Ons stipje op de waereldkaart: de politieke cultuur van Nederland in de negentiende en twintigste eeuw - Het liberalisme

13 belangrijke vragen over Ons stipje op de waereldkaart: de politieke cultuur van Nederland in de negentiende en twintigste eeuw - Het liberalisme

Welke twee vormen van liberalisme ontstonden na 1870?

Er was een progressief-liberale ideologie en het klassieke liberalisme.

Wat gebeurde met de ideologie van het liberalisme eind vanaf ongeveer 1870

  • Het was behoudender geworden, alleen al door de overstap van conservatieven.
  • Jonge liberalen waren ervan overtuigd dat eem actievere positie gekozen moest worden ten opzichte van 'de sociale kwestie'.
  • Cort vd Linden vond dat zelfs een 'hoofdpunt' arbeiders zijn wettelijk vrij maar slaven van de kapitalisten. Uitgangspunt bleef wel 'de volkomen individuele vrijheid', maar niet iedereen had dezelfde 'wapens' voor de wedloop in de maatschappij: meer gelijke voorwaarden moesten komen. 

Wat zijn de opvattingen van de progressief-liberale ideologie?


Na 1870 ontstond de opvatting dat de sociale kwestie aangepakt moest worden, er moest iets gedaan worden aan de situatie van de lagere klassen. De individuele vrijheid stond fier overeind, maar niet iedereen had de mogelijkheden om zicht staande te houden in de maatschappelijke wedkamp. De staat moest voor een meer gelijke uitgangssituatie zorgen.
Liberale ideeën als individuele vrijheid en staatsonthouding bleven wel centraal.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welk bezwaar werd tegen het klassiek liberalisme ingebracht?

In het klassiek liberalisme werden mensen opgevat als individuen, volledig zelfstandige wezens, die samen de maatschappij vormen. Allemaal Robinson Crusoes.

Welk bezwaar werd tegen het klassiek liberalisme ingebracht na 1870?

Een progressief-liberale ideologie was bezig te ontstaan.
Tegen het klassiek liberalisme werd als bezwaar ingebracht dat mensen daarin werden opgevat als individuen die zich met elkander verenigende de maatschappij vormen.

Het klassiek liberalisme moest vervangen worden door 'een progressieve staatkunde'. Op welke beginselen is dat gebaseerd?


Concurrentie - coöperatie
individu - gemeenschap
individualisme - maatschappij is organisch geheel

eigenbelang - relaties tussen mensen geregeerd door ethische wetten
Afstand nemen van laisser faire-liberalisme ten gunste van het humanitaire sentiment. Geen 'loonslaven' meer.

Waardoor moest het klassiek liberalisme vervangen worden?

In het klassiek liberalisme werden mensen opgevat als individuen, volledig zelfstandige wezens. De maatschappij was als het ware een Robinson Crusoë in meervoud, dat moest volgens vd Linden vervangen worden door 'een progressieve staatkunde', gebaseerd op nieuwe beginselen

Welke overtuigingen heersten in het overgangsgebied tussen progressieve liberalen en hervormingsgezinde socialisten?


Niet alles aan de markt overlaten, de staat kreeg een grotere rol: nutsbedrijven van de staat, huisjesmelkers aanpakken.
Geen overheersende bureaucratie, daarom veel ruimte voor vakbonden en coöperaties.
Geen welvaartsstaat, maar een 'sociale politiek', met als kern het ontmarkten voor meer kansen lagere klassen.

Wat was de verwachting van deze ontmarktting?

Ze verwachtten van deze marktbeperking en voorzieningen in handen van de staat een morele verbetering van het individu. Geen politieke maar een morele hervorming. Autonomie en verantwoordelijkheid, gemeenschapszin uit eigen vrije beweging.

Welke scheiding der geesten ontstond bij de morele hervorming ?


Sommigen vonden de verspreiding van de morel hervorming, het 'progressivisme' belangrijker dan het oprichten van een politieke partij en meedoen aan verkiezingen.
Een meerderheid sloot zich wel aan bij een politieke partij.

Wat was de verwachting van deze ontmarkting?

  • Het ging niet om het stimuleren van egoïsme.
  • Ze verwachtten dat door de marktbeperking en in gemeenschapshanden brengen van allerlei voorzieningen 'a higher type of individual' zou ontstaan.
  • Geen politieke maar een morele hervorming: uitbreiding en versterking van de 'virtue', de combinatie van autonomie en verantwoordelijkheid, die gemeenschapszin uit eigen vrije overtuiging opbracht.
  • Daardoor ook veel nadruk op onderwijs.

Welke politieke gevolgen had deze scheiding der geesten?


Progressieve liberalen richtten in 1901 de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) op. Het programma van die partij:
  1. algemeen kiesrecht invoeren
  2. maatschappelijke ongelijkheid bestrijden
  3. verwerpen klassenstrijd, afstand socialisme
Veel 'progressieven' stapten over naar de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij van 1894(SDAP).

Onder degenen die bij een politiek partij wilden aansluiten ontstond een splitsing der wegen. Welke politieke gevolgen had deze splitsing?


Progressieve liberalen richtten in 1901 de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) op. Het programma van die partij:
  1. streven naar algemeen kiesrecht
  2. maatschappelijke oorzaken van ongelijkheid wegnemen
  3. verwerpen klassenstrijd, hiermee werd afstand van het socialisme genomen.
Veel voormalige 'progressieven' stapten over naar de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij van 1894 (SDAP) brug tussen humanitaire traditie en socialisme, tussen heren en arbeiders.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo