Sensation and Perception - What Are the Basic Sensory Processes?

In het brein.

1. Gustation - proeven
2. Olfaction - ruiken
3. Haptic sense - voelen
4. Audition - horen
5. Vision - zien

Giftige stoffen niet inslikken, goed voedsel wel inslikken.

• Stimuli: chemische stoffen die oplossen in speeksel (hoe? = mysterie)
• Naar smaakreceptoren in smaakpapillen (op tong, in mond en keel)
• Via zenuw naar thalamus
• Via thalamus naar andere breingebieden
• = PROEVEN

1. zoet
2. zuur
3. bitter
4. zout
5. umami (stimulus = glutamaat, commercieel verkrijgbaar in monosodium glutamate/MSG als smaakversterker)

• reuk
• textuur
• verschillend aantal smaakreceptoren (heel veel = supertaster)
• cultuur (begint al in de baarmoeder)

• Stimuli: chemische (geur)stoffen (odorants) gaan in de neus en neusholte
• Naar geurreceptoren in het olfactory epithelium (weefsel)
• Via de olfactory bulb naar zenuw
• Via zenuw naar prefrontale cortex (fijne/niet fijne geur) en amygdela (intensiteit geur)
• = RUIKEN

Intensiteit van de geur wordt verwerkt in de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor geheugen en emoties (hippocampus & amygdela).

• Stimuli: alles dat contact maakt met onze huid
• Naar receptoren voor temperatuur, druk en pijn (net onder huidoppervlak)
• Via zenuw (cranial: boven de nek, spinal: op of onder de nek) naar thalamus
• Via thalamus naar andere breingebieden
• = VOELEN

• Temperatuur: receptoren in huid voor kou en warmte
• Druk: receptoren in huid voor bewegen van haartjes, trillingen, snelle druk, langzame druk, toenemende/vaste druk
• Pijn: receptoren in huid, spieren, membranen om botten en pezen, organen, enz.
  2 typen: fast fibers (axonen met myelineschede, bedoeld voor wegtrekken van beschadigende objecten) & slow fibers (axonen zonder myelineschede, bedoeld voor pijn aan beschadigde huid zodat het niet gebruikt wordt en kan herstellen)

• Stimuli: geluidsgolven (veranderingen in luchtdruk) naar binnen in outer ear
• Via gehoorkanaal naar trommelvlies
• Trillingen van trommelvlies naar gehoorbeentjes (ossicles: hamer, aambeeld, stijgbeugel) in middle ear
• Trillingen van gehoorbeentjes naar oval window in inner ear
• Trillingen van oval window naar slakkenhuis -> creëren drukgolven in vloeistof van inner ear -> haarcellen in slakkenhuis (= text-decorationreceptoren) zorgen ervoor dat neuronen op basilair membraan vuren
• Neurale impulsen via zenuw naar thalamus
• Via thalamus naar andere breingebieden (o.a. primaire gehoorcortex)
• = HOREN

Eerste succesvolle neurale implantaat; stimuleert gehoorzenuw (i.p.v. amplitude verhogen zoals andere gehoorapparaten).

Geluid gaat niet meer via outer ear en middle ear, maar via microfoontje achter oor via computer processor direct naar elektroden in slakkenhuis.

• Stimuli: lichtgolven vallen op hoornvlies (cornea)
• Lichtgolven door pupil de oogbal in -> grootte pupil bepaald door iris
• Lichtgolven worden door lens naar binnen gebogen en vormen ondersteboven plaatje op netvlies (retina)
• Lichtgolven vallen op staafjes en kegels (= fotoreceptoren) op netvlies -> omgezet naar elektrische impulsen
• Elektrische impulsen doorgegeven (via bipolaire, amacrine en horizontale cellen) aan ganglion cellen
• Ganglion cellen genereren actiepotentialen
• Actiepotentialen via optische zenuw naar optisch chiasme
• Via optisch chiasme naar rechter/linkerhelft thalamus
• Via thalamus naar rechter/linker visuele cortex (rechterkant netvlies = linkerhelft thalamus en linker visuele cortex en vice versa)
• = ZIEN

• Staafjes: cellen op het netvlies (alleen aan de randen) die reageren op weinig licht en in zwart-wit zien
• Kegeltjes: cellen op het netvlies (vooral in midden: fovea, ook op rest netvlies) die reageren op veel licht en in kleur zien

-> zetten beiden lichtgolven om in elektrische impulsen m.b.v. fotopigmenten

De plek op het netvlies waar de optische zenuw zit; hier zitten geen staafjes of kegeltjes. Het brein corrigeert de blinde vlek op het netvlies m.b.v. interpretaties over de wereld om ons heen.

Door verschillende golflengtes (van de lichtgolven -> stimuli voor zicht).

Kleuren zien wordt bepaald door 3 soorten kegeltjes die gevoelig zijn voor verschillende golflengtes:

1. S(hort): blauw tot paars
2. M(edium): geel tot groen
3. L(ong): rood tot oranje

-> totale activiteit lichtgolf bepaalt kleur (text-decorationvb vooral L en M golven gestimuleerd = geel zien)

Bepaalde kleuren zien we als tegenovergestelden, doordat de verschillende kegeltjes (S/M/L) ofwel een versterkend ofwel een dimmend effect hebben op de ganglion cellen (text-decorationvb rood <=> groen; L stimuleert rood terwijl M groen dimt).

Het zichtbare/kleuren spectrum (wit licht = hele spectrum zien): grenst links aan ultraviolet licht (UV) en rechts aan infrarood licht.

• Tint (hue): bepaald door dominante golflengte wanneer lichtgolf het oog raakt
• Verzadiging (saturation): levendigheid van tint, bepaald door eenheid/mix van golflengten in stimulus (basiskleuren = 1 golflengte, pasteltinten e.d. = mix golflengten)
• Helderheid (brightness): bepaald door totale hoeveelheid lichtgolven dat oog binnenkomt (verschil helder blauw en vaag, grijzig blauw)

Door de relatieve helderheid (brightness) van de stimulus t.o.v. de omgeving (dus helderheid lichtheid!!)

• Absorberende (subtractive) kleuren mixen: fysisch proces binnen de stimulus (we zien de pigmenten die niet worden geabsorbeerd) -> blauw, geel, rood
• Toevoegend (additive) kleuren mixen: psychologisch proces door interactie tussen golflengtes in fotoreceptoren (we kunnen bijna alle kleuren maken door 1S + 1M + 1L golflengte te mixen) -> blauw, groen, rood

• Kinesthetisch: perceptie van posities in de ruimte om ons heen en bewegingen van ons lichaam
• Vestibulair: perceptie van balans