Capita, Bataafs-Franse tijd

Joan Derk van der Capellen tot den Poll. 'Aan het volk van Nederland'.

• De patriotten, goed op de hoogte met de nieuwe ideeën op politiek gebied uitgedragen door buiten- en binnenlandse schrijvers, hebben zich in 'debatingclubs' georganiseerd en gaan zich mede beïnvloed door de Amerikaanse revolutie, in woord en geschrift steeds feller uiten
• Tegelijkertijd ontwikkelen de burgerschutterijen zich tot militante en strijdbare vrijkorpsen
• ->de macht van de stadhouder brokkelt in deze periode steeds verder af, met name in het belangrijke gewest Holland

Dat men niet het plan heeft de Nederlanden bij Frankrijk in te lijven

In 1795 bij het  Verdrag van Den Haag. Dan sluiten de Staten-Generaal en Frankrijk vrede

• Het land zal voor de verkiezing van de Nationale Vergadering verdeeld worden in districten van 15.000 inwoners.
• Ieder district wordt verdeeld in 30 grondvergaderingen van 500 inwoners
• De tot stemmen bevoegden in een grondvergadering hebben het recht één kiezer aan te wijzen
• De 30 kiezers van een district benoemen samen één lid van de Vergadering

Taken:

• Zo spoedig mogelijk een grondwet voor de Republiek ontwerpen

Bevoegdheden:

• De Vergadering krijgt de hoogste wetgevende en uitvoerende macht in het land
• De Staten van de verschillende gewesten nemen ten aanzien van de Nationale Vergadering een ondergeschikte positie in en beschikken, vergeleken met voorheen, slechts over beperkte bevoegdheden

1. Unitariërs: zijn voorstanders van een geheel centraal bestuurde staat en staan vermenging van de schulden van de afzonderlijke gewesten tot één algemene staatsschuld voor
2. Federalisten: staan tegenover de unitariërs. Zij zijn voorstanders van een meer gedecentraliseerd bestuur en zijn tegen vermenging van de gewestelijke schulden
3. Moderaten: door tegenstanders ook wel 'slijmgasten' genoemd, staan tussen deze twee stromingen in 

Ook wordt wel een onderscheid gemaakt tussen aristocraten en democraten

• Als een naar de geest federalistisch ontwerp-grondwet: het ontwerp blijft wel uitgaan van de eenheidsstaat, maar er blijft vooral op financieel terrein plaat voor grote provinciale autonomie
• Op het volgende ontwerp drukt duidelijk het stempel der moderaten->dit ontwerp wordt ook wel 'Het Dikke Boek'  genoemd
  ->de Vergadering keurt het ontwerp goed
  ->kiezers verwerpen met grote meerderheid het voorstel

Zij besluiten met militaire middelen een oplossing te forceren. Een aantal federalistische en gematigd unitaristische leden van de Vergadering worden gearresteerd, terwijl van de overige leden slechts diegenen worden toegelaten, die een eed van trouw aan de unitaristische principes hebben afgelegd(= een eed tegen de stadhouder)

• Vertegenwoordigende macht is de hoogste macht
  ->deze wordt op soortgelijke wijze als de Nationale Vergadering gekozen
• Na verkiezing splitst het lichaam zich op in een eerste en tweede kamer
  Eerste kamer: hier berust het initiatief tot de wetgeving
  Tweede kamer: kan wetgeving slechts goed- of afkeuren
• De uitvoerende macht berust bij een Uitvoerend Bewind bestaande uit vijf leden(directeuren), door het Vertegenwoordigend Lichaam van buiten zijn vergadering te verkiezen
• De gewesten krijgen slechts een administratieve taak
• Er vindt samensmelting van de gewestelijke schulden plaats

Voor zowel actief als passief kiesrecht geldt dat:

1. Vereist is dat men ingeschreven staat in een kiesregister, hiervoor moet je:
   a. 20 jaar oud zijn
   b. niet aan de bedelstaf zijn
   c. een eed tegen de stadhouder afleggen

• De belangrijkste macht in de staat komt toe aan het Staatsbewind bestaande uit twaalf leden: initiatief tot de wetgeving en benoemingsrecht van verscheidene hoge colleges en ambtenaren behoort bij uitsluiting tot de competentie van dit college
• Een Wetgevend Lichaam bestaande uit 35 leden kan voorstellen van het Staatsbewind slechts goed- of afkeuren
• De oude grenzen van de gewesten worden hersteld, terwijl aan de departementale en gemeentebesturen enige zelfstandigheid gelaten wordt
• De eed tegen Oranje en federalisme wordt afgeschaft
• Het voltallige Staatsbewind kiest de vijfendertig leden van het nieuwe Wetgevend Lichaam

Willem V had eind december 1801 zijn aanhangers van de aan hem gezworen eed van trouw ontslagen

• Doordat Frankrijk en Engeland dan het vredesverdrag van Amiens sluiten
• In 1803 breekt er weer oorlog uit tussen Engeland en Frankrijk

• Het twaalfkoppig Staatsbewind functioneert slecht in crisistijd
• Zijn voorkeur gaat uit naar Rutger Jan Schimmelpennick
• Hij stelt een staatsregeling op, die de goedkeuring van Napoleon verkrijgt
• Het Wetgevend Lichaam keurt het ontwerp goed, evenals daarna het geringe aantal opgekomen kiezers

• De belangrijkste macht in de Republiek is de Raadpensionaris, die in het bezit is van uitgebreide bevoegdheden
  -hij wordt bijgestaan door een aantal door hem zelf te benoemen secretarissen van staat(ministers)
• Daarnaast is er een als adviescollege voor de Raadpensionaris een Staatsraad
  -de leden worden door hem benoemd
• Wetgevend lichaam onder de naam 'Hun Hoog Mogende, vertegenwoordigende het Bataafsch Gemeenebest'
  -wordt verkozen door de departementale besturen
  -heeft geen recht van initiatief en amendement

• (1806)Keizer Napoleon ziet zijn belangen te lande het best gediend, als er een van hem afhankelijk monarchaal gezag wordt ingevoerd
• Zijn broer Lodewijk Napoleon neemt het koningschap op zich
• Als staatsregeling gelden vanaf dat moment: het Tractaat, de Constitutionele Wetten en de staatsregeling 1805, voorzover de laatste niet in strijd komt met de eerst twee
• Een commissie bestaande uit leden van de Staatsraad en de vergadering van Hun Hoog Mogende krijgt de opdracht een grondwet op te stellen

• De belangrijkste macht in de staat is de koning, in het bezit van uitgebreide bevoegdheden
  -Hij wordt bijgestaan door ministers en een staatsraad
• De vergadering van Hun Hoog Mogende(wetgevend lichaam) bezit weinig macht
  -geen recht van initiatief en amendement
• ->de centralisatie wordt weer groter

• Franse constitutie wordt ingevoerd
• Het land krijgt een Franse bestuursinrichting
• De Franse wetboeken(Code civil, Code pénal enz.), alsmede ander wetten worden hier te lande van kracht verklaard
• De conscriptie wordt ingevoerd

• Fransen worden bij Leipzig verslagen
• De Pruisen en Russen naderen de grens->onder de Fransen ontstaat paniek met het gevolg dat de Franse troepen o.a. uit Den Haag trekken
• Fransen trekken zich steeds verder terug
• De zoon van Willem V, Willem Frederik wordt verzocht naar NL te komen
• Hij komt naar NL en aanvaardt de soevereiniteit 'onder waarborging van eener wijze Constitutie, welke uwe Vrijheid tegen volgende mogelyke misbruiken verzekert'