De Gouden Eeuw - Burgers macht

29 belangrijke vragen over De Gouden Eeuw - Burgers macht

De Nederlanden waren vanaf 1588 een republiek. Door wie werd de Republiek geregeerd ?

Door regenten* , een kleine groep rijke burgers. De regenten bestuurden de steden.

* Bestuurders van de Republiek, vaak afkomstig uit een rijke koopmansfamilie.

Waar bezuinigde raadpensionaris Johan de Witt op en waarop niet ?

Hij ging bezuinigen op het landleger, maar niet op de vloot die de handelsschepen moesten beschermen.

De regenten kwamen vaak uit dezelfde families , zoals families Bicker en De Witt in Holland. Hoe kwam dat ?

Door het systeem van coöptatie.

Regenten benoemden zelf de nieuwe leden voor het bestuur, zodat de macht binnen een kleine groep rijken en machtigen blijft.

De regenten gaven elkaar de belangrijkste baantjes.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Was het bestuur van de Republiek democratisch ?

Nee de adel gaf de beste baantjes aan elkaar.

Ieder gewest stelde ieder hun eigen legeraanvoerder of stadhouder aan. Maar in de praktijk kozen bijna alle gewesten dezelfde stadhouder, wie was dat ?

Willem van Oranje.

Alleen het gewest Friesland koos een stadhouder uit een andere tak van de Oranje-familie.

Waren de gewesten grotendeels onafhankelijk van elkaar ?

Ja, ze hadden elk hun eigen wetten. Ook maten, gewichten en munteenheden verschilden per gewest.

Op welk gebieden werkten de gewesten wel samen ?

Bij de buitenlandse politiek, de verdediging van het land en het bestuurd van de kolonies.

In de Staten-Generaal had elk gewest één stem, maar  in de praktijk was het gewest Holland het machtigst, waarom ?

Holland was het rijkst en betaalde het meest aan het leger en de vloot.

De hoogste ambtenaar van Holland was de raadpensionaris, die ook in de Staten-Generaal veel invloed had. Wie was dat in de periode van 1653 tot 1672 ?

Johan de Witt.

Hij onderhield de contacten met andere landen en adviseerde de gewesten over de buitenlandse politiek.

In welke situatie had een stadhouder/legeraanvoerder in die tijd de meeste macht ?

Tijdens de opstand toen er veel oorlog was.

Officieel had de stadhouder weinig macht in het bestuurd, maar een succesvolle legerleider, zoals Maurits had veel aanhangers en veel invloed in de steden.

Zolang er oorlog was, kon de stadhouder zijn aanzien en macht vergroten.

Leg uit waarom de stadhouder en de raadpensionaris zoveel macht en invloed hadden in de Republiek.

De stadhouder was de legeraanvoerder en de raadpensionaris had de contacten met het buitenland.

In 1647 werd er een nieuwe jonge stadhouder benoemd, Willem II. Waarom was het voor hem lastig om meer macht te krijgen ?

Omdat in 1648 de Republiek en Spanje de Vrede van Munster hadden gesloten.

Veel regenten wilden vrede. Oorlog was duur en ongunstig voor de handel. De regenten wilden ook niet dat de stadhouder zich teveel met het bestuur bemoeide.

Wanneer grepen de regenten hun kans om meer macht te krijgen en wat gingen ze toen anders doen ?

Toen Willem II in 1650 plotseling overleed.

De Staten-Generaal besloot, op voorstel van raadpensionaris Johan de Witt, voortaan geen nieuwe stadhouder/legeraanvoerder meer te benoemen.

De Republiek was door de aanvallen in 1672 in paniek en het volk eiste een legeraanvoerder die het land moest redden. Wie werd de nieuwe legeraanvoerder ?

De regenten benoemden Willem III, de zoon van de laatste stadhouder.

Bij welke 2 grote rivalen leidde de welvaart in de Republiek tot jaloezie ? Wat wilden zij bereiken ?

  • Engeland wilde de handel op zee van de Republiek overnemen.
  • De Franse koning Lodewijk XIV wilde zijn grondgebied uitbreiden naar de Rijn.

Beide landen wilden de macht van de Republiek breken.

Wat gebeurde er in de Republiek in de  zomer van het rampjaar 1672 ?

Toen werd de Republiek van drie kanten aangevallen.

Wat gebeurde er met Johan de Witt na 1672 ?

Hij nam ontslag, maar dat hielp hem niet.

Hij werd met zijn broer in Den Haag vermoord.

Tijdens de aanval in 1672 ging de verdediging op het land niet goed.

Geef twee redenen waarom de aanvallers in korte tijd zo veel grondgebied van de Republiek konden veroveren.

Raadpensionaris Johan de Witt had jaren lang bezuinigd op het landleger en er was geen stadhouder als legeraanvoerder.

De opmars van de landlegers stopte pas bij de Waterlinie.

Stadhouder Willem III liet paleis Het Loo bouwen naar het voorbeeld van Versailles. Welke bedoeling zal hij daarmee hebben gehad?

Willem III kreeg in 1672 de macht ten koste van de regenten. Hij wilde met dit paleis indruk maken op de regenten.

Vertel hoe Johan de Witt en zijn broer zijn vermoord.

  • Het volk was boos op Johan de Witt.
  • Hij bepaalde 19 jaar lang de buitenlandse politiek in Holland
  • Geweerschoten en daarna tongen afgesneden en ledematen afgerukt.
  • Het zou gedaan zijn door Oranje-aanhangers. Met als reden dat Johan de Witt en zijn broer tegenstanders waren van Willem III.

Het gewest Holland nam in 1650 een besluit waar Willem II het niet mee eens was, welk besluit was dat ?

Ze hadden besloten om het leger in te krimpen.

Hij dwong met geweld af dat dot besluit deels weer werd teruggedraaid.

Ook werden in een aantal Hollandse steden kritische regenten vervangen door oranjegezinde regenten.

Wie was Hugo de Groot ?

  • Hij was een rechtsgeleerde en schrijver
  • Na een ruzie met stadhouder Maurits werd hij levenslang opgesloten in slot Loevestein.
  • Hij is ontsnapt door in een boekenkist te kruipen.
  • Bekendste boek: Over het recht van oorlog en vrede.
  • Hij schreef in dat boek dat landen niet zonder goede reden een ander land mogen aanvallen,

Wat ging de Staten-Generaal vanaf dat moment (na overlijden Willem de 2e) zelf bepalen ?

De financiën, de diplomatie en de militaire tactiek.


Redeloos, radeloos, reddeloos
Het volk was al langer ontevreden over die regenten die alleen maar aan hun eigen baantjes dachten. Tijdens het Rampjaar sloeg de vlam in de pan. Toen was het volk redeloos [in paniek], de regering radeloos en het land reddeloos (verloren).

  1. Waardoor raakten mensen in de zomer van 1672 in paniek?
  2. Welk belang hadden de stadhouder en de oranjegezinden bij de problemen in 1672?
  3. Het volk vond dat Johan de Witt voor de problemen verantwoordelijk was. Leg uit waarom. 
  4. Welke omstandigheden hebben volgens jou geleid tot de moordpartij? Leg je antwoord uit.

  1. Franse troepen veroverden in korte tijd grote delen van het land en rukten op naar Holland.
  2. Zij konden door deze oorlog de macht terugkrijgen en het besluit van de Staten-Generaal tenietdoen.
  3. Hij was als regent jarenlang de belangrijkste bestuurder, die had bezuinigd op het landleger en de oorlog niet had voorkomen.
  4. Je eigen antwoord, bijvoorbeeld: de oranjegezinden en het volk vonden samen dat de broers schuldig waren. In de chaos van de oorlogssituatie werd het een lynchpartij.

Noem twee gevolgen van het Rampjaar op de korte termijn.

Willem III werd stadhouder. Johan de Witt nam ontslag (en werd vermoord).

Leg uit hoe het Rampjaar op lange termijn het einde van de Gouden Eeuw betekende.

Frankrijk en Engeland bleven oorlog voeren en dat ging ten koste van de handel en dus van de macht van de Republiek.

De regenten bestuurden de steden en zij zaten namens de steden in de Gewestelijke Staten. Wat was dat ?

Dit was een vergadering van afgevaardigden uit de steden en het platteland.

(adel platteland, rijke burgers uit de steden en soms ook geestelijken)

Zet de volgende gebeurtenissen in chronologische volgorde.

Zet de volgende gebeurtenissen in chronologische volgorde.

  • Door de moedernegotie ontstaat de Amsterdamse stapelmarkt
  • Amsterdamse stapelmarkt wordt een markt voor luxeproducten
  • De oprichting van de VOC
  • De oprichting van de WIC
  • Tijdperk zonder stadhouder in de Republiek
  • Het Rampjaar   

Zie afb.

Wie hadden de macht in de Republiek?

De stadhouder.
De regenten.
De raadspensionaris.
Ieder op een ander moment door verschillende oorzaken.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo