Morele oordelen over de geschiedenis
20 belangrijke vragen over Morele oordelen over de geschiedenis
Hoe moreel oordelen
- het gedrag
- de motieven, intenties en bedoelde en onbedoelde gevolgen
morele oordelen dringen zich vooral op bij episodes van trots (heldendom) en in het bijzonder schaamte (misdrijven)
Historische actoren en morele verantwoordelijkheid
Impliciete morele oordelen zitten potentieel ingebakken in:
- hun werk:
- taalgebruik
- hermeneutiek
- in het verklaren van daden
- Hogere cijfers + sneller leren
- Niets twee keer studeren
- 100% zeker alles onthouden
Oordelen met criteria van de tijdgenoten mogelijk? nee want
- het veroordelen van volgens de citeria van hun tijd goed handelende tijdgenoten is doorgeschoten relativisme
Oordelen met criteria van de tijdgenoten mogelijk? ja want
- selectieprobleem 1: de criteria van welke tijdgenoot, welke groep tijdgenoten
- selectieprobleem 2: oordeelt iedereen van die groep hetzelfde? wat te doen met tegenstrijdige criteria en tegenstrijdige oordelen?
- kernprobleem bij brongebrek: slachtoffers lieten vaak geen bronnen na
Oordelen met hedendaagse criteria? nee want
- het is niet fair: die criteria waren destijds onbekend
- het is oordelen met wijsheid achteraf
Oordelen met hedendaagse criteria? ja want
- oordelen met de criteria van vandaag is comparatief nuttig (om verschillen en overeenkomsten met het oordelen volgens de criteria van de tijdgenoten te zien)
Oordelen met mensenrechtencriteria? nee want
- ze vormen in feite een bijzonder geval van hedendaagse criteria
Oordelen met mensenrechtencriteria? ja want
- moraal is niet relatief maar universeel
- wereldwijd zijn deze mensenrechtencriteria thans de meest aanvaarde en dat komt omdat ze appelleren aan universele gevoelens
Overweging van immanuel kant (kanttekening)
Expliciet moreel oordelen onwenselijk want
- wekt de schijnheid van partijdigheid
- komt te laat
- is tijdgebonden en veranderlijk en zegt vaak meer over de beoordelaar dan de beoordeelde
- moet vermeden worden om het verleden te kunnen afsluiten
- is feilbaar
- is het meeste nodig in kwesties die nu net het meest complex zijn (genocide)
- houdt weinig rekening met onvoorziene gevolgen van daden
Visie vanuit de mensenrechten: middenpositie
Conclusie wel of niet moreel oordelen
beide hebben gelijk in het debat in die zin dat geen enkele zijde over dwingende redenen beschikt om de andere zijde te verplichten haar positie in te nemen
Kanttekening wel of niet moreel oordelen
Gevolgen van expliciet moreel oordelen
- het moreel beoordeelde verleden wordt soms een moreel ijkpunt (een punt waarmee we andere en nieuwe situaties vergelijken)
- de geschiedenis wordt een belangrijke manier om aan moraal te doen
- de historicus word moralist, ethicus, zingever, soms rechter
- het publiek gaat de geschiedenis mogelijk zien als een rechtbank
Kan de geschiedenis ons morele lessen leren?
Problemen met morele lessen
- morele lessen kunnen onduidelijk zijn
- reële en duidelijke morele lessen kunnen toch niet of net niet van toepassing zijn op hedendaagse situatie
Conclusie morele lessen
- maar of ze nu wel of niet bestaan, er zijn mensen die erin geloven en daarom zijn die lessen belangrijk voor historici
Vier vormen van schuld volgens karl jaspers
- politieke verantwoordelijkheid
- morele verantwoordelijkheid
- metafysische verantwoordelijkheid
Schuld, vergeten en vergeven
- vergeven is een voorwaarde voor verzoening, maar niet op afroep afdwingbaar
- belangrijk voor historici: vergeven en vergeten in andermans naam is in principe onmogelijk
- pas op met religieuze categorieën zoals vergeven, berouw en boetedoening
De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:
- Een unieke studie- en oefentool
- Nooit meer iets twee keer studeren
- Haal de cijfers waar je op hoopt
- 100% zeker alles onthouden