Van 'staatskerk' naar 'straatkerk'. De veranderende publieke rol van Nederlandse protestantse kerken sinds 1848 - Roepende profeet (tweede helft van de twintigste eeuw)

17 belangrijke vragen over Van 'staatskerk' naar 'straatkerk'. De veranderende publieke rol van Nederlandse protestantse kerken sinds 1848 - Roepende profeet (tweede helft van de twintigste eeuw)

Waaruit blijkt dat de kerk zich actiever bemoeide met de maatschappij?


Over het algemeen waren de kerken politiek niet erg actief. In 1917 nam de synode van de NHK een voorstel aan ter bestrijding van het alcoholisme. Een eerste poging tot publiek verzet tegen sociaal onrecht.
Kuyper was tegen een politiek actieve kerk, politiek was voor de christelijke partijen.
Internationaal waren de protestanten wel politiek actief: Stockholm 1925 Oecumene. De kerk moet een actieve en profetische rol vervullen in de maatschappij. Eind jaren dertig werd dit zichtbaar in de NHK.

Hoe veranderde de rol van de kerk tijdens en na de Tweede Wereldoorlog?


De kerk wilde actief strijden tegen 'wanorde', streven naar rechtvaardige verhoudingen. Niet alleen een geestelijke missie of de eigen leden helpen.
De kerk moest zich onafhankelijk opstellen als profetische criticus van staat en samenleving, alleen verantwoording aan God afleggen.

Op welke wijze gingen kerken zich tijdens en na WOII zich actiever met de maatschappij bemoeien

Ze ontwikkelden diaconale programma's gericht op hulp aan mensen buiten de eigen kerk die in nood verkeerden en op kerken in andere delen van de wereld die steun konden gebruiken.
Actief strijden tegen wanorde in de wereld en streven naar herstel van rechtvaardige verhoudingen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Hoe zag de protestantse kerk haar taak eind jaren veertig?


De kerk zag zich als een publieke kerk, die zich actief bemoeit met sociale en politieke kwesties.
Ze sprak zich uit over de WO II. Ook sociale vraagstukken werden genoemd, verbinding tussen kerk en maatschappij. De kerk moest weer met gezag spreken over kwesties van publiek belang.

Waarom hadden de protestanten het in Nederland moeilijker dan elders in Europa?



De protestantse kerken hadden niet het gezag van de katholieke bisschoppen. In Duitsland hadden de protestanten een nauwe
band met de Länder.De protestanten in Nederland waren veelkleuring en verdeeld.

Waardoor werd de institutionele kerk buiten het publieke domein gehouden?


De hervormde kerk had een gerespecteerde positie in de Nederlandse samenleving, maar kreeg weinig bewegingsruimte in het publieke leven.
De gereformeerden lieten de politiek over aan de christelijke partijen.

Wat veranderde er eind jaren vijftig onder de gereformeerden?


De gereformeerde kerk werd maatschappelijker. Ze traden naar buiten en namen standpunten in over wereldlijke zaken. Dit uitte zich o.a. in gebeden voor wereldvrede en vrijheidsstrijd.
WO II had hier ook invloed op: de kerk had in de oorlog gefaald. Ze moest nu actief meningen geven en verkondigen.

Waardoor hadden de protestanten het in Nederland moeilijker dan elders in Europa?



De protestantse kerken misten het gezag van de katholieke bisschoppen, die in 1954 nog konden bepalen hoe katholieken zich moesten gedragen.
Moeilijker dan in Duitsland, daar hadden de protestanten een nauwe band met de Länder en kregen na de oorlog de kans om een krachtige publieke rol te spelen.
De protestanten in Nederland waren even veelkleuring en verdeeld als voorheen.

Hoe werd de rol van de kerk daarna gedefinieerd?


Voor WO II stond de kerk op zichzelf, zorgde voor de eigen leden en trad naar buiten via de zending. De eigen opdracht van de kerk was onafhankelijk van de omringende wereld.
Na WO II werd de bestaansreden van de kerk verplaatst naar de wereld, ze moest de wereld bereiken ten koste van alles.
Het protestantse kerkleven werd na de oorlog gekarakteriseerd door een sterk ethische en maatschappelijk gerichte theologie.

Welke veranderingen vonden plaats in de Gereformeerde Kerken?


Ze stapten af van het idee dat de kerk zich volledig richt op haar eigen werk, en dat niet-kerkelijke, maar christelijke organisaties voor elk levensterrein verantwoordelijk was.
De kerk sprak zich uit tegen kernwapens. Er ontstond een maatschappijkritiek en maatschappelijke betrokkenheid.

Waaruit blijkt de meer maatschappelijke betrokkenheid van kerken?


De kerken namen stelling tegen de Vietnamoorlog, armoedebestrijding, in de jaren tachtig aandacht voor asielzoekers.
Hervormden en gereformeerden waren eind jaren zestig tegen het Apartheidsregime van Zuid-Afrika. Tegen racisme in het algemeen.

Hoe kan de publieke rol van de kerken worden gedefinieerd in deze periode?

Ze werd steeds meer kritisch betrokken bij het belang van de maatschappij.

Waardoor had de kerk het moeilijk met de kritische betrokkenheid in het belang van de maatschappij?


  1. De kerken in West-Europa verloren in de tweede helft van de twintigste eeuw hun publieke invloed. Ze verloren invloed door grotere mobiliteit, consumentisme, individuele keuzevrijheid en religieus pluralisme. Het werd een internationale trend dat er minder naar de kerken werd geluisterd.
  2. De protestantse kerken hebben nooit de publieke rol van kritische betrokkenheid verworven. Maatschappelijk middenveld en christelijke organisaties bleven partner van de staat.

Wat lukte de kerken in Nederland niet, maar de kerken in Duitsland, Groot-Brittannië en Scandinavië wel?


De kerken in Nederland werden niet de morele adviseurs van de overheid. Ze werden buiten het landsbestuur gehouden, een vrijblijvend overlegorgaan.
Daardoor speelden de protestantse kerken geen rol in de vormgeving van de morele en geestelijke contouren van de maatschappij.
In de jaren zestig kwam die rol nog meer onder druk te staan.
In 1983 werden alle subsidies aan kerken stopgezet: einde van de laatste rechten van overheidssteun voor kerken.

Wat was in feite het grootste probleem van de kerk?


Ze waren het niet eens over de 'profetische' rol van de kerk.
  1. Het evangelie werd verbasterd tot een puur aards messianisme.
  2. Evangelie moet wel gestalte krijgen in de aardse bevrijding en gerechtigheid.
  3. Een derde groep nam geen duidelijk standpunt in.
De relatie tussen evangelie en politiek bleef een bron van conflicten en vervreemding.
Nieuwe organisatie, zoals Amnesty International konden veel beter het goede in de wereld brengen dan de kerken.

Welke reacties riep de nieuwe maatschappijkritische rol van de kerken op?


Er was veel ergernis, vooral tegen het kerkelijk verzet tegen abortus en homo's. Dit was een privézaak en de kerk had zich hier niet mee te bemoeien.
De uitspraken van kerken werden snel gezien als dwingelandij in een democratie.

Wat was de conclusie betreffende de kerken eind jaren tachtig?


Aan het eind van de twintigste eeuw waren kerken niet meer zeker van hun publieke rol. Durfden minder uitspraken te doen over politieke kwesties.
Daardoor raakten de kerken naar binnen gericht. De apostolische missie in de natie en de wereld leek te pretentieus, de actiebereidheid verdween.
De kerk werd minder zichtbaar in de samenleving.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo