Oppervlakte actieve stoffen

10 belangrijke vragen over Oppervlakte actieve stoffen

Wat zijn oppervlakte-actieve stoffen (OAS)?

Stoffen in wasmiddelen en persoonlijke verzorgingsproducten die we dagelijks tegenkomen. Dit zijn detergenten, surfactanten of tensiden. Ze hebben zowel polaire als apolaire eigenschappen. Kunnen slecht in wateroplosbare stoffen emulgeren. Ze worden in zeer grote aantallen geproduceerd (HPV-chemicaliën, High Production Volume). Ze zijn weinig giftig, want worden goed afgebroken in waterzuiveringssystemen.

Welke 4 categorieën van OAS kennen we?

Allereerst hebben ze allemaal een hydrofobe staart en hydrofiele kop. In hogere concentraties in water vormen ze micellen.
  1. niet-ionische detergenten: alcohol ethoxylaten, polariteit ontstaat door polaire groepen in het molecuul (OH-groep of O-atoom)
  2. geïoniseerde (anionische) groepen: LAS, ionen met ladingen, zwavelatoom met negatieve lading
  3. kat-ionische detergenten: stikstofatoom in kop, positieve lading
  4. amphotere detergenten (betaines): negatief en positief geladen atoom in kop

Wat is het kritieke punt bij OAS?

De afbreekbaarheid. Stoffen moeten afbreekbaar zijn om ze uit het water te kunnen verwijderen. Deze wordt uitgedrukt in DT50 (halfwaardetijd). Dat is de tijd die nodig is om de helft van de concentratie af te breken. Die hangt af van samenstelling van microbiële  gemeenschap (welke micro organismen) en kenmerken van de stof.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Noem de regels voor afbraak in relatie tot chemische structuur?

  • Aromaten zijn meer persistent dan alifaten. Stoffen met benzeenring worden namelijk minder goed afgebroken dan rechte ketens van koolstof.
  • Vertakte alifaten zijn meer persistent dan niet-vertakte alifaten. Zijtakken maken afbraak moeilijker.

Hoe werken OAS in op celmembranen?

Deze interacteren. Detergenten lijken erg celmembranen (dubbele fosfolipiden laag, vetzuurketens met fosforgroep). Hierdoor nestelen ze makkelijk in het membraan. Deze membraan haalt de kritische concentratie snel waardoor schade optreedt van de membraan. Narcose-toxiciteit is de verstoring van celmembranen in het zenuwstelsel.

Hoe wordt de toxiciteit van OAS bepaald?

  • Screening op basis van chemische structuur (read across, structuurwerkingsrelatie)
  • preklinisch in-vitro testen (cellijnen, gekweekte huid, kippenogen uit slachthuis)
  • in vivo testen met proefdieren (steeds minder)
  • na 'veilig' bevinden, testen met vrijwilligers
  • Post-market surveillance: controle op onvoorziene effecten wanneer het product al op de markt is gebracht. Soms nog steeds mensen die reageren op de stoffen

Hoe wordt blootstelling aan OAS onderscheiden?

  • Direct contact, bijvoorbeeld met de hand kleren wassen
    • contacttijd, concentratie in wasmiddel
    • huiddikte en huidoppervlak dat blootgesteld is
    • filmdikte op de huid
    • transfer van wasmiddel naar huid, beschikbaarheid voor opname
  • Indirect contact door dragen van gewassen kleding
    • hoeveelheid wasmiddel
    • fractie op kleding
    • dichtheid van kledingmateriaal
    • percentage transfer van kleding naar huid

Wat zijn risico's van veel gebruikte OAS?

  • Niet-geïoniseerde en anionische OAS: oplossen huidvetten en -eiwitten, verstoren enzym-gekatalyseerde processen in de huid, oogirritaties
  • Kat ionische OAS (wasverzachters): matig tot zeer toxisch (oog- en huidirritatie)
  • Alle OAS: over algemeen weinig giftig, soms huidirritatie vooral op beschadigde huid. Kunnen transport van andere gifstoffen over huid bevorderen, maar ook remmen.

Wat is perfluoroctaanzuur (PFOA) voor stof?

Zowel lipofiel als hydrofiel, zeer persistent, vrij mobiel in het milieu en zeer slecht afbreekbaar. Milieugedrag en toxiciteit is lastig te voorspellen. Het is een basisproduct voor de productie van Teflon. Ook voor waterafstotende kleding, autobekleding, verpakkingsmaterialen en brandblusmiddelen.

Wat doen nanodeeltjes (<100 nm)?

Hebben een groot soortelijk oppervlak en hierdoor een hogere reactiviteit. Doden micro-organismen in sportkleding (nanozilver).

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo