Startpagina / Samenvattingen / Perspectieven op Nederland in de modern tijd / grondwet-nationaal-belgische

Nationale beginselen? Een transnationale geschiedenis van politiek en grondwet in de negentiende eeuw - Constitutionalisme: nationaal, historisch en algemeen

27 belangrijke vragen over Nationale beginselen? Een transnationale geschiedenis van politiek en grondwet in de negentiende eeuw - Constitutionalisme: nationaal, historisch en algemeen

Waar ligt volgens de auteur een creatieve spanning?

De spanning ligt tussen de pretenties van landen van nationale eigenheid en transnationale fenomenen.
Na Napoleon zochten de bestuurlijke elites in Europa naar nationale beginselen voor de inrichting van hun staat. Hun creaties waren in feite varianten van noviteiten die eind achttiende eeuw waren ontstaan. Het gaat hier om constitutionalisme, beperkte monarchie, parlementair bestel en ideologische geïnspireerde politiek.

Welk principe bleef na de napoleontische periode overeind?

Het principe van constitutioneel bestuur.

Wat is de oude en nieuwe betekenis van het begrip constitutie?

De oude betekenis tot circa 1775 had betrekking op het historische gegroeide 'gestel' van een samenleving. Het geheel van oude rechten, instellingen en gebruiken. Dat sloeg vooral op gedeelde conventie en een erfgoed.
In de nieuwe betekenis was een constitutie een document waarin de bevoegdheden van het staatsgezag en de rechten van de burgers systematisch en uniform zijn vastgelegd.

Wat was kenmerkend van constituties uit de revolutieperiode en die van na 1814?

In revolutieperiode overheerste het universele, performatieve scheppend aspect van deze principes.
Na 1814 moesten de constituties een nationaal karakter hebben, in feite waren het variaties op enkele algemene principes van staatsinrichting en burgerrechten.

Welke modellen van constituties waren beschikbaar voor landen na 1814?

Modellen uit de revolutieperiode en napoleontische tijd: niet bruikbaar voor staten in de Restauratieperiode. Amerikaanse grondwet niet gebruikt. Britse constitutie, maar dat was geen geschreven document.
Theoretische geschriften: Montesquieu's De l'esprit des lois invloedrijk.
Franse Charte van 1814.

Wat was de opvatting van Thorbecke met betrekking tot de constitutie?

De grondwet moest een nationale kracht zijn, ingericht naar de aard van het land. Maar wel in harmonie met algemene beginselen, die overal geaccepteerd zijn en die niet genegeerd mogen worden.
Hij was zich zeer bewust van het transnationale karakter van het constitutionalisme.

Wie waren de drie belangrijkste staatsmannen aan het begin van de negentiende eeuw?

Dat waren Van Hogendorp, koning Willem I en Thorbecke.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de derde Schets van eene Grondwet (1812) van Van Hogendorp?

Redelijk origineel, weinig political transfer
invloed Montesquieu: aristocratie als buffer tussen koning en parlement.
nationale zeden en gewoonten bepalend voor staatkundige inrichting.
eenheidsstaat: bestuursstructuur van de Bourgondische landen, aansluiting bij voorrepublikeins verleden.
creatie nationale traditie: constitutionele Oranjemonarchie is herstel van de monarchale staat van voor de Republiek.
burgerrechten niet genoemd
nieuwe staatsinrichting als oplossing van de bestuursproblemen van de Republiek.

Waar past het grondwetsontwerp van Van Hogendorp in?

In de sinds 1805 ingezette tendens naar monarchale constitutie, die vanaf 1814 het normale type werden, zij het in allerlei varianten.

Welk type van constitutie werd normaal na 1814?

In 1805 ontstond de tendens naar monarchale constituties, die vanaf 1814 normaal werden.

Wat was de opzet van de grondwet van 1814?

De opzet van de grondwet van 1814 was grotendeels die van de Schets van een Grondwet (1812).
Deze grondwet werd geschreven door de commissie Van Hogendorp en bijdragen van Willem I.

Welke wezenlijke nieuwe elementen deden hun intrede in de grondwet in 1815?

De Zuidelijke Nederlanden brachten meer 'theoretische begrippen' in en elementen uit buitenlandse regelingen.
Uitdrukkelijk noemen van burgerrechten:
drukpersvrijheid, petitierecht, tweekamerstelsel, budgetrecht versterkt, Tweede Kamer vergadert in principe openbaar.

Welke wezenlijk nieuwe elementen deden hun intrede in de grondwet in 1815?

De Zuidelijke Nederlanden brachten meer 'theoretische begrippen' en elementen uit buitenlandse regelingen.
Door ervaringen met Frans absolutistische bestuur vanaf 1795:
hechtten aan explicitering van burgerrechten als drukpersvrijheid, petitierecht
tweekamerstelsel naar Engels voorbeeld met een soort Hogerhuis
budgetrecht werd versterkt
Tweede Kamer vergadert voortaan in principe openbaar

Welke invloeden zijn merkbaar in de grondwet van 1815?

Er was ontlening aan of overeenkomsten met grondwetgeving in Frankrijk, Duitse staten, Polen, Zweden, Litouwen. De Engelse grondwet stond model voor de ministeriële verantwoordelijkheid.

Wat is het uitgangspunt geweest van het huidige Nederlandse politiek bestel

De grondwet van 1814-1815 van Van Hogendorp ondanks de vele wijzigingen in de loop der jaren.
Na de Amerikaanse grondwet de oudste nog vigerende.
Ons stelsel is in feite een doorontwikkeling van de opzet van 1814-1815, niet die van 1798 en heeft internationaal zijn sporen achtergelaten. Met name via de Belgische grondwet.

Wat is tot op heden het uitgangspunt geweest van het Nederlandse politieke bestel?

Het uitgangspunt van ons politiek bestel is de constitutie van Van Hogendorp.
Ons monarchaal en vertegenwoordigend stelsel is een doorwerking van de opzet van 1814/1815, niet van de democratische geest van 1798.

Wat heeft een analyse van de Belgische grondwet vastgesteld?

De Belgische grondwet bestond voor 40 procent uit materiaal van de grondwet van 1815.
Vijfendertig procent ontleend aan de Franse Charte en de eerste constituties uit de revolutieperiode. Tien procent uit de Franse constitutie van 1791 en vijf procent Engels recht.
Hiermee is de Belgische grondwet een geslaagd eclectische constructie.

Waar heeft de Belgische grondwet in de verdere negentiende eeuw internationaal model voor gestaan

Ze heeft model gestaan voor grondwetmakers in Spanje, Griekenland, Pruisen, Piemonte, Italië, Bulgarije, Roemenië en vele andere landen.
Nederlands element was al niet meer terug te vinden in de Belgische grondwet.

Welke invloed heeft de Belgische grondwet internationaal gehad?

De Belgische grondwet heeft model gestaan voor grondwetsmakers in Spanje, Griekenland, Pruisen, Piemonte, Italië, Bulgarije, Roemenië en vele andere landen.

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de grondwetten van 1814 - 1815 en 1848?

De grondwet van 1848 nog goed te herkennen in die van 1815, deze was feitelijk een herziening ervan. In 1840 al een lichte aanpassing geweest na afscheiding van België.
Op een aantal punten was hij wezenlijk nieuw en anders en daardoor het begin van het parlementaire stelsel, maar hij volgde de indeling, hoofdstukken en paragrafen van de grondwet van 1815.
Ongeveer 1/3 van de artikelen in de grondwet van 1848 is nieuw of aangepast.

Wat zijn de overeenkomsten/verschillen tussen de grondwet van 1815 en 1848?

De grondwet van 1848 is een herziening van 1815. Hij volgde de indeling, hoofdstukken en paragrafen van de grondwet van 1815.
Ongeveer 1/3 van de artikelen in de grondwet van 1848 is nieuw of aangepast.
Op wezenlijke punten was de grondwet van 1848 nieuw en anders en is terecht het begin van het parlementaire stelsel.

Waar is de bijdrage van Thorbecke aan de grondwet van 1848 een voorbeeld van?

Thorbecke was de beste kenner van de materie. In zijn 'Aantekeningen op de grondwet' had hij elk artikel van de bestaande grondwet grondig overdacht, historisch herleid en met buitenlandse regelingen vergeleken.
Een prachtig voorbeeld van 'transfer' in de staatkunde.

Wat vond Thorbecke van 'nationale beginselen'?

Volgens Thorbecke berustten nationale beginselen op een selectie uit het verleden en konden geen richting geven aan de toekomst. Dat er hervormd moest worden in Nederland werd door Europese bewegingen bepaald.

Welke eisen stelde Thorbecke aan een grondwet?

Hij moest nationaal zijn door bezieling en activering die ervan uitging. De grondwet moest bij de tijd zijn, en ruimte scheppen voor ontwikkeling en toekomst.

Hoe is de grondwetsherziening van 1848 verlopen?

In maart 1848 was er een grondwetherziening. Door Curtius kwamen er tien artikelen in die op de Belgische grondwet gebaseerd waren. Thorbecke was tegen dit eclecticisme.
Minister Schimmelpenninck nam ontslag, er was te veel Belgische invloed in de grondwet: zwak koningschap. Hij pleitte voor het Britse model. Thorbecke keurde dat af. Het leende zich niet voor overplanten in andere landen.

Hoe verdedigde Curtius de grondwet in het parlement?

Zijn argumentatie was dat in de moderne tijd men niet meer uit het verleden kon putten. De hervormingen in het buitenland konden tot ons voordeel zijn op onze eigen manier. Het was onderdeel van de Europese vooruitgang, maar ook nationaal.

Hoe keek men in Nederland aan tegen buitenlandse bewegingen en invloeden?

In de Kamer was weinig kennis van de buitenlandse grondwetten. Die kennis over het buitenland werd als onnationaal gezien. Frankrijk, Duitsland, België waren geen positieve voorbeelden.
Alleen bij de liberalen was de Belgische grondwet bekend. Aan Engeland werd op een heel algemene manier gerefereerd.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Perspectieven op Nederland in de modern tijd

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding