Tekst 16 Filosofie rond 1900: Mens in tijdperk massa en machine
27 belangrijke vragen over Tekst 16 Filosofie rond 1900: Mens in tijdperk massa en machine
Wat is wijsgerige antropologie?
- Nadenken over typerende kenmerken, structuren van menselijk bestaan, over ‘aard’ of natuur van mens.
- Nadenken op een meer systematische manier over de mens.
Welke ontwikkelingen vonden plaats rond 1900?
- Industriële revolutie: nieuwe klassen, arbeiders en industriëlen
- Eind 19e eeuw: consumentisme, kapitalisme, massacultuur (slechte leefomstandigheden arbeiders)
- Natuurwetenschappen: allerlei ontdekkingen: dynamische fysica, elektronen, kwantumtheorie, relativiteitstheorie.
- Menszijn werd in de 19e eeuw door de wetenschappen voor het eerst ook gelijkgesteld aan organisch leven, naast het geestelijke, rationele leven.
- Nadruk op organisch leven: racisme: Houding waarbij mensen zich op grond van ras beter voelen dan mensen die tot ander ras behoren.
Wat was de opvatting van Arthur de Gobineau?
- Rassenleer
- Ontwikkeling beschavingen verbonden met aanwezigheid sterke of zwakke rassen en gegeven van raciale vermenging.
- Ondergang Europese beschaving onvermijdelijk vanwege vermenging ras adel met lagere sociale klassen (opkomende democratieën).
- Hogere cijfers + sneller leren
- Niets twee keer studeren
- 100% zeker alles onthouden
Wat was de opvatting van Friedrich Schiller? (1759 – 1805)
Benoem kenmerken voor filosofische denkrichting die nadruk legt op menselijke rationaliteit.
- Belang voor efficiëntie, nut, functie en productie
- Utilitarisme (bijdrage handeling aan algemeen nut)
- Positivisme = Al het denken modelleren naar voorbeeld natuurwetenschappen. Men moet uitgaan van het feitelijke, en alles wat daarboven gaat (De vraag naar God etc) is nutteloos.
- Heiligverklaring van de wetenschap en technologie.
- Nutsdenken: alleen nuttig/iets met duidelijke functie had waarde
Wie en wat vormden de inspiratiebronnen voor Schopenhauer zelf?
In welk werk bood Schopenhauer luchtigere en praktische levenslessen en bespiegelingen?
Hoe kijkt Schopenhauer tegen de Noumenale wereld aan?
Blinde wil om onszelf te handhaven, objectiveren en realiseren.
‘Wereldwil’ is fundament van hele natuur en menselijke geest.
Hoe kijkt Schopenhauer aan tegen de mens?
- Mens is irrationeel wezen geleid door oncontroleerbare wil om te leven
- Bestaan mens ongelukkig: uiteindelijk gaan we dood.
- Mens voortdurend tussen lijden en verveling geslingerd. Verlichting door kunst (muziek) of boeddhisme.
- Mens moet in navolging boeddhisme berusten in de wereldwil: overgeven aan de wil. Alleen dan vinden we rust.
Benoem enkele punten waarin Nietzsche is geïnspireerd door Schopenhauer
- In zijn filosofie speelt de wil ook cruciale rol
- Amor Fati (liefde voor het lot) ontwikkeld in reactie op Schopenhauers boeddhisme
- Niet acceptabel om te berusten in het lot: lot omarmen en liefhebben
- Optimistischer (of antipessimistische) houding ten aanzien van het leven.
Waarom werden Marx, Nietzsche en Freud door Paul Ricoeur 'de meesters van het wantrouwen genoemd?
Wat was het doel van Karl Marx?
Hoe kijkt Karl Marx aan tegen mensenrechten?
Wat stelde Marx in zijn Communistisch Manifest? (1848)
- Hij wees op de grote ongelijkheid in de samenleving --> mensen op grond van arbeid tot verschillende klassen behoren.
- Groot deel bevolking leeft in armoede, in tegenstelling tot kleine elite (bourgeoisie) nauwelijks politieke rechten. Door de ongelijkheid raakten de klassen met elkaar in conflict.
- Geschiedenis als opeenvolging van klassenstrijd
- Klassenstrijd bourgeoisie en proletariaat zou laatste klassenstrijd zijn die zou eindigen in een klasseloze maatschappij
Welke twee scenario's schetst Marx van de klassenstrijd?
- Proletariaat moest in moderne (vervreemde) maatschappij arbeid verkopen om in leven te blijven. (steeds verder afzakken, klassenstrijd onvermijdelijk)
2. Dictatuur van proletariaat = Bourgeoisie steeds afhankelijker van proletariaat omdat deze zonder arbeid werkende klassen niet kan bestaan. Macht proletariaat neemt toe. Moet uiteindelijk leiden tot opheffen van proletariaat en burgerij
Wat bedoelt Marx met 'Gattungswesen'?
Mens is ‘werkend of arbeidend wezen’. Mens wordt pas mens in relatie tot zijn soort, door arbeid of productie. ‘Dier dat zichzelf reproduceert’.
Waarin verschillen Marx en Nietzsche met elkaar?
Wat verstaat Nietzsche onder de genealogie van de Moraal?
Wat bedoelt Nietzsche met 'uit vrije wil tussen ijs en hooggebergte leven'? (Ecce homo, 1908)
Noem enkele kenmerken van de slavenmoraal (Nietzsche)
- Met christendom begon slavenvolk moraal van levensvijandige waarden op te dringen aan de übermenschen.
- Gebaseerd op ressentiment – een rancuneuze neiging of reactief gevoel van haat ten aanzien van een superieure mens
- Slavenvolk reserveerde ‘goed’ voor zichzelf en ‘kwaad’ (böse) voor de ubermenschen en hun cultuur.
Hoe zette Nietzsche destijds de heersende moraal op zijn kop?
Geef een aantal kenmerken van Nietzsches Ubermensch
- Krachtig en soeverein
- Aanvaart en omarmt het leven, deze ene wereld die geregeerd wordt door blinde krachten onvoorwaardelijk.
- Heeft het lot lief: Amor fati
- Krachtig – niet omdat hij autonoom is, maar omdat hij erkent dat hij dat niet is en desalniettemin liefde opvat voor zijn lot.
- Übermenschen zijn afzonderlijke gevallen die op de meest uiteenlopende plaatsen ter wereld vanuit uiteenlopende culturen opduiken.
- Individu dat zich losmaakt uit kudde om zelf regie over het leven te nemen.
Wat was de opvatting van Edmund Husserl?
- Wijsbegeerte had taak verzaakt om mensheid in ethisch opzicht op te leiden.
- Filosofie levert versnippering op van beelden en visies op de mensen.
- Autonome, rationele en onbekommerd vrije mens wordt steeds gewantrouwd.
Wat is de opvatting van Kant over hoe wij de noumenale wereld zien?
Onze zintuigen en verstand bepalen hoe wij de dingen zien.
We kunnen volgens Kant niet achter structuren van ons kenvermogen kijken.
Twee denkrichtingen in de filosofie, welke indruk maakten wetenschappelijke ontwikkelingen hierop?
Tweede denkrichting, afwijzing menselijke rationaliteit - afzetten tegen natuurwetenschappelijke uitgangspunten van rationaliteit en de beheersbaarheid van mens en natuur (dus ook door beïnvloed).
Nadruk op menselijke instincten en driften beïnvloed door wetenschappelijke theorieën als het darwinisme en de evolutietheorie - mens is organisme als alle andere en neemt dus geen speciale plaats in binnen de natuur.
Het volgende citaat is van Gustave Le Bon, en wordt geciteerd in de tekst van Corbey : 'Alle psychologen die zich met de intelligentie van vrouwen bezig hebben gehouden, alsook dichters en schrijvers, onderkennen tegenwoordig dat ze de laagste trap van menselijke evolutie vertegenwoordigen, en dat ze dichter bij kinderen en wilden staan dan bij een volwassen, beschaafde man. Zij munten uit in ongedurigheid, wisselvalligheid, de afwezigheid van logica en het onvermogen tot denken.' Waaruit blijkt dat Le Bon zijn uitspraken over vrouwen een wetenschappelijke basis probeerde te geven?
Waarom is historisme een voorbeeld van afwijzing/afzwakking rationele mens?
De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:
- Een unieke studie- en oefentool
- Nooit meer iets twee keer studeren
- Haal de cijfers waar je op hoopt
- 100% zeker alles onthouden