Van 'staatskerk' naar 'straatkerk'. De veranderende publieke rol van Nederlandse protestantse kerken sinds 1848 - Een dienende kerk (sinds de jaren tachtig)

12 belangrijke vragen over Van 'staatskerk' naar 'straatkerk'. De veranderende publieke rol van Nederlandse protestantse kerken sinds 1848 - Een dienende kerk (sinds de jaren tachtig)

Hoe kregen de kerken rond 2000 enige ruimte in het publieke domein?

Dat was als bron van maatschappelijk engagement en sociaal kapitaal, die zich dienend opstelt in haar omgeving.

Waaruit bestond de dienende rol van de kerken rond 2000?

De dienende rol bestond uit: vrijwilligers voor goede doelen buiten de kerk, collectes houden, liefdadigheidsprojecten, buurtactiviteiten en noodhulp.

Waardoor werden kerken steeds vaker onderdeel van gemeentelijke rampenplannen?

Aan het eind van de twintigste eeuw ontdekten gemeenten de kerken als positieve krachten in de wijk, dorp of stad. De kerken zijn door de gemeente te benutten als 'publieke instantie'. Dit werd nog versterkt door de troostende rol die kerken speelden bij rampen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welke ontwikkelingen buiten het religieuze leven leidde tot de herontdekking van de maatschappelijke bijdrage die kerken kunnen leveren?

  1. Europese intellectuelen: meer aandacht voor morele intuïtie die religieuze tradities brengen in publiek domein.
  2. religie is goed voor liberale samenleving, het is anders dan seculiere traditie, het verrijkt de democratische discussie.
  3. pluriforme samenleving: religie is morele bron, ze geven inzichten die waardevol zijn voor de samenleving.
  4. sociale effecten religie: versterking samenhang in de samenleving.
In heel Europa werd deze trend zichtbaar, vooral in de jaren negentig.

Hoe werd in Nederland door niet religieuzen de rol van de kerk gezien?

De VVD vond dat de godsdienst achter de voordeur hoort, Groen Links en D66 zien een positieve rol voor de religie in haar nieuwe maatschappelijke vorm. Geen scheiding van kerk en straat.

Hoe moesten de kerk hun houding veranderen onder druk van de ontkerkelijking?

De aandacht van de missie verschoof van inwendige zending naar een nieuwe missie gericht op mensen buiten de kerk. In een consumentencultuur moesten de kerken zichzelf actief aanprijzen in het publieke domein.

Hoe moesten de protestanten hun houding veranderen onder druk van de ontkerkelijking?

De aandacht van de missie verschoof van 'inwendige zending' naar een nieuwe missie gericht op mensen buiten de kerk.
In de USA merkten de kerken dat ze hun leden niet meer konden werven op basis van loyaliteit. In een consumentencultuur bleek het nodig om de kerken actief aan te prijzen in het publieke domein.

Welke vorm van kerk kwam in de jaren negentig opzetten?


In de jaren negentig zagen veel kerken zich als 'missionaire' kerk, die open stond voor buitenstaanders en contact met hen zocht. Veel succes in de protestantse kerken.
De opkomst van de missionaire kerk bracht geen grote veranderingen in de positie van de kerk. Missionair zijn was niet meer een leus.

Hoe hebben de gelovigen zich actiever opgesteld door hun verlangen naar 'missionair' zijn?


Protestanten steunen bovengemiddeld goede doelen. De kerken dragen financieel bij aan de samenleving.
De kerken zijn een bron van vrijwilligerswerk: ziekenbezoek, kleding en huisraad verzamelen en uitdelen, jongerenactiviteiten opzetten.
Kerkleden doen meer vrijwilligerswerk dan niet-kerkelijken.
CBS in 2009: grotere kerksheid zorgt voor meer sociale contacten, hulp aan anderen, meer betrokkenheid bij organisaties en politieke participatie.

Hoe kwam de publieke betekenis van de kerk ook naar voren de laatste decennia?


Dit kwam naar voren door het toenemende gebruik van de kerkgebouwen.
Kerkgebouwen werden gebruikt voor allerlei buitenkerkelijke activiteiten. Verhuur kerkgebouw voor publieke doeleinden (geldgebrek). Ook monumentale gebouwen gingen meer open.
Via de gebouwen hebben de kerken toch iets behouden van het sacrale van weleer.

Hoe werd de kerk een volledig onderdeel van de civil society?


Ze werd een van de vele bindmiddelen in de liberale democratische natie. Geen staatskerk meer, maar straatkerk.
In 2008 werden de kerken ANBI: een instelling die een algemeen belang dient.
De kerk werd ook gesprekspartner van de overheid na de invoering WMO in 2007.

Waardoor blijft de nieuwe rol van de kerk kwetsbaar?


Ze worden verwelkomd als sociale partners, maar afwijkende religieuze standpunten worden niet gewaardeerd. De radicale islam speelt hier een rol.
Ambtenaren moeten nog wennen aan het contact met religieuze organisaties. Ze hebben weinig kennis van religie.

Er is regelmatig sprake van agressie in het publieke domein jegens religieuze groeperingen.
Hoeveel ruimte krijgt de kerk in het openbare leven?
Kerken zijn niet zeker over hun eigen inbreng. Argwaan jegens de overheid en twijfel over eigen vermogen.
De kerk is onderdeel geworden van de civil society, maar of het een vruchtbare samenwerking wordt is twijfelachtig.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo