avignon
Het paste echter in het ontstane verwachtingspatroon van innovatie en erkenning dat juist zulke schokeffecten als beloften konden worden opgevat. Vakgenoten gingen soms dan ook snel overstag.
Zo beantwoordde Braque de artistieke coup van zijn schildervriend vrijwel onmiddellijk met een aantal net zo revolutionaire figuurstudies. Opmerkelijk is het bovendien dat deze daad al snel opviel.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo